Stanisław Rembek – Wikipedia, wolna encyklopedia
Stanisław Rembek (ok. 1930) | |
Data i miejsce urodzenia | 6 lipca 1901 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 21 marzec 1985 |
Alma Mater | |
Dziedzina sztuki | |
Gatunek | |
Ważne dzieła | |
|
Stanisław Edmund Rembek (ur. 6 lipca 1901 w Łodzi, zm. 21 marca 1985 w Warszawie, urodzony jako Ehrenberg) – polski pisarz, nauczyciel, działacz konspiracyjny, tłumacz, żołnierz Armii Krajowej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Stanisław Rembek urodził się w Łodzi 6 lipca 1901 roku. Ojcem był kierownik robót budowlanych Edmund Ehrenberg, matką Kazimiera z Osmanowiczów. Rodzina mieszkała wówczas w Łasku. W 1909 roku Ehrenbergowie przeprowadzili się do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie Stanisław uczęszczał najpierw do gimnazjum rosyjskiego, a następnie do Gimnazjum im. Henryka Dąbrowskiego. Był aktywnym harcerzem, redagował szkolną gazetę „Razem”. Od końca 1914 zaczął prowadzić dziennik. W 1918 wstąpił do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1919 przerwał naukę i wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego. Został kanonierem w 1. Baterii 10. Kaniowskiego Pułku Artylerii Lekkiej. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Do rezerwy przeszedł 17 stycznia 1921 roku[1] Uczestnik wojny obronnej 1939[2]. W czerwcu 1921 zdał maturę w Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim[3].
Z wykształcenia historyk, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego[2]. Studiował również dziennikarstwo w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. W 1921 roku wstąpił do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Debiutował na łamach pisma „Ognisko” w 1922 roku. Najpierw w marcu ukazał się jego artykuł Duch wolności w konstytucji 17 marca 1921 r., następnie powieść młodzieżowa w odcinkach Ekspedycja karna. Podjął też współpracę z „Kurierem Gnieźnieńskim”, na którego łamach ukazały się opowiadania Pytanie i Dojrzałe kłosy. Od 1923 współpracował z dziennikiem PPS „Robotnik”. Został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich, poznał też pisarzy zrzeszonych w PEN Clubie[3][4].
W latach 1924–1938 był nauczycielem polonistą[2], najpierw w gimnazjum żeńskim w Radomiu, potem w Szkole Handlowej w Piotrkowie Trybunalskim[5]. Mieszkał też i uczył w Łęczycy i Równem na Wołyniu[3]. W 1928 roku odbył podróż po Europie. Przebywał w Czechosłowacji, Austrii, Włoszech i Francji. Był zatrudniony jako kreślarz w biurze budowlanym w Algierii. Przyjaźnił się z zoologiem Augustem Dehnelem i jego żoną. W 1932 ukończył w Zambrowie kurs oficerski w stopniu podporucznika. W 1935 ożenił się z Marią z Dalewskich Dehnelową[3].
We wrześniu 1939 roku brał udział w obronie Warszawy[5]. Czas okupacji spędził w Grodzisku Mazowieckim przy ul. Plantowej, a wnikliwe opisy codziennego życia tamtych lat zawarł w wydanym pośmiertnie Dzienniku okupacyjnym. W konspiracji uczestniczył w tajnym nauczaniu. Był związany z Polskimi Socjalistami, ukrywał Żydów, został członkiem Armii Krajowej[2][3].
W 1949 na łamach Biblioteki Rolnika Polskiego ukazały się Opowiadania Nikołaja Gogola w przekładzie Rembeka. W 1958 roku pisarz został członkiem PEN-Clubu[3]. Po wojnie okresowo jego twórczość była objęta zakazem publikacji, m.in. w okresie stalinowskim. Wówczas to żyjącemu w biedzie pisarzowi pomógł Bolesław Piasecki, który też spowodował w 1956 roku druk w Instytucie Wydawniczym PAX zbioru opowiadań Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe[2]. Dzieło to zawiera dedykację: „Bolesławowi Piaseckiemu jako ubogi dowód pamięci o wytrwałej pomocy okazanej w najcięższej epoce życia poświęcam”[6]. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 297-3-25)[7].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Powieści
[edytuj | edytuj kod]- Nagan (wyd. 1928, 1990)
- W polu (wyd. 1937, 1958 (emigracyjne), 1983, 1993, 1996)
- Wyrok na Franciszka Kłosa (wyd. 1947, 1956, 1977, 2000)
- Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe (wyd. 1956, 1971, 1977, 2001, 2009, 2012)
- Przemoc i szabla (wyd. 2001)
- Cygaro Churchilla (wyd. 2004)
Dzienniki
[edytuj | edytuj kod]- Dzienniki. Rok 1920 i okolice (Oficyna Wydawnicza „Agawa”, Warszawa 1997, ISBN 83-85571-09-4)
- Dziennik okupacyjny (wyd. 2000)
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Był żonaty z Marią z domu Dalewską, córką Adolfa Dalewskiego[8]. Miał dwie córki: Zdzisławę i Marutę[9]. Pasierbicą pisarza jest Maria Magdalena Stępniewska, która przygotowała do druku dwa jego pośmiertnie wydane dzienniki[10].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Postać pisarza została ukazana w filmie dokumentalnym Jana Sosińskiego „Rembek”, wyprodukowanym w 1993[2].
Ulice Stanisława Rembeka znajdują się w Piotrkowie Trybunalskim i Grodzisku Mazowieckim.
Ekranizacje
[edytuj | edytuj kod]- Z tym tematem związana jest kategoria:
Na podstawie powieści Wyrok na Franciszka Kłosa Andrzej Wajda nakręcił film pod tym samym tytułem. Juliusz Machulski na motywach opowiadań Przekazana sztafeta oraz Igła wojewody zrealizował film Szwadron.
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- 1938 – nagroda Fundacji im. Franciszka Salezego Lewentala,
- 1938 – nagroda miasta Kalisza im. Adama Asnyka,
- 1945 – nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki[3][10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stanisław Rembek „Dzienniki. Rok 1920 i okolice” Oficyna Wydawnicza „Agawa”, Warszawa 1997 r., str 37-137.
- ↑ a b c d e f Krzysztof Feusette, Portrety. Stanisław Rembek [online], Rzeczpospolita, 13 sierpnia 2009 [dostęp 2020-08-07] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-05] .
- ↑ a b c d e f g Maciej Urbanowski: Stanisław Rembek. Kalendarium biograficzne. W: Stanisław Rembek: Dziennik 1920 i Okolice. Opowiadania. T. I. Warszawa: PIW, 2021, s. 513-517. ISBN 978-83-8196-264-3.
- ↑ Wiesław Wohnout, Beck, Szembek, Rembek, [w:] Stanisław Rembek, Wyrok na Franciszka Kłosa, Oficyna Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-19-1, s. 171.
- ↑ a b Nota o pisarzu w: Stanisław Rembek, Dziennik okupacyjny, Agencja Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-17-5, s. 334.
- ↑ Według: Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe, seria: Polska Literatura Współczesna XIII, Warszawa 2009, ISBN 978-83-61174-22-6, s. 4.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ADOLF DALEWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-03] .
- ↑ Stanisław Rembek, Dziennik okupacyjny, Agencja Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-17-5, s. 34.
- ↑ Stanisław Rembek, Dziennik okupacyjny, Agencja Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-17-5, s. 144.
- ↑ a b Nota o pisarzu w: Stanisław Rembek, Dziennik okupacyjny, Agencja Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-17-5, s. 334.