French
DeutschStanisław Undas – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
 podpułkownik piechoty | |
| Data i miejsce urodzenia | 17 września 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | kwiecień 1940 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1914–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | 1 Pułk Strzelców Polskich |
| Stanowiska | kwatermistrz pułku |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
         | |
.png){kind=small}
Stanisław Undas (ur. 17 września 1894 w Mstowie, zm. w kwietniu 1940 w Charkowie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 17 września 1894 w Mstowie, w ówczesnym powiecie limanowskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Jana i Heleny z domu Cudek[1]. Absolwent gimnazjum z maturą w Bochni. W 1914 został wcielony do armii austriackiej. Ukończył szkołę oficerów rezerwy i jako dowódca plutonu walczył na froncie rosyjskim. Jego oddziałem macierzystym był Pułk Piechoty Nr 20 z Krakowa. Na stopień chorążego został mianowany ze starszeństwem z 1 sierpnia 1915 w korpusie oficerów rezerwy piechoty[2]. W tym samym roku został ranny i dostał się niewoli rosyjskiej.
W marcu 1918, po uwolnieniu z niewoli, wstąpił do 1 pułku strzelców polskich na Syberii. Dowodził w tym pułku 4. kompanią[3]. Od stycznia 1920 w niewoli bolszewickiej, w obozie w Omsku[4][5]. W 1920 roku powrócił do Polski i wstąpił do Wojska Polskiego, w stopniu porucznika. Został przydzielony do 82 Syberyjskiego pułku piechoty[4]. Z jednostką walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, a za swoje czyny został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku i w 1922 został zweryfikowany do stopnia kapitana piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. Po wojnie służył w 83 pułku piechoty[6]. W 1924 został wyznaczony na stanowisko kwatermistrza pułku[7]. 1 grudnia 1924 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 181. lokatą w korpusie oficerów piechoty[8]. W kwietniu 1928 został przesunięty ze stanowiska kwatermistrza na stanowisko dowódcy III batalionu[9][10][4]. W marcu 1931 został przeniesiony z 83 pp do 73 pułku piechoty w Katowicach na stanowisko kwatermistrza[11][12][4]. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936 i 6. lokatą w korpusie oficerów piechoty[13]. Następnie został przeniesiony do 43 pułku piechoty w Dubnie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[14].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 był zastępcą dowódcy Ośrodka Zapasowego 13 Dywizji Piechoty. Po agresji ZSRR na Polskę w nieznanych okolicznościach wzięty do niewoli sowieckiej. Przebywał w obozie w Starobielsku[1]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany potajemnie w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach[1], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[15]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 3415[1][5].
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika[16][17][18]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[19][20][21].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7715 (22 czerwca 1919)[22]
- Krzyż Niepodległości (2 sierpnia 1931)[23]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[13]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)[24]
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)[25]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Medal Międzysojuszniczy „Médaille Interalliée”[26]
- Military Cross[27][28]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
- obozy NKWD dla jeńców polskich
- ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 572.
- ↑ Lista starszeństwa c. i k. Armii 1918 ↓, s. 413, 511.
- ↑ Dindorf-Ankowicz 1929 ↓, s. 25.
- ↑ a b c d Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ a b Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 306.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 364, 409.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 317, 351.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 17 grudnia 1924 roku, s. 735.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 174.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 97, 176.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 101.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 27, 601.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 14.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 599.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 8 [dostęp 2024-10-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 19 sierpnia 1922 roku, s. 615.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 178, poz. 260 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 27.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 97.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 364.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 317.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918.
- Undas Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.74-7009 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-23].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Kazimierz Banaszek, Krystyna Wanda Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Franciszek Dindorf-Ankowicz: Zarys historii wojennej 82-go Syberyjskiego Pułku Piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.