Schenectady – Wikipedia, wolna encyklopedia

Schenectady
	; State Street (2008)
Herb	Flaga
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Nowy Jork
Hrabstwo	Schenectady
Data założenia	1661
Prawa miejskie	1798
Zarządzający	Gary McCarthy↗
Populacja (2020); • liczba ludności	; 67 047
Nr kierunkowy	518
Kod pocztowy	12301–12309
	Położenie na mapie stanu Nowy Jork Schenectady
	Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych Schenectady
	42°48′N 73°56′W/42,800000 -73,933333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Schenectady – miasto w Stanach Zjednoczonych, we wschodniej części stanu Nowy Jork, ośrodek administracyjny hrabstwa Schenectady, położone nad rzeką Mohawk, w zespole miejskim Albany–Schenectady–Troy^[2]. W 2020 roku liczyło 67 047 mieszkańców^[3]. W mieście rozwinął się przemysł elektrotechniczny, elektroniczny oraz chemiczny^[1].

Historia

Osada została założona w 1661 roku przez holenderskich osadników (Nowe Niderlandy). Jej nazwa pochodzi od zwrotu oznaczającego miejsce „za sosnowymi równinami”, którego Indianie z plemienia Mohawk używali pierwotnie w odniesieniu do innej pobliskiej osady holenderskiej – Fort Oranje(inne języki) (w miejscu obecnego Albany)^[a]^[4]. W 1690 roku, podczas wojny króla Wilhelma oddziały francuskie i indiańskie dokonały masakry mieszkańców(inne języki) Schenectady i niemal doszczętnie zniszczyły miejscowość. W XVIII wieku miał miejsce napływ angielskich osadników, którzy ufortyfikowali osadę^[2]. W 1795 roku został założony uniwersytet wraz z ogrodem botanicznym^[1]. Formalne założenie miasta nastąpiło w 1798 roku^[2].

Schenectady znajdowało się pierwotnie na krańcu szlaku lądowego prowadzącego z miasta Albany, którym przenoszono łodzie, omijając w ten sposób wodospady na rzece Mohawk. Szlak funkcjonował do 1825 roku, kiedy to swobodną żeglugę w górę rzeki umożliwił nowo wybudowany Erie Canal. W 1831 roku oba miasta połączyła linia kolejowa Mohawk and Hudson Railroad(inne języki)^[2].

W 1848 roku w mieście otwarto zakład produkcji lokomotyw Schenectady Locomotive Works(inne języki). W 1901 roku w wyniku połączeniu z kilkoma mniejszymi zakładami dał on początek przedsiębiorstwu American Locomotive Company (ALCO), które stało się drugim co do wielkości producentem parowozów w Stanach Zjednoczonych (po Baldwin Locomotive Works(inne języki)). W Schenectady mieściła się jego siedziba. Zakład produkcyjny zakończył działalność, a spółka uległa likwidacji, w 1969 roku^[5]^[6].

W 1886 roku Thomas Edison przeniósł tutaj z Nowego Jorku należący do niego zakład elektromaszynowy Edison Machine Works(inne języki), który w 1892 roku dał początek konglomeratowi General Electric (GE). Na przestrzeni lat GE otworzyło w mieście różnorakie zakłady produkcyjne oraz badawczo-rozwojowe^[2], w szczytowym okresie zatrudniając tu ponad 30 000 osób. Przez wiele lat miasto pozostawało siedzibą tego przedsiębiorstwa. GE kontynuuje działalność na terenie miasta do dnia dzisiejszego, aczkolwiek na dużo mniejszą skalę^[7]^[8].

Ze względu na obecność wymienionych wyżej przedsiębiorstw Schenectady nosiło niegdyś przydomek „miasta, które oświetla i przewozi świat” (the city that lights and hauls the world)^[4]^[5]. Wraz z zanikiem przemysłu w drugiej połowie XX wieku i związanej z tym utratą miejsc pracy liczba ludności miasta spadła o niemal 1/3 względem 1950 roku (wówczas 92 061)^[4].

Galeria

Zakład badawczo-rozwojowy, dawniej siedziba, General Electric
Zakład produkcji lokomotyw ALCO na pocztówce z lat 20. XX wieku
Plan miasta z 1882 roku

Uwagi

↑ Inna rozpowszechniona teoria głosi, że Mohawkowie nazywali tak swoją własną osadę (taką wersję podaje Encyklopedia Britannica^[2]), jednak oficjalna strona poświęcona historii miasta wskazuje tę wersję jako błędną^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Schenectady, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-03-23] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Schenectady, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-02-21] (ang.).
↑ Schenectady city, Schenectady County, New York. U.S. Census Bureau. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d General History: Settlement to 1960. Schenectady, New York. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ALCo Site. The Historical Marker Database. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).
↑ American Locomotive Company. Science Museum Group. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).
↑ Megan Carpentier: When General Electric jobs left Schenectady so did a way of life. The Guardian, 2016-11-06. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).
↑ Will Levith: How The General Electric Company Changed Schenectady—And Everything In Its Wake—Forever. Saratoga Living. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona internetowa Schenectady

[nazwa-4] Inna rozpowszechniona teoria głosi, że Mohawkowie nazywali tak swoją własną osadę (taką wersję podaje Encyklopedia Britannica^[2]), jednak oficjalna strona poświęcona historii miasta wskazuje tę wersję jako błędną^[4].

[PWN-1] Schenectady, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-03-23] .

[brit-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Schenectady, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-02-21] (ang.).

[census-3] Schenectady city, Schenectady County, New York. U.S. Census Bureau. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).

[city-5] General History: Settlement to 1960. Schenectady, New York. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).

[hmdb-6] ALCo Site. The Historical Marker Database. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).

[sci-7] American Locomotive Company. Science Museum Group. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).

[guard-8] Megan Carpentier: When General Electric jobs left Schenectady so did a way of life. The Guardian, 2016-11-06. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).

[sara-9] Will Levith: How The General Electric Company Changed Schenectady—And Everything In Its Wake—Forever. Saratoga Living. [dostęp 2024-02-21]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]