Receptory kannabinoidowe typu 1 – Wikipedia, wolna encyklopedia

Receptory kannabinoidowe typu 1 (CB₁, CNR1) – kannabinoidowe receptory sprzężone z białkami G występujące w wielu rejonach mózgu, jedne z najliczniej reprezentowanych receptorów neuronalnych. Razem z receptorami CB₂ są częścią układu endokannabinoidowego.

Ich agonistami są m.in. naturalnie występujące w organizmie ludzi i zwierząt endokannabinoidy (takie jak anandamid czy 2-arachidonyloglicerol), kannabinoidy roślinne (np. THC) czy kannabinoidy syntetyczne (m.in dronabinol czy CP-55940).

Każdy z receptorów tego typu składa się z pojedynczego łańcucha polipeptydowego z siedmioma hydrofobowymi domenami transbłonowymi TM I-TM VII, które przechodzą przez błonę komórkową. Ligandy wiążą się z nim w rejonie hydrofobowym.

Najwięcej jest ich w móżdżku (przy czym istnieją różnice w ich ekspresji pomiędzy gatunkami zwierząt, np. u człowieka jest ona mniejsza niż u szczura, dzięki czemu u gryzoni po podaniu kannabinoidów obserwuje się zaburzenia koordynacji rucho­wej, a u ludzi po zastosowaniu marihuany nie stwierdza się zaburzeń motorycznych^[1][2]) i jądrach postawnych, ale występują również w takich miejscach jak: układ krwionośny, rozrodczy czy pokarmowy^[3].

Wpływ kannabinoidów na stan emocjonalny, procesy pamięciowe czy ich działanie przeciwdrgawko­we wiąże się z obecnością dużej ilości tych receptorów w pierwszej i czwartej warstwie kory mózgu, układzie rąbkowym oraz warstwie komórek pi­ramidowych hipokampu. Umiarkowaną gęstość CB₁ stwierdzono w podstawowej struk­turze układu nagrody – jądrze półleżącym przegrody, które jest ściśle związane z mechanizmem rozwoju uzależnienia. Mała toksyczność pojedynczych dawek marihuany jest spowodowana rzadkim występowaniem tych receptorów bądź ich brakiem w takich miejscach jak pień mózgu, rdzeń przedłużony czy podwzgórze^[4][5][6].

W związku z obecnością dużej liczby receptorów CB₁ w hipokampie zarówno u ludzi, jak i u zwierząt doświadczalnych, jego przewlekła ekspozycja na THC źle wpływa na procesy uczenia się i zapamiętywania, w które jest on zaangażowany^[7][8].

Obecność receptorów kannabinoidowych typu 1 w strukturach związanych z kontrolą pobierania pokarmu, takich jak: jądro przyko­morowe, boczne podwzgórze czy jądro łu­kowate oraz w jądrze półleżącym przegrody powoduje, że kannabinoidy uczestni­czą w regulacji łaknienia, a pobudzenie CB₁ zwiększa motywację do jedzenia^[9], wywołując tzw. gastrofazę.

Efektem dużej ekspresji CNR1 w ob­szarach ściśle związanych z regulacją odczuwania bólu^[10] jest znoszenie bólów migreno­wych, pooperacyjnych, nowotworowych, neuropatycznych czy reumatycznych przez kannabinoidy, jednak polityka antynarkotykowa ogranicza terapeutyczne za­stosowanie tych substancji^[11][12].

• Bogusława Pietrzak, Agnieszka Dunaj, Karolina Piątkowska. Rola układu kannabinoidowego w patogenezie oraz poszukiwaniu nowych możliwości farmakoterapii zespołu zależności alkoholowej. „Postepy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”. 65, s. 606–615, 2011-09-16. Zakład Farmakodynamiki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. [dostęp 2012-05-09].