Wieża Piastowska w Cieszynie – Wikipedia, wolna encyklopedia
nr rej. - A/1085/22 z 16.11.2022 r. (woj. śląskie)[1] - R/469/56 z 2.11.1956 r. 211/60 z 3.03.196- r. oraz A-243/77 z 15.12.1977[2] | |
Wieża Piastowska w Cieszynie | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Typ budynku | wieża |
Styl architektoniczny | |
Wysokość całkowita | 29 m |
Rozpoczęcie budowy | |
Położenie na mapie Cieszyna | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego | |
49°45′05,17″N 18°37′34,09″E/49,751436 18,626136 |
Wieża Piastowska w Cieszynie – wieża obronna dawnego zamku książąt cieszyńskich na Górze Zamkowej w Cieszynie, jedna z czterech niegdyś tam istniejących i jedyna zachowana do dziś.
Wieża udostępniona jest do zwiedzania (za opłatą). Rozpościera się z niej rozległy widok Cieszyna i Czeskiego Cieszyna po dwóch stronach Olzy. Przy dobrej widoczności można oglądać panoramę Beskidu Śląskiego i Beskidu Morawsko-Śląskiego[3]. Osoby uhonorowane specjalną legitymacją wydaną przez Zamek Cieszyn, mogą raz do roku bezpłatnie nocować na Wieży Piastowskiej[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieża Piastowska została wybudowana w pierwszej połowie XIV wieku, stanowiła część zamku górnego i jako jedna z czterech wież była istotnym elementem systemu obronnego cieszyńskiego zamku w czasach Piastów[5]. W drugiej połowie XIV wieku wieża została nadbudowana i ozdobiona narożnymi tarczami herbowymi z orłem piastowskim. Pod koniec XV wieku została nadbudowana o kolejną kondygnację z hurdycjami i blankowaniem wykonanymi z cegły, a całość została nakryta wysokim dachem namiotowym[6].
Wieża jest wysoka na prawie 30 metrów, a na jej szczyt prowadzi 120 stopni. Wieża jest złożona składa z czterech zasadniczych części. Część podziemna głęboka na ok. 6 metrów stanowiła w przeszłości lochy. Część dolna jest szeroka na 9 metrów i wysoka na 10 metrów. Ta część wieży mieściła pomieszczenia gospodarcze. Część środkowa pełniła funkcje mieszkalne i była wysoka na 15 metrów i szeroka na 8,5 metra. Najwyżej położona kondygnacja, wysokości 4 metrów miała funkcję obroną. W średniowieczu szczyt wieży był nakryty dachem, pod którym mieścił się dookólny ganek obronny. Naroża górnej części były wyposażone w wykusze w formie okrągłych wieżyczek[7].
Wnętrze wieży było doświetlone otworami okiennymi o różnych kształtach i wielkościach, o charakterze obronnym. Zamek - a więc i Wieża Piastowska - ulegał wielokrotnie pożarom. Pożary z lat 1484, 1520, 1552, 1570, 1603 miały wpływ na stan obiektu, choć największe zniszczenia dokonały się w trakcie wojny trzydziestoletniej. W 1647 roku wojska austriackie oblegały zamek piastowski, znajdujący się w rękach załogi szwedzkiej. W wyniku walk i ostrzału armatniego uszkodzono dach wieży oraz wieżyczki narożne i znaczna część górna wieży. Od tego czasu zamek piastowski zaczął stopniowo popadać w ruinę[7].
Wieżę kilkakrotnie restaurowano, m.in. pomiędzy 1819 a 1840 rokiem, kiedy to dach namiotowy został zastąpiony dachem pogrążonym, a na wieży zainstalowano zegar[3]. W XX w. wieżę restaurowano w latach 1976-89, dobudowując jej m.in. taras widokowy na szczycie, remontując blankowanie i odnawiając tarcze z piastowskimi orłami.
Ostatni remont miał miejsce w 2015 roku w górnej części Wieży Piastowskiej - w tzw. krenelażu. Remontowano betonowe schody, uzupełniono ubytki w barierkach, wyremontowano podest oraz sufit ostatniej kondygnacji[8].
Na przestrzeni dziejów wieża została uznana za symbol Cieszyna, świadectwo jego piastowskiej przeszłości i polskiego trzymania straży nad Olzą[3].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Wieża Piastowska usytuowana jest na szczycie wzgórza, w jego północno-zachodniej części. Gotycka, murowana, zbudowana w I połowie XIV w. z kamienia łamanego i ciosów kamiennych w narożnikach oraz w obramieniach otworów okiennych, w górnych partiach z cegły w układzie polskim[9]. Wzniesiona na planie kwadratu, podpiwniczona rozległymi piwnicami częściowo zasypanymi, z których miało prowadzić podziemne wyjście poza mury zamkowe[10]. Pięciokondygnacyjna, wysokości 24 m. Mury w dolnych partiach grubości do 2 m, od wnętrza zwężają się ku górze uskokami. Okna prostokątne, zamknięte ostrołukowo lub półkoliście. W górnej części w XV w. nadbudowany ceglany ganek wsparty na solidnych kamiennych kroksztynach, z machikułami i blankami. Jak pokazuje rycina z 1735 r., wieża pierwotnie była przykryta dachem namiotowym[3] z oddzielnymi iglicami nad narożnymi wykuszami blank. Pod narożnymi wykuszami cztery kamienne, gotyckie tarcze herbowe z końca XIV w. z orłami piastowskimi wydobytymi płytkim reliefem, według tradycji z warsztatu związanego z praskim mistrzem Piotrem Parlerem[10].
W pobliżu Wieży Piastowskiej, pod ziemią istnieje najdłuższy w Europie 65-metrowy tunel lodowy, który został wydrążony w skale Wzgórza Zamkowego. Wejście do tunelu było w Brackim Browarze Zamkowym (Wieża Piastowska jest też wyróżniającym się elementem etykiety piwa Brackie) i służył do przechowywania piwa[11].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]- Widok ogólny
- Ceglany ganek z widocznym orłem piastowskim
- Widok z Wieży Piastowskiej
- Widok na wieżę nocą
- Widok na wieżę oraz rotundę z barbakanu
- Widok z lotu ptaka
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 2 grudnia 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-12-03]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 .
- ↑ a b c d Sosna Władysław: Cieszyn. Przewodnik krajoznawczy. Cieszyn: Urząd Miejski w Cieszynie, 1993, s. 98-99.
- ↑ Cieszyński Zamek w kosmosie (fotorelacja) | Gazetacodzienna [online], gazetacodzienna.pl [dostęp 2016-08-23] .
- ↑ Janusz Spyra , Szlak książąt cieszyńskich. Piastowie, Cieszyn: Biuro Promocji i Informacji. Urząd Miejski w Cieszynie, 2007, s. 24-26, ISBN 978-83-89835-17-8 .
- ↑ Gappa Solutions , Znaczki Turystyczne - No. 173 Rotunda św. Mikołaja i Wieża Piastowska w Cieszynie [online], www.znaczki-turystyczne.pl [dostęp 2016-08-23] .
- ↑ a b Optimal, Wieża Piastowska - Cieszyn.pl - serwis informacyjny [online], www.cieszyn.pl [dostęp 2016-08-23] .
- ↑ Zamek Cieszyn - Remont Wieży Piastowskiej [online] [dostęp 2016-08-23] .
- ↑ Rejduch-Samkowa Izabela, Samek Jan (red.): Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom VI. Województwo katowickie. Zeszyt 3. Miasto Cieszyn i powiat cieszyński. Warszawa: Instytut Sztuki PAN i Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach, 1974, s. 26.
- ↑ a b Władysław Sosna: Cieszyn. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1982, s. 19-20. ISBN 83-213-3062-2.
- ↑ Industriada w cieszyńskim browarze [online], jasnet.pl [dostęp 2016-08-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-07-14] .