Stajkowa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Stajkowa

Stajkowa dominująca nad Krościenkiem
Państwo	Polska
Pasmo	Beskid Sądecki, Karpaty
Wysokość	706 m n.p.m.
Położenie na mapie Karpat Stajkowa
Położenie na mapie Beskidu Sądeckiego Stajkowa
49°27′17,6″N 20°26′28,7″E/49,454889 20,441306
Multimedia w Wikimedia Commons

Stajkowa (Stanikowa Góra^[1], Stańkowa, Stańkówka) (706 m) – niewybitny szczyt w Beskidzie Sądeckim, w zachodniej części Pasma Radziejowej, dominujący po wschodniej stronie nad Dunajcem i nad Krościenkiem nad Dunajcem.

Stajkowa jest prawie najbardziej na zachód wysuniętym wierzchołkiem (najbardziej wysuniętym jest Wyśnia Góra) zachodniego grzbietu odchodzącego od głównego grzbietu Pasma Radziejowej na wysokości Dzwonkówki. W promieniu kilkuset metrów pozostałymi szczytami są: Groń (803 m, na północny wschód od szczytu) i Jaworzyca (738 m, na południowy wschód od szczytu)^[2]. Zachodnie zbocza Stajkowej opadają ku Dunajcowi, a jej południowe stoki opadają ku potokowi Zakijowskiemu^[3] (zwanemu też Szczawnym albo Zagórskim)^[4].

Szczyt Stajkowej jest zalesiony, w związku z czym nie ma walorów widokowych, jednak z jej zboczy rozciągają się piękne panoramy doliny Dunajca, Krościenka, Pienin i ponad nimi – Tatr. Przez szczyt przebiega główny beskidzki czerwony szlak turystyczny. Wzniesienie i jego zbocza znajdują się na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego. Są tu m.in. objęte ochroną źródła wód mineralnych (szczawy) i buczyna karpacka^[2].

Szczyt znajduje się na terenie gminy Krościenko nad Dunajcem. Od strony Krościenka stoki Stajkowej ograniczone są ulicami: od północnego zachodu ul. Polną (kiedyś zwaną Pańską Drogą), od zachodu – ul. Karola Wojtyły i od południa – ul. Źródlaną.

Przez Stajkową prowadziła stara droga z Krościenka do Starego Sącza. Przez setki lat zbocza góry były terenami pasterskimi, gdzie oprócz owiec wypasano również bydło^[5].

Na zachodnim zboczu Stajkowej stoi monumentalny krzyż, zwany „Jubileuszowym”. Jest widoczny z daleka i iluminowany w Wielki Piątek. Kiedyś krzyż stał przy kościele Wszystkich Świętych przy Rynku w Krościenku. Został wywieziony potajemnie (w czasach PRL) przez gospodarza z Zawodzia (wschodnia strona Krościenka). Krzyż ten po kilku latach rozpadł się ze starości, ale w zamian – równie potajemnie i bez zgody – został zastąpiony metalowym krzyżem na murowanym fundamencie^[6].

Poniżej ulicy Karola Wojtyły u podnóża góry, w pobliżu ulicy Jarek, stoi na polu inny, 150-letni krzyż^[5], zwany „krzyżem cholerycznym”. Jest to pamiątka epidemii cholery, która – wśród wielu innych – w pobliżu tego miejsca zabiła dwóch mieszkańców sąsiedniej Obidzy, wracających do domu z pracy w Krościenku.

Zbocza Stajkowej od początku XVIII wieku były znane ze źródeł zawierających szczawną wodę. Jej zdrowotny charakter został odkryty w latach 20. XIX wieku, a pierwsza analiza chemiczna wód została wykonana w roku 1827^[7].

U północno-zachodniej podstawy góry (na przedłużeniu Pańskiej Drogi, wzdłuż Potoku Stajkowskiego), na wysokości ok. 480 m n.p.m.^[7] znajdują się źródła „Stefan” i „Michalina”^[8]. Droga kiedyś była deptakiem dla kuracjuszy, obsadzonym lipami przez Hieronima Dziewolskiego. Pomysł obsadzenia alei lipami był formą hołdu złożonego ofiarom rzezi galicyjskiej w 1846 roku^[8]. Pozostałości alei istnieją do dziś, kilkanaście lip jest pomnikiem przyrody. W XX i XXI wieku przez wiele lat źródła obudowane były kamiennym bunkrem^[9], jednak w 2010 roku gmina zagospodarowała teren wokół źródeł mineralnych „Stefan” i „Michalina”, budując altanę i ujęcia^[10]. Z kolei przy przedłużeniu ulicy Źródlanej, nad brzegiem Potoku Zakijowskiego, na wysokości ok. 520 m n.p.m.^[7] znajduje się źródło „Maria”, nieeksploatowane w XIX wieku, przez wieki należące do rodziny Ćwiertniewiczów^[9]. Kiedyś nazywane było „Dzikim Źródłem”, po II wojnie światowej nazwane „Maria”, zostało w znacznym stopniu zniszczone w czasie nieudanej próby oczyszczenia jeszcze przed II wojną światową. Po renowacji zakończonej w sierpniu 2011 roku źródło jest obudowane i chętnie odwiedzane, ciągle oferuje zmineralizowaną wodę^[11][9]. W ramach zagospodarowania terenu wokół źródła wykonano nowe pokrycie zadaszeniowe, nowe okładziny kamienne (murki, posadzki i schody), konstrukcje drewniane, remont drogi i dojścia do źródła. Wzdłuż dojścia do źródła oraz na terenie źródła zostały wykonane i osadzone ławki parkowe. Na bramie wejściowej została zamontowana rzeźba ludowa. Koszt renowacji wyniósł około 100 tys. zł.

Obydwie inwestycje były współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach działania „Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 z zakresu „Odnowa i Rozwój Wsi” wdrażanych za pośrednictwem Lokalnej Grupy Działania Leader „Gorce-Pieniny”^[10].

Wody „Stefan” i „Michalina” są szczawami wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-jodkowymi o bardzo zbliżonym składzie. Mineralizacja ogólna źródła „Stefan” wynosi 8900 mg/l, z przewagą jonów wodorowęglanowych (4485 mg/l), sodowych (2207 mg/l) i chlorkowych (1525 mg/l) i 2136 mg/l wolnego CO₂. Mineralizacja ogólna źródła „Michalina” wynosi 5400 mg/l, z przewagą jonów wodorowęglanowych (2837 mg/l), sodowych (1226 mg/l) i chlorkowych (851 mg/l) i 1705 mg/l wolnego CO₂^[12]. Źródło „Maria” jest szczawą wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-wapniową o mineralizacji ogólnej 3000 mg/l i 1854 mg/l wolnego CO₂^[7].

Stajkowa bywa nazywana krościeńską Gubałówką. Na jej zachodnim zboczu uruchomiono w 2008 roku ośrodek narciarski „Stajkowa Ski”. Dysponuje on wyciągiem talerzykowym o długości 500 m, z którego można wypinać się w połowie jego długości (dolna część trasy narciarskiej jest bardzo łatwa) i przewyższeniu 101 m. Przepustowość wyciągu to 900 osób na godzinę. Trasa jest oświetlona, nagłośniona, sztucznie naśnieżana i ratrakowana^[13].

U podnóża trasy wybudowano regionalną karczmę, w której budynku znajdują się również: wypożyczalnia sprzętu narciarskiego oraz skuterów śnieżnych, szkoła narciarska, sauna, solarium, sklepy i pensjonat.

• Krzysztof Koper: Z dziejów Krościenka nad Dunajcem. Nowy Targ: Zakład Poligraficzny „MK” s.c., 2006. ISBN 83-60306-10-9.
• Krzysztof Koper: Mały przewodnik historyczny po Krościenku nad Dunajcem. 660 lat lokacji miasta (1348–2008). Nowy Targ: Wydawnictwo „MK” s.c., 2008. ISBN 978-83-60306-31-4.