Walerian Bętkowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Walerian Bętkowski

Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1899 Nowosielce
Data i miejsce śmierci	23 listopada 1964 Zabrze
Miejsce spoczynku	cmentarz w Zarszynie
Zawód, zajęcie	nauczyciel
Narodowość	polska
Edukacja	Gimnazjum Męskie im. Królowej Zofii w Sanoku
Alma Mater	Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie
Odznaczenia

Walerian Bętkowski (ur. 21 grudnia 1899 w Nowosielcach, zm. 23 listopada 1964 w Zabrzu) – polski botanik, nauczyciel biologii, przyrodnik, metodyk nauczania, działacz ochrony przyrody.

Walerian Bętkowski urodził się 21 grudnia 1899 w Nowosielcach w rodzinie rolniczej jako syn Andrzeja^[1][2][3]. Kształcił się w Gimnazjum Męskim im. Królowej Zofii w Sanoku, gdzie w 1920 jako prywatysta wojskowy ukończył ósmą klasę (w jego klasie byli Bolesław Briks, Mieczysław Kwaśniewicz, Józef Władyka)^[4], a 3 kwietnia 1922 zdał egzamin dojrzałości^[2][5]. Jego kolegą z czasów szkolnych i studiów był Józef Kucharski. Od 1922 do 1926 studiował botanikę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Jego wieloletnim przyjacielem w Sanoku i we Lwowie był Józef Stachowicz^[6]. Podczas studiów należał do Akademickiego Koła Sanoczan (należeli do niego także m.in. J. Stachowicz, Maria Myćka, Stanisław Hroboni, Józef Kucharski, Marian Strzelbicki, Julian Puzdrowski)^[7]. Uzyskał dyplom magistra na podstawie pracy pt. „Udział bakterii w obiegu azotu i przemianie jego związków w przyrodzie”, napisanej pod kierunkiem prof. Seweryna Krzemieniewskiego^[8]. W rodzinnej wsi Długie był inicjatorem ustanowienia pomnika (1930), pamięci poległych podczas I wojny światowej i wojny 1918-1920^[8]. Pozostał na uczelni i do 1939 był asystentem swojego promotora, prof. Seweryna Krzemieniewskiego. Równolegle w latach 1931–1939 pracował jako nauczyciel biologii w III Państwowym Gimnazjum i Liceum we Lwowie. W 1937 został prezesem Oddziału Lwowskiego Ligi Ochrony Przyrody.

Po wybuchu II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej był współorganizatorem tajnych kompletów gimnazjalnych. Po zakończeniu wojny od 1945 pracował jako nauczyciel biologii w Miejskim Gimnazjum i Liceum w Dąbrowie Tarnowskiej, a później do śmierci w Liceum im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu.

Publikował artykuły z zakresu botaniki i metodyki nauczania biologii, w tym dotyczące całego obszaru od historii nauki, przez organizację pracowni biologicznej aż po prowadzenie zajęć szkolnych. Publikował w czasopismach „Bartnik Postępowy” (1926-1938), „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, „Biologia w Szkole” (1949-1957)^[9], „Przyroda Polska”, „Wszechświat”, „Kosmos”, „Chowanna”, „Nowa Szkoła”, „Głos Nauczycielski”. Działał na rzecz organizacji szkolnictwa w okręgu bytomskim, ochrony przyrody (np. opracowywanie zazielenienia i zadrzewienia hałd i nieużytków). W 1945 wspólnie z Józefem Sałabunem zorganizował Wytwórnię Pomocy Naukowych w Bytomiu. W latach 1947–1950 stworzył w Bytomiu sekcję metodyczną nauczycieli biologii i był jej szefem do końca życia. Współpracował ze Związkiem Nauczycielstwa Polskiego, Centralnym Ośrodkiem Metodycznym, Ligą Ochrony Przyrody, Polskim Towarzystwem Przyrodników im. Kopernika, Towarzystwem Wiedzy Powszechnej.

Zamieszkiwał przy ulicy Jagiellońskiej 24/8 w Bytomiu^[10]. Zmarł 23 listopada 1964^[11]. Został pochowany na cmentarzu w Zarszynie^[12]. Miał syna Andrzeja, doktora medycyny^[13].

W 1984 została zorganizowana sesja naukowo-dydaktyczna w 20. rocznicę śmierci Waleriana Bętkowskiego.

• Botanika na semestr 1: materiały do nauczania w szkołach średnich ogólnokształcących dla dorosłych (1949)
• Zwały hutnictwa cynkowego i ich rola w zazielenianiu (1956)
• Zwały cynkowe na terenie Bytomia (1956)
• Ćwiczenia do nauki o człowieku w ogólnokształcącej szkole podstawowej: wskazówki metodyczne i techniczne dla nauczyciela (1960)
• Ćwiczenia botaniczne w szkole ogólnokształcącej: wybór ćwiczeń i doświadczeń oraz wskazówki techniczne dla nauczycieli (1960, współautorka: Halina Jaczewska)
• Szkolne wycieczki biologiczne na terenie województwa katowickiego: Założenia metodyczne i charakterystyka zbiorowisk, Część 1 (1965)
• Wskazówki metodyczne do nauki o człowieku w kl. VIII (1976, współautor: Zdzisław Madej)
• Wspomnienia przyrodnika (1915-1922); w ramach publikacji pt. Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958^[14]
• Z przeszłości i teraźniejszości Zarszyna, Długiego i Nowosielec oraz Osobliwości przyrody w powiecie sanockim (Rocznik Sanocki 1964)

• Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 grudnia 1954, na wniosek Ministra Oświaty)^[15]

• Wanda Marciniak: Bętkowski Walerian mgr. W: Sylwetki polskich dydaktyków i nauczycieli biologii. Kielce: Perpetuum Mobile na zlecenie Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, 2014, s. 18-20. ISBN 978-83-64436-01-7.
• Walerian Bętkowski (publikacje). worldcat.org. [dostęp 2014-06-27]. (ang.).
• Walerian Bętkowski (publikacje). google.pl. [dostęp 2014-06-27]. (ang.).