Rzepik pospolity – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rzepik pospolity

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	rzepik
Gatunek	rzepik pospolity
Nazwa systematyczna
Agrimonia eupatoria L. Sp. pl. 1:448. 1753
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria L.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae). Zasięg naturalny obejmuje kraje basenu Morza Śródziemnego, całą Europę i zachodnią Azję po region autonomiczny Sinciang w zachodnich Chinach^[3]. W całej Polsce gatunek pospolity^[4].

Łodyga

Łodyga zielona, lub częściej czerwonawa, walcowata, słabo rozgałęziona, pokryta długimi, prostymi oraz krótszymi, pogiętymi włoskami^[5][6]. Wysokość 30-100 (150) cm^[6].

Liście

Liście złożone nieparzystopierzaście z 3 lub 6 naprzeciwległymi param listków, pomiędzy którymi występują 2 lub 3 mniejsze listki. Listki są głęboko ząbkowane lub piłkowane na całej długości, ciemnozielone na górnej powierzchni, szarawo lub białawo i gęsto owłosione na powierzchni dolnej^[5][6] (rzadziej zielone w przypadku roślin rosnących w miejscach cienistych). Listki są w połowie najszersze^[6].

Kwiaty

Drobne kwiaty tworzą zwężający się ku szczytowi, kłosowato groniasty kwiatostan. Są one pięciokrotne i wyrastają w kątach owłosionych przylistków. Kielichy są ciasno otoczone przez liczne szczytowe haczykowate kolce, które występują na obrzeżu owłosionego dna kwiatowego. Złotożółte płatki korony są wolne, łatwo opadające^[5].

Owoce

Typu niełupki zamknięte w hypancjum osiągającym 6–12 mm długości, dłuższym niż szerszym, na szczycie z kolcami wzniesionymi lub odgiętymi pod kątem prostym, ale nie odgięte w dół^[6].

Gatunki podobne

Rzepik wonny A. procera ma łodygę pokrytą sztywnymi, długimi włoskami i krótkimi gruczołkami (brak krótkich, cienkich i zwykle pogiętych włosków); spód liści jest jasnozielony (nie kutnerowaty); hypancja są szersze niż dłuższe, bruzdowane tylko na części długości, z kolcami częściowo odgiętymi także do dołu. Rzepik szczeciniasty A. pilosa ma listki w nasadzie klinowate i w dole całobrzegie; kwiaty bladożółte, hypancjum tylko do 4–5 mm długości na szczycie z kolcami stulonymi^[6].

Bylina, hemikryptofit. Występuje na przydrożach, zboczach, świeżych łąkach, pastwiskach i miedzach^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu zbiorowisk (All.) Trifolion medii i słabo dla zespołu roślinności (Ass.) Trifolio-Agrimonietum^[7]. Kwitnie od czerwca do sierpnia, a czasami do października^[6].

Tworzy mieszańce z rzepikiem wonnym (A. x wirtgenii A. et Gr.) oraz z rzepikiem szczeciniastym^[6].

Surowiec zielarski

Ziele rzepiku (Herba Agrimoniae) – wysuszone kwitnące szczyty pędów. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 2,0% garbników w przeliczeniu na pirogalol^[5]. Ziele ponadto zawiera m.in. gorycze, olejek eteryczny, flawonoidy i kwas salicylowy^[8].

Zbiór i suszenie

Od czerwca do sierpnia zbiera się kwitnące ziele przed zawiązaniem owoców. Ścina się je kilka centymetrów nad powierzchnią ziemi i suszy rozpostarte cienką warstwą w miejscu przewiewnym i zacienionym lub w suszarni w temperaturze do 40 °C.^{[potrzebny przypis]}

Działanie i zastosowanie

Napar z ziela (1 łyżeczkę do herbaty rozdrobnionego suszu zalać 1 szklanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem przez 15 – 20 minut, następnie przecedzić i w razie potrzeby pić 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki) to dość skuteczny środek korzystnie wpływający na procesy trawienia, pobudzający wydzielanie soków żołądkowych, ogólnie wzmacniający, przeciwkrwotoczny i hamujący krwawienia, zalecany i pomocny w kamicy nerkowej, żółciowej, w zaparciach, nietrzymaniu moczu, biegunce, marskości wątroby, zapaleniu pęcherza moczowego i reumatyzmie. Wywar z kłączy był stosowany przez medycynę ludową do leczenia gośćca i gruźlicy płuc, z miernym skutkiem.^{[potrzebny przypis]}

Napar, po rozcieńczeniu etanolem stosowany jest do oczyszczania skóry tłustej, skłonnej do trądziku, o rozszerzonych porach. Napar połączony z torfem używany jest do maseczek kosmetycznych^[9].