Samoobrona Ziemi Wołkowyskiej – Wikipedia, wolna encyklopedia

Samoobrona Ziemi Wołkowyskiej – polska organizacja podziemia antykomunistycznego działająca na terenie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w latach 1946–1950.

Wkroczenie wojsk radzieckich na Polesie zakończyło na tym terenie działalność oddziałów zbrojnych wywodzących się z Armii Krajowej. Wielu żołnierzy podziemia zostało wcześniej aresztowanych przez niemieckiego okupanta. Wielu z nich odeszło z oddziałami AK za tzw. linię Curzona. Aresztowania dokonane przez NKWD dotknęły tych, którzy zdecydowali się na pozostanie na terenach Polesia. Jesienią 1945 r. wielu byłych żołnierzy AK zdecydowało się na wyjazd z ludnością cywilną do Polski^[1] .

Byli żołnierze Armii Krajowej i Armii Krajowej Obywatelskiej, którzy pozostali w Wołkowysku i jego okolicach, zdecydowali się w 1946 r. na stworzenie organizacji konspiracyjnej. Była ona określana jako Samoobrona Wołkowyska lub Samoobrona Ziemi Wołkowyskiej. Inicjatywa stworzenia organizacji wyszła od ks. mjr. Antoniego Bańkowskiego ps. „Eliasz”^[2], który zgromadził wokół siebie byłych żołnierzy podziemia, m.in. Bronisława Chwieduka ps. „Cietrzew” i Antoniego Szota ps. „Burza”. Pierwsze struktury organizacji zostały stworzone na terenie gminy Krzemienica, w której ks. Bańkowski był proboszczem. W późniejszym czasie działalność SZW została rozszerzona na tereny sąsiednich gmin, tj. Piaski, Roś, Zelwa, Mosty, Biskupice i Izabelin^[3] .

Organizacja dysponowała siatką terenową, w ramach której działało kilka plutonów. W strukturze organizacji funkcjonował pion łączności kierowany przez Mariana Zająca ps. „Bahniewicz” oraz wywiadu kierowany przez Nikołaja Iwanowa, podoficera Armii Czerwonej. Nie nawiązywano współpracy z innymi oddziałami podziemia antykomunistycznego, jedynie z szczuczyńsko-lidzką organizacją por. Anatola Radziwonika „Olecha”. W połowie 1946 r. w strukturze SZW został utworzony oddział partyzancki oznaczony kryptonimem „Reduta-2”, „Żądło”. Oddział liczył przeciętnie ok. dwudziestu partyzantów przebywających stale w terenie. Zimą 1946/1947 oddział operował w niewielkich patrolach, co mu ułatwiło konspirację^[4].

Wiosną 1947 r. oddział został przeorganizowany, utworzono grupę liczącą kilkunastu żołnierzy i oznaczoną kryptonimem „Żądło”. Dowództwo nad oddziałem objął Józef Karnacewicz ps. „Kwiat”. Samoobrona dysponowała innymi żołnierzami, więc wkrótce stworzono dodatkowy oddział dowodzony przez Michała Cisłowskiego ps. „Gołębia”^[5].

Oddziały prowadziły działalność zorientowaną głównie na samoobronę oraz likwidację agentury współpracującej z milicją i NKWD. W maju 1947 r. Rosjanie rozbili oddział „Żądło”. Doszło do tego w wyniku aresztowań i „wsyp” dokonanych przez NKWD. W czerwcu 1948 r. oddział Michała Cisłowskiego został częściowo rozbity w walkach z grupami operacyjnymi NKWD. Po odtworzeniu operował do 13 września 1948 r., kiedy to został zlikwidowany we wsi Stanielewicze^[6]. Pozostali żołnierze SZW kontynuowali walkę do początku lat pięćdziesiątych, kiedy to Rosjanie rozbili ostatni oddział Samoobrony, dowodzony przez Alfonsa Kopacza ps. „Wróbel”, „Alfonek”^[7].

Nieznanemu żołnierzowi Samoobrony Ziemi Wołkowyskiej przypisywane jest autorstwo pieśni pt. Bij bolszewika^[8].

• Sławomir Poleszak (red.), Atlas polskiego podziemia niepodległościowego = The atlas of the independence underground in Poland : 1944-1956, Warszawa Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2020, ISBN 978-83-8229-085-1, OCLC 1257887849 .
• Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski. Ostatni obrońcy kresów północno-wschodnich. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. 1-2/2009, styczeń-luty 2009. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561. OCLC 985471155. 
• Na straconych posterunkach za jałtańską granicą. „Rzeczpospolita”, 23 września 2009. Warszawa: Gremi Media. ISSN 0208-9130. OCLC 264077858. 
• Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski. Samoobrona Wołkowyska. „Rzeczpospolita”, 30 marca 2011. Warszawa: Gremi Media. ISSN 0208-9130. OCLC 264077858. 

• Bij bolszewika - Paweł Piekarczyk (z płyty „Piosenki z wilczych tropów”), dostęp: 2022-11-05