Weteran – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł należy dopracować:
przedstawiono sytuację tylko z polskiej perspektywy – artykuł powinien być przekrojowy.
Pomóż go poprawić. Na stronie dyskusji mogą znajdywać się pomocne komentarze.

Weteran (łac. veteranus^[a]) – doświadczony żołnierz, uczestnik minionej kampanii, wojny, powstania^[2][3]. Określenie to odnosi się zarówno do żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową, jak i do osób, które już ją zakończyły.

Pojęcie „weterana” wywodzi się ze starożytnego Rzymu, gdzie określano w ten sposób legionistów zwolnionych ze służby w armii. Weterani jako odprawę otrzymywali pieniądze bądź nadawano im ziemię. Najczęściej osiedlali się w pobliżu macierzystej jednostki (legionu), odgrywając istotną rolę w romanizacji prowincji^[2].

Ta sekcja od 2021-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

W okresie II Rzeczypospolitej słowo weterani odnosiło się przede wszystkim do uczestników powstania listopadowego 1831, Wiosny Ludów 1848 i powstania styczniowego 1863, którym przyznano honorowe stopnie podporuczników Wojska Polskiego i dożywotnią pensję.

Po odzyskaniu niepodległości, polscy weterani z okresu I wojny światowej tworzyli zalążki Wojska Polskiego. Status weterana otrzymali także powstańcy z lat 1918–1922 oraz żołnierze z okresu wojny polsko-bolszewickiej.

Weterani polscy od zakończenia II wojny światowej do roku 1990 byli rozliczani ze swojej działalności wojskowej – początkowo przez Główny Zarząd Bezpieczeństwa Państwowego, Smiersz, a następnie przez Główny Zarząd Informacji i Urząd Bezpieczeństwa. Uczestników walk II wojny światowej i komunistycznych żołnierzy, partyzantów wojny polsko-bolszewickiej oraz hiszpańskiej wojny domowej w okresie trwania Układu Warszawskiego nazywano, i nazywa się, kombatantami^{[potrzebny przypis]}. Komunistyczni bojownicy zrzeszali się w organizacji kombatanckiej ZBoWiD.

Od lat 50. XX wieku polskie siły zbrojne (PRL i RP) biorą udział w misjach pokojowych ONZ, operacjach pokojowych OTP, UE. Za swą służbę żołnierze nie uzyskiwali statusu kombatanta (ani weterana); taki stan trwał do 2012 roku.

Z dniem 30 marca 2012 weszła w życie Ustawa o weteranach działań poza granicami państwa z dnia 19 sierpnia 2011 r., która wprowadza dwa statusy: weteran i weteran poszkodowany^[4].

Po wprowadzeniu ustawy, weteranem w ujęciu polskiego prawa określa się żołnierza biorącego udział w operacjach poza granicami państwa. W Polsce weteranem może zostać żołnierz lub funkcjonariusz, który pełnił służbę poza granicami kraju nie krócej niż sześćdziesiąt dni. Każdy żołnierz i funkcjonariusz, który spełnia kryteria, może się ubiegać o przyznanie statusu.

Dzień 29 maja ustanowiono jako Dzień Weterana Działań poza Granicami Państwa.

• kombatant

• Marian Laprus: Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, s. 476. ISBN 83-11-06229-3.
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państwa (Dz.U. z 2023 r. poz. 2112)