Studencki Komitet Solidarności w Krakowie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Studencki Komitet Solidarności (SKS) – studencka grupa opozycyjna działająca w Krakowie w latach 70. XX wieku, pierwszy z sześciu SKS-ów powstałych w Polsce.

Historia

Geneza

Bezpośrednią przyczyną powstania SKS była śmierć Stanisława Pyjasa, studenta polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego zwłoki zostały znalezione 7 maja 1977. Grupa przyjaciół i znajomych zmarłego zorganizowała po mszy pogrzebowej w dniu 15 maja 1977 manifestację (tzw. Czarny Marsz), w czasie której ogłoszono deklarację założycielską komitetu, którą sygnowało dziewięcioro studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego i studentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie: Lesław Maleszka (UJ, w rzeczywistości tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa), Andrzej Balcerek (UJ), Liliana Batko (UJ), Elżbieta Majewska (UJ), Małgorzata Gątkiewicz (UJ), Bogusław Sonik (UJ), Józef Ruszar (UJ), Joanna Barczyk (ASP), Wiesław Bek (UJ) i Bronisław Wildstein (UJ)^[1]^[2]^[3]. W kolejnych dniach deklarację poparło ok. dwóch tysięcy studentów krakowskich uczelni^[4]^[5]^[6]. Większość z założycieli i pierwszych współpracowników SKS znało się już z wcześniejszej działalności opozycyjnej, wspierającej przede wszystkim Komitet Obrony Robotników. Młodzież ta tworzyła dwa kręgi środowiskowe – jeden, nazywany niekiedy anarchistycznym, tworzyli przede wszystkim studenci polonistyki i filozofii UJ, wśród których do bardziej znanych należeli Bronisław Wildstein i Lesław Maleszka, drugi gromadził się w Duszpasterstwie Akademickim Beczka wokół o. Jana Andrzeja Kłoczowskiego, należeli do niego m.in. Liliana Batko, Bogusław Sonik i Józef Ruszar^[7]^[8].

Działalność

SKS prowadził działalność jawnie, podając do publicznej wiadomości nazwiska i adresy swoich przedstawicieli (tzw. rzeczników)^[9]. Prowadził m.in. bibliotekę wydawnictw podziemnych^[10]^[11], zorganizował akcję przeciwko zakazowi wypożyczania w Bibliotece UJ wydawnictw emigracyjnych^[12]^[13], uczestniczył w druku wydawnictw podziemnych^[14], wydawał własne pisma Indeks (o charakterze ogólnopolskim) i Sygnał^[15]^[16], wspierał niezależne inicjatywy edukacyjne, w tym Towarzystwo Kursów Naukowych^[17]^[18] oraz powstanie Krakowskiej Oficyny Studentów KOS^[19]^[20], inspirował powstanie Studenckich Komitetów Solidarności w innych miastach (Warszawie, Gdańsku, Poznaniu, Wrocławiu i Szczecinie)^[21]. W 1980 członkowie SKS zaangażowali się w tworzenie struktur NSZZ „Solidarność” i Niezależnego Zrzeszenia Studentów, a sam SKS przestał istnieć^[22]^[23].

Ludzie SKS

SKS reprezentowany był przez tzw. rzeczników, którymi mogli być tylko studenci^[24].

Rzecznicy w poszczególnych latach:

1977/1978: Joanna Barczyk (ASP), Liliana Batko (UJ), Bogusław Bek (UJ), Jan Szymon Dylewski (PK), Tadeusz Kensy (UJ), Anna Krajewska (UJ), Ewa Kulik (UJ), Ziemowit Pochitonow (AR), Bronisław Wildstein (UJ). W trakcie roku akademickiego Szymona Dylewskiego zastąpił Józef Baran (AE)^[25].
1978/1979: Bogusław Bek (UJ), Anna Krajewska (UJ), Elżbieta Krawczyk (AM), Ewa Kulik (UJ), Dorota Martini (ASP), Jerzy Pawełczyk (UJ), Janusz Szczepański (UJ), Bronisław Wildstein (UJ), Róża Woźniakowska (UJ)^[20].
1979/1980: Waldemar Bratuszewski (UJ), Anna Krajewska (UJ), Ewa Kulik (UJ), Grzegorz Małkiewicz (UJ), Andrzej Mietkowski (UJ), Wojciech Widłak (UJ), Jarosław Zadencki (UJ)^[26].

Wśród innych znanych członków i współpracowników SKS byli m.in. także: Iwona Galińska, Bogdan Klich, Tomasz Schoen, Anna Szwed, Tomasz Mianowicz, Krystyna Czerni, Wojciech Sikora, Jan Polkowski, Paweł Kłoczowski, Jacek Rakowiecki, Zdobysław Milewski, Janusz Pierzchała, Marian Banaś^[27]^[28].

Zobacz też

Studencki Komitet Solidarności we Wrocławiu

Przypisy

↑ Szarek 2007 ↓, s. 63–78.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 39–47.
↑ Roliński 2003 ↓, s. 34–35.
↑ Szarek 2007 ↓, s. 175–186.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 21.
↑ Roliński 2003 ↓, s. 35–40.
↑ Szarek 2007 ↓, s. 21–31, 47–62.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 7–19.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 61–64.
↑ Szarek 2007 ↓, s. 97–99.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 69–70.
↑ Szarek 2007 ↓, s. 99–103.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 73–77.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 79–83.
↑ Szarek 2007 ↓, s. 117–124.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 85–88.
↑ Szarek 2007 ↓, s. 103–109.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 91–96.
↑ Szarek 2007 ↓, s. 124–131.
↑ ^a ^b Skowrońska 2012 ↓, s. 99.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 169–177.
↑ Szarek 2007 ↓, s. 157–174.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 179–182.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 22–23.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 23.
↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 140.
↑ Szarek 2007 ↓, s. 174.
↑ Roliński 2003 ↓, s. 860–869.

Bibliografia

Jarosław Szarek: Czarne juwenalia. Opowieść o Studenckim Komitecie Solidarności. Kraków: Znak, 2007. ISBN 978-83-240-0841-4.
Małgorzata Skowrońska: Studenci kontra system. Studencki Komitet Solidarności (1977-1980). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2012. ISBN 978-83-63631-14-7.
Adam Roliński (wybór i oprac.): Opozycja małopolska w dokumentach 1976-1980. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-440-0.

Linki zewnętrzne

Kolekcja SKS w Bibliotece Cyfrowej Ośrodka KARTA. dlibra.karta.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-21)].
Stowarzyszenie Maj'77
Wersja multimedialna wystawy zorganizowanej przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej pt. Studencki Komitet Solidarności – www.ipn.gov.pl
Czarne Juwenalia. Opowieść o Studenckim Komitecie Solidarności

[CITEREFSzarek200763–78-1] Szarek 2007 ↓, s. 63–78.

[CITEREFSkowrońska201239–47-2] Skowrońska 2012 ↓, s. 39–47.

[CITEREFRoliński200334–35-3] Roliński 2003 ↓, s. 34–35.

[CITEREFSzarek2007175–186-4] Szarek 2007 ↓, s. 175–186.

[CITEREFSkowrońska201221-5] Skowrońska 2012 ↓, s. 21.

[CITEREFRoliński200335–40-6] Roliński 2003 ↓, s. 35–40.

[CITEREFSzarek200721–31,_47–62-7] Szarek 2007 ↓, s. 21–31, 47–62.

[CITEREFSkowrońska20127–19-8] Skowrońska 2012 ↓, s. 7–19.

[CITEREFSkowrońska201261–64-9] Skowrońska 2012 ↓, s. 61–64.

[CITEREFSzarek200797–99-10] Szarek 2007 ↓, s. 97–99.

[CITEREFSkowrońska201269–70-11] Skowrońska 2012 ↓, s. 69–70.

[CITEREFSzarek200799–103-12] Szarek 2007 ↓, s. 99–103.

[CITEREFSkowrońska201273–77-13] Skowrońska 2012 ↓, s. 73–77.

[CITEREFSkowrońska201279–83-14] Skowrońska 2012 ↓, s. 79–83.

[CITEREFSzarek2007117–124-15] Szarek 2007 ↓, s. 117–124.

[CITEREFSkowrońska201285–88-16] Skowrońska 2012 ↓, s. 85–88.

[CITEREFSzarek2007103–109-17] Szarek 2007 ↓, s. 103–109.

[CITEREFSkowrońska201291–96-18] Skowrońska 2012 ↓, s. 91–96.

[CITEREFSzarek2007124–131-19] Szarek 2007 ↓, s. 124–131.

[CITEREFSkowrońska201299-20] Skowrońska 2012 ↓, s. 99.

[CITEREFSkowrońska2012169–177-21] Skowrońska 2012 ↓, s. 169–177.

[CITEREFSzarek2007157–174-22] Szarek 2007 ↓, s. 157–174.

[CITEREFSkowrońska2012179–182-23] Skowrońska 2012 ↓, s. 179–182.

[CITEREFSkowrońska201222–23-24] Skowrońska 2012 ↓, s. 22–23.

[CITEREFSkowrońska201223-25] Skowrońska 2012 ↓, s. 23.

[CITEREFSkowrońska2012140-26] Skowrońska 2012 ↓, s. 140.

[CITEREFSzarek2007174-27] Szarek 2007 ↓, s. 174.

[CITEREFRoliński2003860–869-28] Roliński 2003 ↓, s. 860–869.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]