Układ z Björkö – Wikipedia, wolna encyklopedia

Układ z Björkö – tajny traktat podpisany 24 lipca 1905 roku przez niemieckiego cesarza Wilhelma II oraz rosyjskiego cara Mikołaja II.

23 lipca 1905 cesarz Wilhelm przybył w okolice bałtyckiej zatoki Wyborskiej u wybrzeża Wielkiego Księstwa Finlandii, aby potajemnie spotkać się z carem Mikołajem II, w celu podpisania traktatu obronnego z Rosją. Obaj władcy dotarli na miejsce spotkania za pomocą osobistych jachtów. Fakt spotkania został ujawniony za pomocą korespondencji telegraficznej pomiędzy sztabami obu przywódców, a treść traktatu została opublikowana na łamach gazety „New York Herald” w 1917.^[1]

Traktat zawierał 4 artykuły^[2][3][4]:

1. W razie jakiekolwiek ataku państwa europejskiego na Niemcy lub Rosję, kraj niezaatakowany pomoże napadniętemu wszystkimi siłami lądowymi i morskimi.

2. Zawarcie pokoju ze wspólnym wrogiem może odbyć się jedynie przez oba kraje.

3. Traktat będzie obowiązywał wraz z zawarciem układu pokojowego pomiędzy Rosją a Japonią. Może zostać wypowiedziany z jednorocznym wyprzedzeniem.

4. Jeżeli traktat wejdzie w życie, Rosja będzie zobowiązaną powiadomić o nim Francję i zaproponować jej przyłączenie się.

Oprócz obu monarchów traktat podpisali sekretarz spraw zagranicznych Rzeszy Heinrich von Tschirschky(inne języki), rosyjski ambasador w Wielkiej Brytanii Alexander von Benckendorff (1849–1917)(inne języki), a także rosyjski minister marynarki wojennej Aleksiej Birilow(inne języki)^[5]

Dla caratu był to fatalny rok: najpierw klęski w toczonej od 1904 roku wojnie rosyjsko-japońskiej, następnie wybuch rewolucji 1905 roku^[6]. Traktat podpisany przez cara Mikołaja II był niewykonalny, ponieważ Rosja od 1892 roku utrzymywała sojusz z Francją. Niemcy za pomocą traktatu chciały zagwarantować sobie bezpieczeństwo w razie możliwego ataku sił francuskich. Traktat kolidował również z Trójprzymierzem, którego art. 4 dozwalając każdemu z sojuszników na rozpoczęcie wojny zaczepnej, zobowiązywał pozostałych do zachowania przynajmniej „życzliwej neutralności” wobec napastnika (zatem w razie wypowiedzenia wojny Rosji przez Austro-Węgry^[7] Rzesza musiałaby wybrać, któremu aliansowi ma być wierna). Ostatecznie wypadki potoczyły się inaczej: w 1914 cesarz Wilhelm wypowiedział wojnę Rosji w odpowiedzi na mobilizację jej armii podjętą po inwazji Austro-Węgier na królestwo Serbii.

• Cecil, Lamar. Wilhelm II. UNC Press, 1996. ISBN 0-8078-2283-3.
• Fay, Sidney B. The Kaiser’s Secret Negotiations with the Tsar, 1904–1905. „The American Historical Review”: Vol. 24, No. 1, s. 48–72. October 1918.