Przebóstwienie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Przebóstwienie (gr. theosis (θέωσης), theopoiesis) − pojęcie występujące zwłaszcza w prawosławnej teologii apofatycznej; określa dobrowolne dopuszczenie człowieka przez Boga do współudziału w Jego życiu i boskiej naturze drogą pewnego uczestnictwa przez podobieństwo.

Uczestnikiem przebóstwienia jest mistyk, należy jednak podkreślić, że wedle tradycji prawosławnej mistykiem powinien być każdy chrześcijanin, a nie tylko wybitne jednostki, zaś przebóstwienie stanowi dzięki Chrystusowi przeznaczenie i cel ludzkiej egzystencji^[1].

Biblijne podstawy teologii przebóstwienia zawierają się w perykopie Drugiego Listu św. Piotra, mówiące o tym, aby stać się "uczestnikami Boskiej natury" [2 P 1, 4]:

Znaczącym źródłem jest również modlitwa eucharystyczna w części epiklezy, gdzie znajduje się prośba o przebóstwienie ludzkiej natury skierowana do Boga Ojca.

Centralnym punktem teologii przebóstwienia jest osoba Jezusa Chrystusa, łącząca w sobie naturę Boską i doskonałe człowieczeństwo. Mówiąc o theosis Kościół prawosławny od zawsze walczył z gnostycyzmem, głosząc iż przebóstwienie nie stanowi tajemnej wiedzy o Bogu, ale jest powołaniem każdego człowieka do zjednoczenia z Nim^[2]. Jedna z formuł brzmi bowiem: „Bóg stał się człowiekiem, aby ludzie mogli stać się bogami”^[2]. Inna znowu formuła mówi: „Bóg stworzył człowieka samą swoją wolą, jednak nie może go zbawić bez współudziału woli ludzkiej”, co oznacza że osiągnięcie przebóstwienia jest możliwe wyłącznie przy miłosnym dialogu woli Bożej i woli ludzkiej. Przebóstwienie należy przy tym do tzw. teologii apofatycznej (negatywnej), ponieważ jego osiągnięcie ściśle związane jest ze stopniowym wyzbywaniem się ludzkich pojęć oraz przyjęciem całkowitej niewiedzy odnośnie do natury Bożej. Tylko wówczas, jak mówi Pieśń nad Pieśniami, Bóg zdolny jest złączyć się z człowiekiem, będąc Umiłowanym bliskim i kochanym, a jednocześnie nieosiągalnym.

Ojcowie Kościoła walczyli z arianizmem, który odrzucał dogmat o Świętej Trójcy, głosząc iż bez jedności i współistotności wszystkich trzech Osób Boskich przebóstwienie człowieka nie tylko nie byłoby możliwe, ale również pozbawione sensu na poziomie teologicznym^[2]. W obronie przebóstwienia prawosławie potępiało również takie ruchy jak nestorianizm, który wyraźnie oddzielał w osobie Jezusa Chrystusa naturę Boską i ludzką, podczas gdy prawosławie zawsze mocno podkreślało stopienie się tych dwóch natur w Jezusie, nadto wskazując, iż dla chrześcijanina na drodze do świętości powinien być zarówno duch, jak i ciało^[2]. Słowo przyjęło bowiem pełnię natury ludzkiej, co oznacza, że cała nasza natura jest przeznaczona do uczestnictwa w jedności z Bogiem.

• ciało uświęcone
• łaska uświęcająca