Władysław Turowicz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Władysław Józef Marian Turowicz

Tur

Air Commodore
Data i miejsce urodzenia	23 kwietnia 1908 Zudyra
Data i miejsce śmierci	8 stycznia 1980 Karaczi
Przebieg służby
Lata służby	1948–1967
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego RAF Pakistańskie Siły Powietrzne
Stanowiska	zastępca dowódcy Sztabu Sił Powietrznych do spraw szkolenia
Późniejsza praca	kierownik Space & Upper Atmosphere Research Committee
Odznaczenia
Sitara i Pakistan, Tamgha i Pakistan, Sitara i Khidmat, Sitara e Quaid e Azam

Władysław Józef Marian Turowicz (ur. 23 kwietnia 1908 w Zudyrze na Syberii, zm. 8 stycznia 1980 w Karaczi) – polski inżynier, generał Pakistańskich Sił Powietrznych (ang. Pakistan Air Force, PAF) i ich współtwórca.

Urodził się na Syberii, gdzie jego ojciec budował kolej transsyberyjską. W czasie wojny domowej w Rosji przedostał się z rodziną do Polski. Od najmłodszych lat zafascynowany lotnictwem, ukończył studia na Wydziale Lotnictwa Inżynieryjnego Politechniki Warszawskiej. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 48. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki, grupa liniowa^[1].

Gdy rozpoczęła się wojna, był rezerwistą polskiego lotnictwa, potem służył w brytyjskim lotnictwie jako inspektor techniczny, organizując i testując samoloty, dokonywał też analiz wypadków lotniczych jako „crash inspector”. Miał numer służbowy RAF P-0881^[2]. Żona, Zofia Turowicz, towarzyszyła mężowi w wyprawach do miejsc wypadków, pomagając mu często w nawigacji w czasie gęstej mgły^[3].

Ze względu na słaby wzrok nie mógł być pilotem. Po zakończeniu II wojny światowej, kiedy sytuacja polityczna w Polsce nie zapowiadała się pomyślnie dla polskich żołnierzy walczących w Anglii, z zadowoleniem przyjął ofertę wyjazdu do Pakistanu, złożoną przez przywódcę Pakistanu Muhammada Ali Jinnaha^[4]. Władysław Turowicz mający doświadczenie w organizowaniu i wyposażeniu sił powietrznych, które nabył w Anglii (Farnborough), wraz z grupą 30 polskich wyższych oficerów lotnictwa i techników przybył do Karaczi (w 1948). Jego zadaniem było zorganizowanie i szkolenie sił powietrznych Pakistanu. Trzyletni kontrakt z Pakistańskimi Siłami Powietrznymi (PAF) przekształcił się w stałą i pełną awansów przez 18 lat pracę. Początkowo prowadził szkolenie techniczne w bazie lotniczej wraz z częścią polskich specjalistów w sekcji technicznej w Karaczi. Później zostali przeniesieni do Peszawaru^[5][6].

W 1952 w randze porucznika objął stanowisko dowódcy bazy Pakistańskich Sił Powietrznych w Chaklala. Zofia Turowicz, która w marcu 1949 razem z córkami przyleciała do Pakistanu początkowo pracowała również w PAF jako instruktorka szybowcowa, później podjęła pracę nauczycielki przedmiotów ścisłych w Szkole Amerykańskiej w Karaczi^[3].

W 1959 Władysław Turowicz awansował do stopnia Air Wing Captain (pułkownika). W 1960 objął stanowisko zastępcy dowódcy Sztabu Sił Powietrznych do spraw szkolenia (Assistant Chief of Air Staff). W 1965 uruchomił produkcję części zapasowych do samolotów. Przeszedł na emeryturę w 1967 ze stanowiska zastępcy dowódcy Sztabu Sił Powietrznych do spraw szkolenia (Assistant Chief of Air Staff) w randze Air Commodore (generała).

Jeszcze w 1966 został skierowany do pracy w renomowanym i prestiżowym Space & Upper Atmosphere Research Committee (SUPARCO), w 1967 został jego komendantem. Kierował przygotowaniem programu rakietowego i kosmicznego (satelity) oraz pakistańskich astronautów. Blisko współpracował z Abdusem Salamem, pakistańskim fizykiem teoretycznym, późniejszym noblistą. W Stanach Zjednoczonych przekonał kierownictwo NASA do szkolenia pakistańskich specjalistów rakietowych. Przy współpracy z Amerykanami stworzył projekt rakiet balistycznych krótkiego i średniego zasięgu, w tym pierwszych pakistańskich rakiet typu „Rehbar-1”^[6]. Brał również udział w rozwoju pakistańskiego programu nuklearnego^[7] i orbitalnych lotów bezzałogowych. W SUPARCO stworzył szkołę kształcącą inżynierów astronautyki.

Za wkład w rozwój pakistańskiego lotnictwa i programu rakietowych pocisków balistycznych^[7] otrzymał wiele odznaczeń, m.in. ordery: Sitara i Pakistan (Gwiazdę Pakistanu, 1965), Tamgha i Pakistan (Medal Pakistanu, 1967), Sitara i Khidmat (Gwiazdę służby cywilnej, 1967), Sitara e Quaid e Azam (Gwiazdę Wielkiego Przywódcy, 1971). Promował też walkę z narkotykami^[8].

W późniejszych latach jego sprawność ruchowa została znacznie ograniczona ze względu na uraz kręgosłupa, który prawdopodobnie był skutkiem wypadku motocyklowego, któremu uległ jeszcze w czasie studiów^[8]. Zofia Turowicz przestała pracować w 1970, aby zająć się chorym mężem^[3].

Władysław Turowicz zmarł 8 stycznia 1980 wskutek wypadku samochodowego, w którym ucierpiał także jego kierowca. Pochowano go na cmentarzu chrześcijańskim Gora Qabristan w Karaczi. 14 sierpnia 2006 (w dniu Święta Niepodległości Pakistanu oraz w przeddzień Dnia Wojska Polskiego) odsłonięto pomnik generała Władysława Turowicza w sali głównej Muzeum Pakistańskich Sił Powietrznych w Karaczi upamiętniający jego zasługi dla PAF^[7]. Inny pomnik stoi w SUPARCO w Lahore.

Czworo dzieci Turowiczów otrzymało wykształcenie w szkołach w Karaczi i Wielkiej Brytanii. Syn jest naukowcem w SUPARCO.

W IPN odnaleziono zapisy SB dotyczące generała i jego żony. Dokumentacja sporządzona przez Departament I MSW (wywiad) ma nr OCH-002349/70^[4].

• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Ishrat Hyatt: Documentary on the services of Air Commodore W. Turowicz completed. The News International, October 25, 2008. [dostęp 2015-08-17]. (ang.).
• Ishrat Hyatt: A woman full of spirit and brave heart. The News International, November 11, 2008. [dostęp 2015-08-17]. (ang.).

• City Secret – Hello Mr. Władysław Turowicz. The Karachi Walla, 2011-10-06. [dostęp 2013-02-03]. (ang.).