French
DeutschRękopis znaleziony w Saragossie (powieść) – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Strona tytułowa polskiego wydania z 1847 | |
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | przygodowa, fantastyczna |
| Typ utworu | |
| Data powstania | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | 1805, 1813 (1814) |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego | 1847 |
| Wydawca | Księgarnia Zagraniczna, Lipsk |
| Przekład | |
Rękopis znaleziony w Saragossie (oryg. fr. Manuscrit trouvé à Saragosse) – powieść łotrzykowska Jana Potockiego z przełomu XVIII i XIX wieku utrzymana w konwencji awanturniczego romansu przedstawiającego losy osiemnastoletniego kapitana z gwardii króla XVIII-wiecznej Hiszpanii.
Struktura utworu
[edytuj | edytuj kod]Autor zbudował swoją powieść, posługując się kompozycją szkatułkową (ramową). Powieść podzielona jest na 61 dni (sześć dekameronów i zakończenie, w ostatniej wersji autorskiej z 1810 r., wydanej w 2006 r. po odtworzeniu) albo 66 dni (w wersji przekładu Edmunda Chojeckiego). Składa się z wielu wątków tworzących różne opowiadania.
Wersje
[edytuj | edytuj kod]Potocki pracował nad powieścią od lat 90. XVIII wieku, a ukończył ją prawdopodobnie niedługo przed śmiercią. Powstały trzy wersje tego dzieła, z których dwie ostatnie Potocki pisał w latach 1804–1810. Ostateczna, autorska wersja dzieła nie jest znana. Wersje pisarza zostały skompilowane i ocenzurowane przez polskiego tłumacza Edmunda Chojeckiego w 1847. Do 45 rozdziałów z wersji drugiej dodał zakończenie wersji trzeciej, dokonując przeróbek. Późniejsze, nowe wydanie zostało przejrzane przez Jana Lorentowicza (1917, 3 tomy).
Pierwsze 13 dni z pierwszej wersji powieści Potocki opublikował w Petersburgu, po francusku, wiosną 1805 roku w liczbie 100 egzemplarzy[1]. Fragmenty czterdziestu początkowych dni, z wersji trzeciej, ukazały się w Paryżu, bez nazwiska autora, w latach 1813 i 1814, jako dwie osobne publikacje, także po francusku[1].
Pierwsze wydanie całości w języku oryginału, pod redakcją Rogera Caillois, nastąpiło w Paryżu dopiero w 1958 roku, a kolejne, w wersji zrekonstruowanej przez René Radrizzaniego, opublikowane zostało w 1989.
François Rosset i Dominique Triaire, autorzy biografii Jana Potockiego[1], opublikowali w 2006 w Leuven w Belgii, w języku francuskim, drugą[2] i trzecią[3] wersję, jako dwie osobne książki. Obie te wersje odtworzyli wyłącznie z oryginalnych, francuskich manuskryptów, które znaleźli w bibliotekach we Francji, Polsce, Hiszpanii i Rosji oraz w zbiorach potomków Jana Potockiego. Wersja z 1804 składa się z 45 dni, a wersja z 1810 z 61 dni[1].
W zbiorach Biblioteki Narodowej znajduje się fragment rękopisu obejmujący dni 41–51[4]. Był on własnością Biblioteki Ordynacji Zamojskiej, zaś po II wojnie światowej znalazł się w zbiorach Biblioteki Narodowej[4]. Od 2024 manuskrypt prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej[4].
Po polsku
[edytuj | edytuj kod]Książka została napisana po francusku, polski przekład książki, autorstwa Edmunda Chojeckiego, został opublikowany w 1847. Wersja ta składa się z 66 dni. Można przypuszczać, że owe dodatkowe pięć dni w wersji polskiej zostało wykreowanych przez tłumacza przy okazji łączenia dwóch różnych wersji. W trzeciej, najpóźniejszej znanej wersji, zapewne najbliższej zamiarom autora, nie ma np. w ogóle opowieści Żyda Wiecznego Tułacza[1]. Opowieść tę znajdujemy natomiast w polskiej wersji Chojeckiego.
Tekst według tłumaczenia Edmunda Chojeckiego został wydany w trzech tomach przez oficynę wydawniczą "Czytelnik" w 1950 roku.
W 2013, nakładem Korporacji Ha!art, ukazała się hipertekstowa wersja powieści Jana Potockiego, autorstwa Mariusza Pisarskiego, dostępna za darmo na portalu ha.art.pl (haart.e-kei.pl).[5][6]
Wydawnictwo Literackie wydało w 2015 przekład ostatniej[3] wersji autorskiej z 1810[7], a w 2016 wersji z 1804[8], oba autorstwa Anny Wasilewskiej.
Adaptacje
[edytuj | edytuj kod]Powieść została przeniesiona na ekran w 1965 roku przez Wojciecha Hasa (Rękopis znaleziony w Saragossie)[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e François Rosset oraz Dominique Triaire, Jan Potocki. Biografia, tłum. Anna Wasilewska, W.A.B., 2006, 514 str., ISBN 83-7414-234-0
- ↑ Françoise Rosset oraz Dominique Triaire (red.), Jan Potocki, Manuscrit trouvé à Saragosse. Version de 1804, GF-Flammarion, 2008, 772 str., ISBN 978-2-08-121143-8
- ↑ a b Françoise Rosset oraz Dominique Triaire (red.), Jan Potocki, Manuscrit trouvé à Saragosse. Version de 1810, GF-Flammarion, 2008, 864 str., ISBN 978-2-08-121144-5
- ↑ a b c Pałac Rzeczypospolitej. Trzy razy otwierana. Najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej. Tomasz Makowski (oprac.), Patryk Sapała (współprac.). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2024, s. 9, 132.
- ↑ Jan Potocki - Rękopis znaleziony w Saragossie ||| wersja hipertekstowa [online], ha.art.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-17].
- ↑ Jan Potocki - Rękopis znaleziony w Saragossie ||| wersja hipertekstowa, Korporacja Ha!art [online], haart.e-kei.pl [dostęp 2024-02-08].
- ↑ Jan Potocki: Rękopis znaleziony w Saragossie. tłum. Anna Wasilewska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2015. ISBN 978-83-08-06046-9.
- ↑ Jan Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie, tłum. Anna Wasilewska, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2016. ISBN 978-83-0805886-2.
- ↑ Rękopis znaleziony w Saragossie. www.filmpolski.pl. [dostęp 2017-02-04]. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona książki w serwisie BiblioNETka
- Wydania powieści w bibliotece Polona