Rikuda Potasz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rikuda Potasz (hebr. רִיקוּדָה פּוֹטַש, ur. 1903 lub 1906 w Częstochowie lub Skale, zm. 15 maja 1965 w Jerozolimie) – żydowska poetka polskiego pochodzenia tworząca w jidysz.

Data i miejsce urodzenia Potasz nie są jasne: według starszych źródeł urodziła się w 1903 roku, a według późniejszych w 1906 roku^[1]. W niektórych miejscem urodzenia jest Częstochowa, w innych Skała^[1]. Pochodziła z zamożnej częstochowskiej rodziny^[2] Chany i Jekutiela^[1]. Nadano jej imię Rachela, które zmieniła w młodym wieku na Rikudę – imię pochodzące od hebrajskiego rdzenia znaczącego taniec^[1]. Jej ojciec Jekutiel Potasz był korespondentem „Unzer Leben”, a starszy brat Mordechaj Narkiss kuratorem sztuki^[2].

Wychowała się w Skale, gdzie otrzymała rzetelne religijne wychowanie^[3]. Okolica była inspiracją dla jej pierwszych wierszy^[2]. Choć z początku pisała po polsku, debiutując w 1920 roku na łamach czasopisma „Świat”^[3], pod wpływem pogromu lwowskiego zaczęła tworzyć w jidysz^[1][2]. W 1922 roku zadebiutowała w jidysz na łamach „Lodzer volksblat”, publikując utwór Tsvey lider^[2].

W 1924 roku przeprowadziła się do Łodzi, gdzie później wyszła za mąż za poetę i dziennikarza Chaima Lejba Fuksa^[2][3]. Małżeństwo miało córkę Awiwę^[1], która urodziła się w 1926 roku^[2]. Potasz dołączyła do łódzkiej grupy literackiej^[2]. Wraz z mężem i młodymi literatami Icchakiem Goldkornem i Mirlem Erdbergiem była regularnym gościem u Miriam Ulinower^[4]. Jej twórczość poetycka i prozatorska (opowiadania, nowele) ukazywała się na łamach gazet „Folksblat” i „Łodzier Togblat” oraz magazynów literackich „Szweln” oraz „Ilustrirte Woch”^[3]. Zajmowała się także tłumaczeniem literackim z polskiego na jidysz^[3]. Przełomem w jej karierze było ukazanie się w 1928 roku czterech wierszy w antologii Jidisze dichterins. Antologie pod redakcją Ezry Kormana^[5]. W 1934 roku opublikowała pierwszy tomik poetycki Wynt ojf klawiszn^[3][5].

W 1934 roku, po rozwodzie z Fuksem, wyjechała z córką do Palestyny^[2]. Osiadła w Jerozolimie^[2]. Nadal tworzyła w jidysz^[3][5], działając na rzecz zachowania języka^[3]. Pisała wierszem wolnym, charakterystyczną cechą jej twórczości było częste zastosowanie antropomorfizacji^[2]. W Palestynie wydała kolejne tomiki poetyckie: Fun Kidron tol i Molad iber Timna^[3]. W Fun Kidron tol (1952) poruszyła bieżące tematy, opisując na przykład emocje matek, które utraciły synów na wojnie, czy wspominając bliskich, którzy zginęli w Zagładzie^[2]. Pisarz Szalom Asz nazwał Potasz „poetką Jerozolimy”, a poeta Jakub Glatsztejn podkreślał jej rolę w tworzeniu nowego jidysz dla nowego kraju, doceniając oryginalność jej poezji^[2].

Pośmiertnie ukazały się zbiory Lider oraz In geslech fun Jeroszolaim^[3] (1968, jedyny zbiór prozy Potasz^[2]). W In geslech fun Jeroszolaim zebrano opowiadania wcześniej publikowane w prasie, które opisywały pierwsze pokolenie jerozolimskich imigrantów z różnych zakątków świata^[2]. Na tle innych twórców jidysz Potasz wyróżniała się uwagą, jaką poświęcała mizrachijskim kobietom w swojej twórczości^[2].

Od 1935 roku do końca życia pracowała jako bibliotekarka w muzeum Bezalel^[2]. Zmarła 15 maja 1965 roku w Jerozolimie^[2].

Po polsku jej twórczość ukazała się na łamach magazynu „Cwiszn”^[1], a także w antologiach Sztetl, szund, bunt i Palestyna: antologia twórczości literackiej Żydów w Łodzi (1905–1939) z 2017 roku^[3] oraz Moja dzika koza. Antologia poetek jidysz z 2018 roku^[6].