Przełom Sanu w Trepczy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Międzybrodzie – kościół filialny parafii w Trepczy położony nad prawobrzeżną terasą.

Przełom Sanu w Trepczy^[1] – tzw. przełom międzybrodzki, wczesnośredniowieczna brama węgierska^[2] – mikroregion fizycznogeograficzny, przebiegający południkowo odcinek doliny Sanu o długości 7 km rozdzielający Góry Słonne od Pogórza Dynowskiego, od południa przełom stanowi zamknięcie Kotliny Sanockiej pod masywem Kopacza. Gospodarkę leśną na tym obszarze prowadzi Nadleśnictwo Brzozów^[3].

Opis

Przełom rozpoczyna się 3 km poniżej ujścia rzeki Sanoczek do Sanu, koło Międzybrodzia, na północ od Sanoka. W tym miejscu San tworzy zakole, w którym położona jest wieś Międzybrodzie. Wysokość lewobrzeżnej ściany przełomowej wynosi 30 m. Nad lewym brzegiem dominuje masyw Kopacza (536 m n.p.m.) Przełom powstał w wyniku erozyjnego działania wody płynącej dnem doliny zbudowanej z pokładów piaskowca krośnieńskiego Gór Słonnych. Historyczna Brzozowa Dolina^[4].

W okresie wczesnego średniowiecza dominujące nad doliną wzgórze Kopacz stanowiło lokalizację grodziska obronnego o wybitnych walorach strategicznych, zapewniającego kontrolę nad szlakiem handlowym prowadzącym z terenów Rusi do Przemyśla oraz poprzez Sanok na Węgry^[5].

Ślady bytności Celtów datowane są na stanowisku Trepcza-Horodyszcze na 250 r. p.n.e. – do II wieku n.e., było to prawdopodobnie górskie plemię Anartfracti (sprzymierzeńcy Anartów), którzy przywędrowali tutaj znad rzeki Cisy. Poza ceramiką charakterystyczną dla tej kultury, Celtowie zbudowali tu również osadę obronną^[6]. Zdaniem archeologów powodem przesiedlenia się Celtów na te tereny były liczne złoża solankowe będące cennym surowcem handlowym i gospodarczym występujące w Górach Słonnych, a których obszar już w starożytności określany był mianem Korneliusza Tacyta w postaci „Saltus Carpathians”^[7].

Przypisy

↑ Dz. Urz. Woj. Podkarp. Nr 82 poz. 1384 z 17 czerwca 2005. "Przełom Sanu w Trepczy" Gm. Sanok,. Międzybrodzie, m. Sanok, N-ctwo Brzozów, obr. Brzozów, obr. Sanok, oddz. 175a,b, 176a-d, 177a-d, 178a-d, 179a,b – w P.K.G.S. Pow. 693,72 (390,13). Rezerwat częściowy. Typ krajobrazów ekologicznych, podtyp biokompleksów naturalnych i półnaturalnych; typ lasów i borów, podtyp lasów górskich i podgórskich. Zachowanie charakterystycznego przełomowego odcinka doliny Sanu między zalesionymi górami Kopacz, Krzyż i Biała Góra z interesującymi zbiorowiskami roślinnymi, formami geologicznymi oraz pozostałościami grodzisk i osad wczesnośredniowiecznych.
↑ Zapis w kronikach ruskich – Latopisie Hipackim mówiący, że w roku 1231 książę ruski Włodzimierz Jurewicz, walcząc z Aleksandrem, udaje się do Sanoka worot uhorskich – bramy węgierskiej, (tamże s. 509) i stąd uciekł na Węgry.
↑ Nadleśnictwo Brzozów. [dostęp 2008-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-11)].
↑ Mapa WIG z 1936.
↑ Zapis w kronikach ruskich – Latopisie Hipackim z roku 1150, mówiący, że król węgierski Gejza II "przeszedł góry i wziął gród Sanok i rządzącego w nim posadnika Jasza i wiosek w Przemyskiem wiele zajął." W roku 1202 dochodzi w Sanoku do spotkania króla węgierskiego Emeryka z księżniczką ruską Anną (tamże s. 480). W 1205 spotyka się ona w Sanoku z królem Węgier Andrzejem II węgierskim. W roku 1231 książę ruski Włodzimierz Jurewicz, walcząc z Aleksandrem, udaje się do Sanoka worot uhorskich – bramy węgierskiej, (tamże s. 509) i stąd uciekł na Węgry.
↑ "Grupa archeologiczna pracująca na grodzisku "Horodyszcze" w Trepczy odnalazła przedmioty i obiekty pochodzące z czasów celtyckich. Jeżeli potwierdzi się ich wiek, będzie to przełomowe odkrycie, gdyż byłby to pierwszy taki gród zbudowany przez Celtów w Polsce. W Trepczy odkryty został niepowtarzalny, wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy, w skład którego wchodzą dwa grodziska: "Horodyszcze – Fajka" i "Horodna" oraz cmentarzysko kurhanowe. W tym roku skoncentrowaliśmy się na badaniach otoczenia studni – opowiada Jerzy Ginalski, dyrektor Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. – Okazało się, że pomiędzy studnią a wałem obronnym natrafiliśmy na warstwę kulturową, która była pozostałością po osadnictwie celtyckim. W warstwie tej znaleźliśmy ceramikę toczoną na kole i tzw. ceramikę grafitową – charakterystyczną właśnie dla Celtów. Wcześniejsze ekspedycje natrafiły tutaj na fragment szklanej bransolety celtyckiej, która być może jest jednym z najstarszych wyrobów szklanych, gdyż pochodzi z przełomu III i II wieku przed naszą erą. Jeżeli dodać do tego znalezioną kilkanaście lat wcześniej złotą monetę, to na pewno mamy tu do czynienia ze zwartym osadnictwem celtyckim. Do tej pory znane były jedynie osady otwarte, czyli bez konstrukcji fortyfikacyjnych. Dotychczas nie znaleziono obronnej osady celtyckiej. Znalezisko w Trepczy byłoby pierwszym takim miejscem w Polsce." Barbara Chudzińska z Instytutu Archeologii UJ. [w:] Elżbieta Boroń. Super Nowości 2 września 2003
↑ Publiusz Korneliusz Tacyt. De origine et situ Germanorum. rok 98. Mapa.

Zobacz też

[1] Dz. Urz. Woj. Podkarp. Nr 82 poz. 1384 z 17 czerwca 2005. "Przełom Sanu w Trepczy" Gm. Sanok,. Międzybrodzie, m. Sanok, N-ctwo Brzozów, obr. Brzozów, obr. Sanok, oddz. 175a,b, 176a-d, 177a-d, 178a-d, 179a,b – w P.K.G.S. Pow. 693,72 (390,13). Rezerwat częściowy. Typ krajobrazów ekologicznych, podtyp biokompleksów naturalnych i półnaturalnych; typ lasów i borów, podtyp lasów górskich i podgórskich. Zachowanie charakterystycznego przełomowego odcinka doliny Sanu między zalesionymi górami Kopacz, Krzyż i Biała Góra z interesującymi zbiorowiskami roślinnymi, formami geologicznymi oraz pozostałościami grodzisk i osad wczesnośredniowiecznych.

[2] Zapis w kronikach ruskich – Latopisie Hipackim mówiący, że w roku 1231 książę ruski Włodzimierz Jurewicz, walcząc z Aleksandrem, udaje się do Sanoka worot uhorskich – bramy węgierskiej, (tamże s. 509) i stąd uciekł na Węgry.

[3] Nadleśnictwo Brzozów. [dostęp 2008-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-11)].

[4] Mapa WIG z 1936.

[5] Zapis w kronikach ruskich – Latopisie Hipackim z roku 1150, mówiący, że król węgierski Gejza II "przeszedł góry i wziął gród Sanok i rządzącego w nim posadnika Jasza i wiosek w Przemyskiem wiele zajął." W roku 1202 dochodzi w Sanoku do spotkania króla węgierskiego Emeryka z księżniczką ruską Anną (tamże s. 480). W 1205 spotyka się ona w Sanoku z królem Węgier Andrzejem II węgierskim. W roku 1231 książę ruski Włodzimierz Jurewicz, walcząc z Aleksandrem, udaje się do Sanoka worot uhorskich – bramy węgierskiej, (tamże s. 509) i stąd uciekł na Węgry.

[6] "Grupa archeologiczna pracująca na grodzisku "Horodyszcze" w Trepczy odnalazła przedmioty i obiekty pochodzące z czasów celtyckich. Jeżeli potwierdzi się ich wiek, będzie to przełomowe odkrycie, gdyż byłby to pierwszy taki gród zbudowany przez Celtów w Polsce. W Trepczy odkryty został niepowtarzalny, wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy, w skład którego wchodzą dwa grodziska: "Horodyszcze – Fajka" i "Horodna" oraz cmentarzysko kurhanowe. W tym roku skoncentrowaliśmy się na badaniach otoczenia studni – opowiada Jerzy Ginalski, dyrektor Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. – Okazało się, że pomiędzy studnią a wałem obronnym natrafiliśmy na warstwę kulturową, która była pozostałością po osadnictwie celtyckim. W warstwie tej znaleźliśmy ceramikę toczoną na kole i tzw. ceramikę grafitową – charakterystyczną właśnie dla Celtów. Wcześniejsze ekspedycje natrafiły tutaj na fragment szklanej bransolety celtyckiej, która być może jest jednym z najstarszych wyrobów szklanych, gdyż pochodzi z przełomu III i II wieku przed naszą erą. Jeżeli dodać do tego znalezioną kilkanaście lat wcześniej złotą monetę, to na pewno mamy tu do czynienia ze zwartym osadnictwem celtyckim. Do tej pory znane były jedynie osady otwarte, czyli bez konstrukcji fortyfikacyjnych. Dotychczas nie znaleziono obronnej osady celtyckiej. Znalezisko w Trepczy byłoby pierwszym takim miejscem w Polsce." Barbara Chudzińska z Instytutu Archeologii UJ. [w:] Elżbieta Boroń. Super Nowości 2 września 2003

[7] Publiusz Korneliusz Tacyt. De origine et situ Germanorum. rok 98. Mapa.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]