Sandwich Południowy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sandwich Południowy

South Sandwich Islands

Zdjęcie satelitarne Montagu Island, największej w archipelagu
Państwo	Wielka Brytania
Terytorium zamorskie	Georgia Południowa i Sandwich Południowy
Akwen	Morze Scotia
Wyspy	Montagu Island, Bristol Island, Saunders Island, Visokoi Island, Wyspa Zawadowskiego
Liczba wysp	11
Powierzchnia	310 km²
Populacja  • liczba ludności	0
Mapa
Położenie na mapie Oceanu Atlantyckiego Sandwich Południowy
56°36′S 27°43′W/-56,600000 -27,716667
Multimedia w Wikimedia Commons

Sandwich Południowy^[1] (ang. South Sandwich Islands) – archipelag jedenastu wysp wulkanicznych na południowym Atlantyku. Stanowi część zamorskiego terytorium Georgia Południowa i Sandwich Południowy, poprzednio wchodził w skład brytyjskiej dependencji Falklandów.

Te bezludne wyspy mają powierzchnię 310 km². Tworzą łuk wyspowy pochodzenia wulkanicznego, ograniczają od wschodu Morze Scotia. Znajdują się na małej płycie tektonicznej, Płycie Sandwich. Na wschód od łuku wysp znajduje się Rów Sandwichu Południowego o głębokości 8428 m.

Wyspy zostały odkryte w 1775 przez Jamesa Cooka, a dokładnie zbadane w 1819 przez wyprawę Fabiana Bellingshausena. Wyspy zostały nazwane przez Cooka imieniem Johna Montagu, hrabiego Sandwich^[2] (wynalazcy kanapki typu sandwich). Otrzymały nazwę wysp „południowych”, aby odróżnić je od „Sandwich Islands”, ówczesnej nazwy Hawajów.

Cook dotarł tylko do południowej części archipelagu, a fatalna pogoda uniemożliwiła mu jakiekolwiek dokładniejsze badania wysp. Opłynął więc od strony zachodniej środkową i południową część grupy. Zanotował w swoim pamiętniku na temat wyspy Candlemas: "Widok nowego brzegu był okropny. Bardzo wysokie, prostopadłe turnie strzelały z czarnych jam. U stóp ich kotłowały się szalejące fale, szczyty okrywały się chmurami, ponad nimi zaś unosił się jedyny wierzchołek. [...] Foki, gnieżdżące się w zagłębieniach, były jedynymi mieszkańcami wyspy". Bellinghausen odkrył trzy wyspy północne (Leskowa, Zawadowskiego i Visokoi), nazywając je Archipelagiem de Traversay, na cześć carskiego ministra admiralicji. Wchodząc na wysokość 500 m n.p.m. na Wyspie Zawadzkiego (krater) Rosjanie napotkali ogromne stada pingwinów, które wcześniej nie widziały człowieka. Zwierzęta na tyle cisnęły się w kierunku ludzi, że marynarze torowali sobie drogę kijami. W 1908 założyciel Grytviken, Carl Larsen również udał się tą drogą jednak niebezpiecznie zatruł się wyziewami wulkanicznymi^[3].

Pierwsza polska jednostka dopłynęła tu w 1976 (wyprawa w składzie: statek naukowo badawczy "Profesor Siedlecki" i trawler-przetwórnia "Tazar"), przepływając pomiędzy Candelmas, a Visokoi^[3].

Archipelag tworzą, od północy:

• Traversay Islands (nazwane na cześć rosyjskiego ministra marynarki Jeana Baptisty de Traversay):
  • Wyspa Zawadowskiego^[1]
  • Wyspa Leskowa^[1]
  • Visokoi Island (pierwotnie nazywała się Wyspą Torsona, jednak po stwierdzeniu jego udziału w powstaniu dekabrystów nazwę tę unieważniono)^[3]
• Candlemas Islands
  • Vindication Island
  • Candlemas Island
• Saunders Island
• Montagu Island z najwyższym szczytem Mount Belinda (1371 m n.p.m.)^[3]
• Bristol Island
• Southern Thule
  • Bellingshausen Island
  • Wyspa Cooka^[1]
  • Thule (Morrell Island).

• Georgia Południowa
• Orkady Południowe
• Szetlandy Południowe