Samoświadomość – Wikipedia, wolna encyklopedia

Samoświadomość – świadomość samego siebie, zdawanie sobie sprawy z doświadczanych aktualnie doznań, emocji, potrzeb, myśli, swoich możliwości czy ograniczeń, autokoncentracja uwagi. Jest to także pojmowanie, „idea samego siebie”^[1].

Świadomość siebie tu i teraz może prowadzić do rozpoznania wzorców i mechanizmów działania oraz ich przyczyn, co pozwala niekiedy na uwolnienie się od zaburzonych zachowań, np. poprzez zrozumienie ich funkcji i znaczenia (zobacz też: wgląd). Zaburzone zachowania czy negatywne emocje wiążą się niekiedy z pozostawianiem jego przyczyn w nieświadomości, na przykład na skutek stosowania mechanizmów obronnych^[2] [3] .

Samoświadomość, czyli posiadanie „idei samego siebie”, w sposób doświadczalny sprawdza się poprzez zdolność rozpoznawania siebie w lustrze, tzw. test lustra. Pojawia się ona u dzieci w 18 miesiącu po urodzeniu, jest przypisywana korze mózgowej. W przypadku jednak jej uszkodzenia, funkcja ta może być przejęta przez inne części mózgu^[4]. Według badań Phililpe’a Rochata już 2–3 miesięczne dzieci mają zdolność rozróżniania wizualnej informacji dotyczącej własnego ciała^[5]. Świadomość można stracić na skutek zespołów zaburzeń świadomości, np. śpiączki^[6].

Zobacz hasło samoświadomość w Wikisłowniku

• teoria spostrzegania siebie
• introspekcja

• Jacek Norkowski OP: Problem świadomości z punktu widzenia medycyny, psychologii i filozofii. W: Tenże: Człowiek umiera tylko raz. Mało znane fakty dotyczące śpiączki, stanu wegetatywnego i śmierci mózgowej. Warszawa: Thaurus, 2013, s. 11–14. ISBN 9-788364-124006.
• Aleksandra Pilarska. Samoświadomość – fenomen czy przekleństwo świadomości?. „Wiedza i Edukacja (tekst pierwotnie opublikowany w “Poznańskie Forum Kognitywistyczne. Teksty Pokonferencyjne.” Tom 2, Poznań 2007, s. 117–126)”, luty 26, 2009. ISSN 1898-9233. 
• Aleksandra Pilarska: Ja i tożsamość a dobrostan psychiczny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNS UAM, 2012. ISBN 978-8362243-84-6.

• Adriana Warmbier, Samoświadomość, Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych – Uniwersytet Jagielloński, kanał „Copernicus” na YouTube, 15 września 2019 [dostęp 2024-10-08].
• UriahU. Kriegel UriahU., Self-Consciousness, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27]  (ang.).
• Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-01-29]:
  • JoelJ. Smith JoelJ., Self-consciousness, 13 lipca 2017 . (Samoświadomość)
  • ShaunS. Gallagher ShaunS., DanD. Zahavi DanD., Phenomenological Approaches to Self-Consciousness, 24 grudnia 2014 . (Fenomenologiczne podejścia do samoświadomości)