French
DeutschUlica Wronia w Warszawie – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Wola | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Wronia przy ulicy Krochmalnej, widok w kierunku północnym (2023) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°13′55,2″N 20°59′09,9″E/52,231990 20,986083 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Wronia – ulica w dzielnicy Wola w Warszawie.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Ulica została przeprowadzona przed 1770 rokiem[1]. Pierwotnie biegła od ulicy Pańskiej do ulicy Leszno[1]. Nazwę Wronia nadano w 1770 roku[2]. Była to jedna z nazw przyrodniczych nadanych warszawskim ulicom w tym okresie[3][a].
W XVIII wieku biegła wśród pól, glinianek i ogrodów[4]; w tym czasie była zabudowana nielicznymi drewnianymi domami i dworkami[1]. Pierwsze budynki murowane wniesiono na początku XIX wieku po stronie nieparzystej (zachodniej)[1].
W 1846 roku w zakupionych zabudowaniach browaru Schaeffera przy ul. Krochmalnej rozpoczęła działalność spółka Konstantego Schielego, Jan Henryk Klawe i Błażeja Haberbuscha (od 1866 roku pod firmą Haberbusch i Schiele)[5]. W kolejnych latach należący do niej teren powiększano, przejmując sąsiednie nieruchomości[5]. Przy ulicy Wroniej znajdowały się warsztaty bednarskie, kowalskie i stolarskie przedsiębiorstwa[6].
W 1864 roku ulica została wybrukowana[4]. Około 1868 roku[7] po jej wschodniej stronie, na osi ul. Siennej, utworzono plac Kaliksta Witkowskiego (w 1921 nazwę zmieniono na plac Kazimierza Wielkiego)[8], na którym działało targowisko[9]. Około 1875 roku ulica została przedłużona na południe do ulicy Srebrnej, a około 1880 roku na północ do ulicy Żytniej[4].
W latach 1880–1904 przy ulicy powstały kamienice i niewielkie fabryki[4]. Mieszkali tam głównie robotnicy zatrudnieni w przemyśle na Woli[1]. Ulica była terenem akcji bojowych podczas rewolucji 1905 roku[1].
Od listopada 1940 roku[10][11] do grudnia 1941 roku na tyłach posesji po parzystej (wschodniej) stronie ulicy, między ulicami Leszno i Grzybowską, biegła granica warszawskiego getta[12][11]. W związku z przesunięciem granicy dzielnicy zamkniętej na środek ul. Żelaznej, w listopadzie 1941 roku zlikwidowano bramę do getta na rogu ulic Chłodnej i Wroniej[13].
Ulica była miejscem walk w czasie powstania warszawskiego[14]. Jej skrzyżowania z ulicami: Chłodną, Krochmalną i Grzybowską zostały zamknięte przez powstańców barykadami[15]. Najcięższe walki toczyły się 6 sierpnia 1944 roku o barykadę przy ulicy Chłodnej, którą nacierały główne siły niemieckie, przebijające się w kierunku Ogrodu Saskiego i pałacu Brühla[16][17]. W drugiej połowie sierpnia 1944 roku ulicą przebiegała linia frontu między oddziałami polskimi i niemieckimi[18].
W czasie II wojny światowej zniszczeniu uległa większość zabudowy[19][4]. Po wojnie ten fragment miasta był nazywany Dzikim Zachodem[20]. Na początku lat 90. XX wieku przy ulicy wciąż znajdowało się kilka zrujnowanych kamienic oraz puste place[4].
W 1948 roku ulicę przecięła trasa W-Z[19] (aleja gen. Karola Świerczewskiego, od 1991 roku aleja „Solidarności”)[4]. W latach 1948–1950[21][22] na terenie pomiędzy ulicami Towarową i Miedzianą, na którym znajdował się plac Kazimierza Wielkiego i południowy odcinek ulicy Wroniej[22], wzniesiono kompleks Domu Słowa Polskiego[23].
W 1983 roku[24] północny odcinek ulicy od ulicy Żytniej do ulicy Leszno przemianowano na skwer kard. Stefana Wyszyńskiego[4].
W opublikowanej w 2012 roku gminnej ewidencji zabytków ujęto kilka domów znajdujących się przy ulicy, w rejonie skrzyżowania z ulicą Krochmalną[25].
Ważniejsze obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Tablica pamiątkowa Tchorka (nr 45)
- Hotel Hilton Warsaw City
- Kompleks biurowy Generation Park
- Biurowiec Warsaw Unit
Obiekty nieistniejące
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Według Franciszka Sobieszczańskiego nadana nazwa ma związek z tym, że ulica przebiegała przez teren, które upodobały sobie wrony. Zob. Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Warszawa. Wybór publikacji. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 431.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 250.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 223. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 121. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ a b c d e f g h Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 979. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b Joanna Wiśniewska: Pozostałości architektury przemysłowej na warszawskiej Woli − 2002. Warszawa: Muzeum Woli − Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy i Urząd Dzielnicy Warszawa Wola, 2002, s. 39. ISBN 83-88477-10-2.
- ↑ Joanna Niklewska: Browar na Krochmalnej czyli dzieje firmy Haberbuschów i Schielów [w:] Zeszyty Wolskie nr 2. Warszawa: Muzeum Woli − Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy i Urząd Dzielnicy Wola Gminy Warszawa-Centrum, 2000, s. 11. ISBN 83-88477-03-X.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 330. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 371. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 13. ISBN 83-88372-30-0.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 91. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ a b Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 104, 108. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 105. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 125−126, 276, 277, 279.
- ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 130.
- ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 131.
- ↑ Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 441. ISBN 978-83-1113474-4.
- ↑ Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 95. ISBN 83-11-09261-3.
- ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 251.
- ↑ Spacerownik po Woli. 20 tras tematycznych, Warszawa: Urząd Dzielnicy Wola m.st. Warszawy, 2006, s. 6, 143, ISBN 978-83-911262-7-1 [dostęp 2024-05-01].
- ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 44, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 146. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Michał Krasucki, Warszawskie dziedzictwo postindustrialne, Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 302, ISBN 978-83-931723-5-1 [dostęp 2024-01-15].
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 401. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Zarządzenie Nr 2998/2012 Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 24.07.2012 r. w sprawie założenia ewidencji zabytków Miasta Stołecznego Warszawy [online].