Stanisław mazowiecki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Stanisław mazowiecki
Ilustracja
książę mazowiecki
(razem z Januszem III)
Okres

od 1503
do 8 sierpnia 1524

Poprzednik

Konrad III Rudy

Następca

Janusz III

Dane biograficzne
Dynastia

Piastowie (Piastowie mazowieccy)

Data urodzenia

17 maja 1500

Data śmierci

8 sierpnia 1524

Miejsce spoczynku

Warszawa

Ojciec

Konrad III Rudy

Matka

Anna Radziwiłłówna

Rodzeństwo

Anna mazowiecka

Stanisław mazowiecki (ur. 17 maja 1500, zm. 8 sierpnia 1524) – książę mazowiecki, razem z bratem panujący w Czersku, Warszawie, Liwie, Zakroczymiu i Nurze w latach 15031524 (do 1518 r. regencja).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Pieczęć Janusza III i Stanisława mazowieckich
Ostatni książęta mazowieccy – Janusz, Stanisław i Anna
Miejsce pochówku Janusza i Stanisława mazowieckich w bazylice archikatedralnej św. Jana w Warszawie

Stanisław był starszym synem księcia mazowieckiego (warszawskiego) Konrada III i Anny Radziwiłł, córki wojewody wileńskiego Mikołaja. W momencie śmierci ojca w 1503 r., małoletni Stanisław wraz z młodszym bratem Januszem III znalazł się pod opieką regencji kierowanej przez matkę.

Większość dziedzictwa mazowieckiego (z wyjątkiem Czerska, w którym książęta na mocy układu z 1495 r. panowali dziedzicznie) początkowo była silnie zagrożona inkorporacją przez Polskę i dopiero 14 marca 1504 na mocy decyzji króla Aleksandra młodzi książęta otrzymali całość ojcowizny w lenno.

Samodzielne rządy Stanisław razem z bratem Januszem objął dopiero w 1518 r. (w wieku osiemnastu lat, za sprawą rozruchów szlachty). Pomimo tego Anna Radziwiłł aż do swojej śmierci w marcu 1522 r. zachowała realną władzę na Mazowszu.

W 1518 książęcy bracia uczestniczyli uroczystościach zaślubin Zygmunta Starego z Boną Sforza w Krakowie.

W 1519 spełniając swój obowiązek lenny, Stanisław i Janusz III włączyli się do wojny polsko-krzyżackiej, wysyłając oddziały posiłkowe królowi polskiemu, a zimą z 1519 na 1520 r. już na własną rękę zdobywając kilka miejscowości na Mazurach. Jednocześnie Stanisław prowadził po kryjomu rozmowy z Krzyżakami w sprawie zawieszenia broni zawartego ostatecznie w grudniu 1520, na parę miesięcy przed układem polsko-krzyżackim kończącym ostatnią w historii wojnę tych państw.

W życiu prywatnym Stanisław, podobnie jak Janusz III, nie stronił od mocnych trunków i kobiet, co najprawdopodobniej przyczyniło się do jego przedwczesnego zgonu 8 sierpnia 1524[1]. Książę zmarł w Mansjonarii – kamienicy na rogu placu Zamkowego i ul. Świętojańskiej[1][2].

Został pochowany w kolegiacie św. Jana w Warszawie[3]. Nie zdążył się ożenić i nie pozostawił potomstwa.

Nagłe zgony Stanisława i dwa lata później Janusza III, młodych dwudziestoparoletnich książąt, wywołały u współczesnych wrażenie ich nienaturalności. Główną podejrzaną była wojewodzianka płocka Katarzyna Radziejowska, która z zazdrości z powodu nieodwzajemnionej miłości miała zlecić otrucie najpierw matki książąt Anny Radziwiłł, następnie Stanisława, wreszcie Janusza. Dokonać tego miała za pośrednictwem szlachcianki Kliczewskiej. Tę ostatnią wraz z jej pomocnicą żywcem spalono. Obie nago przywiązano na łańcuchach do słupa, który obłożono dookoła drewnem, a następnie podpalono[4]. Kobiety piekły się cztery godziny niźli pomarły. Wojewodzianki nie odważono się sądzić. Zaczęto jednak szeptać, iż Katarzyna Radziejowska miała potężnych zauszników i że do zbrodni nakłaniać ją miała królowa Bona. Podejrzenia były na tyle poważne, że Zygmunt I Stary, chcąc raz na zawsze sprawę wyjaśnić, polecił przeprowadzić śledztwo, w wyniku którego ogłoszono specjalnym edyktem z 9 lutego 1528, że książęta nie sztuką ani sprawą ludzką, lecz z woli Pana Wszechmogącego z tego świata zeszli.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 41.
  2. Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 390. ISBN 83-221-0628-9.
  3. Bujak 1988 ↓, s. 15.
  4. Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 28.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Adam Bujak: Nekropolie królów i książąt polskich. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988. ISBN 83-217-2720-4.