Sadłowo (gmina) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sadłowo (do 1942 Czermin) – dawna gmina wiejska funkcjonująca de facto w latach 1940–1954. Siedzibą gminy było Sadłowo.

Przedwojenną poprzedniczką gminy Sadłowo była gmina Czermin, należąca do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1938 gminę wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono do woj. pomorskiego^[3]. 24 października 1940 należące uprzednio do gminy Czermin Stawiska włączono do sąsiedniej gminy Osiek (Lindenschanz)^[4]. 25 czerwca 1942 okupant zniósł gminę Czermin, przekształcając ją w gminę Sadłowo (Sedlau)^[5].

Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji, uchylono wszelkie zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (art. 11)^[6]. Jednak zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie^[7][8]. Było to praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939, podkreślając szczególnie, że „parc. Stawiska i rum. Stawiska należą do gminy wiejskiej Czermin a nie do gminy wiejskiej Osiek"^[9]. Tak więc przedwojenna gmina Czermin winna funkcjonowаć de iure także po wojnie, choć w praktyce nadal stosowano zarówno nazewnictwo (m.in. gmina Sadłowo), jak i skład gmin wprowadzony przez okupanta. Na przykład, GUS-owski oficjalny Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. dalej wylicza gminę Sadłowo w miejsce gminy Czermin, a gromadę Stawiska^[10] nadal zalicza do gminy Osiek^[11]. Podobnie było nawet w wydawnictwach wojewódzkich, np. w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 1954 w opisie gmin i gromad podlegających transformacji w związku z reformą administracyjną państwa^[12]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad^[13].

Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[14], a jej obszar wszedł głównie w skład gmin Osiek i Rypin.