Sosna bośniacka – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sosna bośniacka
Ilustracja
Park Narodowy Thethi w Albanii
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna bośniacka

Nazwa systematyczna
Pinus heldreichii H.Christ
Verh. Naturf. Ges. Basel n.s. 3: 549, 1863[4]
Synonimy
  • P. leucodermis Ant.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Sosna bośniacka (sosna dalmatyńska) (Pinus heldreichii H.Christ) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna bośniacka występuje w stanie dzikim na Półwyspie Bałkańskim i w południowych Włoszech. Jest drzewem wiecznie zielonym.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Szyszki żeńskie i pęd
Pień starego drzewa (Sosna Bajkuszewa)
Pokrój
Drzewo równomiernie i wolno rosnące o gęstej, wąskostożkowatej koronie, z wiekiem owalnej.
Pień
Dorasta do wysokości 25–35 m. Pień osiąga do 2 m średnicy. Kora jest gruba, gładka i szara, z wiekiem pęka na drobne płaty.
Liście
Igły zebrane w pęczki po 2, ciemnozielone, mocne i kłujące, długości 4,5–10 cm, grubości 1,5–2 mm.
Szyszki
Szyszki żeńskie kuliste, początkowo niebiesko-purpurowe, potem jasnobrązowe, długości 5–8 cm, najczęściej wyrastają po dwie. Łuski cienkie i delikatne, u dojrzałych szyszek charakterystycznie odgięte ku nasadzie. Nasiona długości 6–7 mm, ze skrzydełkiem długości 2–2,5 cm.
Gatunki podobne
Sosna czarna.

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Igły pozostają na drzewie od 2 do 6 lat. Szyszki żeńskie dojrzewają w ciągu 16–18 miesięcy od zapylenia. Nasiona rozsiewane są przez wiatr (anemochoria).

Rośnie w górach na wysokościach 900–2500 m n.p.m., najczęściej na skałach wapiennych. Ma niewielkie wymagania glebowe i wilgotnościowe. Odporna na mrozy (do -45 °C), susze i silne wiatry. Lubi stanowiska silnie nasłonecznione.

Systematyka i zmienność

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[6]:

  • podrodzaj Pinus
    • sekcja Pinus
      • podsekcja Pinaster
        • gatunek P. heldreichii

Sosna bośniacka odkryta została w 1863 r. w górach Olimp przez szwajcarskiego botanika K. Hermanna Christa i opisana jako Pinus heldreichii. Po raz drugi opisana została w r. 1864 jako Pinus leucodermis przez austriackiego botanika F. Antoine'a, który nie wiedział o wcześniejszej publikacji Christa. Antoine opisał okazy znalezione w górach Czarnogóry[7].

Opisy botaników różniły się w kilku szczegółach, dlatego przez pewien czas opisane taksony uważano za odrębne gatunki. Główna różnica dotyczyła szyszek, jednak prawdopodobnie Christ opisał szyszkę, która zeschła się zanim w pełni dojrzała (zebrana była w lipcu, na cztery miesiące przed czasem faktycznego dojrzewania). Późniejsze analizy wskazały, że jest to ten sam gatunek, dwukrotnie opisany[7].

Nadal część botaników traktuje Pinus leucodermis jako odrębny gatunek, inni jako odmianę sosny bośniackiej Pinus heldreichii var. leucodermis (Antoine) Markgraf ex Fitschen (syn: P. leucodermis Antoine, P. laricio var. leucodermis (Ant.) Christ)[7].

Młode szyszki odmiany 'Satellit'
Pędy odmiany 'Compact Gem'
Odmiany

Niektóre z odmian hodowlanych sosny bośniackiej:

  • 'Compact Gem'
  • 'Malinki'
  • 'Satellit'

Zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych przyznając mu kategorię zagrożenia w skali całego świata LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, nie spełniającym kryteriów gatunków zagrożonych[5][8].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Roślina ozdobna
Drzewo ozdobne, chętnie sadzone w dużych ogrodach i parkach. Rośnie równomiernie, chociaż niezbyt szybko. Ceniona[przez kogo?] ze względu na dekoracyjne, purpurowe szyszki.
Nasadzenia biotechniczne
Drzewo sadzone jest w pasie wydm nadmorskich.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. K.H.H. Christ. Uebersicht der Europäischen Abietineen (Pinus Linn.). „Verhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft in Basel”. 3, s. 549, 1863. (niem.). 
  5. a b D. Caković i inni, Pinus heldreichii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-02-27] (ang.).
  6. Christopher J. Earle, Pinus, [w:] The Gymnosperm Database [online] [dostęp 2010-02-27] (ang.).
  7. a b c Christopher J. Earle, Pinus heldreichii, [w:] The Gymnosperm Database [online] [dostęp 2013-09-12] (ang.).
  8. D. Caković i inni, Pinus heldreichii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-09-12] (ang.).