Tefroseris całolistny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tefroseris całolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	tefroseris
Gatunek	tefroseris całolistny
	Nazwa systematyczna
	Tephroseris integrifolia (L.) Holub; Folia Geobot. Phytotax. 8: 173 (1973)
Synonimy
	Cineraria integrifolia (L.) Vill. ex Steud.; Othonna integrifolia L.; Senecio integrifolius (L.) Clairv.;
	Cineraria integrifolia (L.) Vill. ex Steud.; Othonna integrifolia L.; Senecio integrifolius (L.) Clairv.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tefroseris całolistny^[4], starzec polny^[5] (Tephroseris integrifolia (L.) Holub) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae). Występuje w Europie (bez Skandynawii) i w Azji, od Francji na zachodzie po Japonię na wschodzie^[6]. W Polsce rośnie na Wyżynie Małopolskiej, Lubelskiej, Roztoczu i w Pieninach. W tych ostatnich znane jest tylko jedno stanowisko na Podskalniej Górze. Liczniej występuje w słowackich Pieninach^[7].

Morfologia

Łodyga: Pojedyncza, wzniesiona, o wysokości 7–50 cm z krótkim kłączem. U młodych roślin jest pajęczynowato owłosiona, u starszych naga, ale zachowują się na niej krótkie, 3-komórkowe włoski, nieco tylko wystające^[8].
Liście: Całobrzegie, długości 3–10 cm i szerokości 2,5–3,5 cm^[7]. Liście dolne zebrane w różyczkę, zaokrąglone lub jajowate o nasadzie nagle ściągniętej w krótki ogonek. Liście środkowe podłużne, siedzące i nieco zbiegające po łodydze. Liście najwyższe lancetowate. Owłosienie podobnie jak na łodydze^[8].
Kwiaty: Zebrane w 3–11 koszyczków, te z kolei zebrane w baldach złożony. Okrywa zielona. W koszyczku znajduje się 12–15 kwiatów języczkowych długości 10–20 mm i szerokości 1,5–2,5 mm^[7].
Owoc: Żeberkowana, owłosiona długimi i miękkimi włoskami niełupka długości 2,5–3,5 mm z puchem kielichowym do 13 mm długości^[7].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Rośnie w murawach kserotermicznych. Kwitnie w maju i czerwcu. Liczba chromosomów 2n = 48^[7]. Gatunek charakterystyczny związku Cirsio-Brachypodion pinnati^[9].

Systematyka i zmienność

W obrębie gatunku wyróżnia się 14 taksonów wewnątrzgatunkowych, w tym 13 podgatunków^[3]:

Tephroseris integrifolia subsp. atropurpurea (Ledeb.) B.Nord.
Tephroseris integrifolia subsp. aucheri (DC.) B.Nord.
Tephroseris integrifolia subsp. aurantiaca (Hoppe) B.Nord. ex Greuter – tefroseris całolistny pomarańczowy^[4], starzec pomarańczowy^[5]
Tephroseris integrifolia subsp. capitata (Wahlenb.) B.Nord. – tefroseris całolistny główkowaty^[4], starzec główkowaty^[5]
Tephroseris integrifolia subsp. caucasigena (Schischk.) Greuter
Tephroseris integrifolia subsp. igoschinae (Schischk.) Sennikov
Tephroseris integrifolia subsp. integrifolia
Tephroseris integrifolia subsp. jailicola (Juz.) Greuter
Tephroseris integrifolia subsp. karsiana (V.A.Matthews) B.Nord.
Tephroseris integrifolia subsp. maritima (Syme) B.Nord.
Tephroseris integrifolia subsp. primulifolia (Cufod.) Greuter
Tephroseris integrifolia subsp. serpentini (Gáyer) B.Nord.
Tephroseris integrifolia var. spathulata (Miq.) H.Ohba
Tephroseris integrifolia subsp. tundricola (Tolm.) B.Nord.

Zagrożenia

Podgatunek typowy umieszczony jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016)^[10]^[11] w grupie gatunków narażonych na wymarcie (kategoria zagrożenia: VU). Zagrożone są także oba podgatunki, na liście ujęte w randze osobnych gatunków^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Tephroseris integrifolia (L.) Holub, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-15] .
↑ ^a ^b ^c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 183. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 165, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Senecio integrifolius (L.) Clairv. w bazie danych: GRIN (Germplasm Resources Information Network) na http://www.ars-grin.gov (ang.)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ ^a ^b Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Tephroseris integrifolia (L.) Holub, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-15] .

[gawrys-4] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 183. ISBN 978-83-925110-5-2.

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 165, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[6] Senecio integrifolius (L.) Clairv. w bazie danych: GRIN (Germplasm Resources Information Network) na http://www.ars-grin.gov (ang.)

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[9] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[10] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[list-11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]