Veit Harlan – Wikipedia, wolna encyklopedia

Veit Harlan

Data i miejsce urodzenia	22 września 1899 Berlin
Data i miejsce śmierci	13 kwietnia 1964 na Capri
Zawód	reżyser
Multimedia w Wikimedia Commons

Veit Harlan (ur. 22 września 1899 w Berlinie, zm. 13 kwietnia 1964 na Capri, Włochy) – niemiecki reżyser i aktor, autor narodowosocjalistycznych filmów propagandowych.

Był synem dramaturga i powieściopisarza Waltera Harlana. Jako student sztuki teatralnej uczył się od Maksa Reinhardta. Po raz pierwszy Harlan wystąpił na scenie teatralnej w 1915 roku. Po I wojnie światowej rozpoczął karierę w Berlinie. Jako aktor zagrał w 23 filmach, grając role epizodyczne. W filmach występował w latach 1927–1935.

W 1922 roku ożenił się z aktorką i śpiewaczką kabaretową pochodzenia żydowskiego Dorą Gerson. Po dwóch latach ich małżeństwo zakończyło się rozwodem. W czasie II wojny światowej Dora Gerson wraz z rodziną została zagazowana w Auschwitz. W 1929 roku Harlan ożenił się po raz drugi, tym razem z Hilde Koerber. Mieli troje dzieci: syna Thomasa i córki Marię i Kristę. Kiedy do władzy doszli naziści Harlan rozwiódł się z Koerber i poślubił Kristinę Söderbaum, niemiecką aktorkę pochodzącą ze Szwecji. Harlan wraz z Söderbaum stali się gwiazdami narodowosocjalistycznego kina.

W 1937 roku minister propagandy Rzeszy Joseph Goebbels umieścił go w grupie najważniejszych reżyserów odpowiedzialnych za produkcję nazistowskich filmów. Najgłośniejszym filmem Harlana z okresu II wojny światowej stał się nakręcony w 1940 roku Żyd Süss. Bohaterem filmu był Joseph Süß Oppenheimer, przedstawiony przez Harlana jako lubieżny żydowski bankier nienawidzący całego świata. W tę rolę wcielił się Ferdinand Marian, którego ucharakteryzowano na przedstawiciela narodu izraelskiego zgodnie z rasistowskimi wyobrażeniami nazistów (długi zakrzywiony nos itp.). Bardzo charakterystyczna jest finałowa scena, w której Żyd zostaje stracony za gwałt na Niemce. Harlan sugeruje widzom kogo należy zabić, aby zgodnie z propagandą oczyścić Europę z „podludzi”.

Żyd Süss stał się jednym z najgłośniejszych filmów antysemickich wyprodukowanych przez propagandę III Rzeszy. Po projekcji filmu w Marsylii doszło do zamieszek skierowanych przeciw Żydom.

Po wojnie Harlan stanął przed sądem w Hamburgu oskarżony o zbrodnie przeciwko ludzkości. Sędziom tłumaczył się twierdząc, że został zmuszony przez Goebbelsa do nakręcenia Żyda Süssa. 23 marca 1949 reżysera uwolniono od zarzutów. Po wojnie Harlan nakręcił kilka filmów. Dwa miesiące przed śmiercią przeszedł na katolicyzm.

Napisał książkę autobiograficzną W cieniu moich filmów.

• Publikacje:
  • Czapińska W., Artyści w Trzeciej Rzeszy, ABC Future sp. z o.o., Warszawa 1997, s. 55-78, ISBN 83-86788-16-X.
  • Michał Dondzik, Sztuka i ideologia - kolorowe filmy Veita Harlana z okresu III Rzeszy [w:] Konstelacja Szczecin. Aktorzy szczecińscy i kino okresu międzywojennego, red. Radosław Skrycki, Szczecin 2011, s. 73-93, ISBN 978-83-933942-0-3.
• Strony WWW:
  • Biogram na anglojęzycznej i niemieckojęzycznej Wikipedii [wersja z 09.04.2009].
  • Veit Harlan w bazie IMDb (ang.).