Wieża maksymiliańska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wieża maksymiliańska, także baszta z Linz – typ dziewiętnastowiecznej obronnej wieży wyposażonej w działobitnie, funkcjonującej jako samodzielne dzieło fortyfikacyjne, zdolne do obrony okrężnej^[1]. Pierścień takich wież był szkieletem systemu obronnego twierdzy Linz^[2].

Wieże maksymiliańskie są rozwinięciem idei wieży Montalemberta przez austriacką szkołę fortyfikacyjną. Wykorzystywano je jako samodzielne forty, w obrębie twierdzy fortowej^[1]. Ich pomysłodawcą był arcyksiążę Maksymilian Habsburg-Este, który wykorzystał je do stworzenia obwodu wokół Linzu, wznosząc tam 32 takie wieże, w promieniu ok. 2,5 km od centrum miasta^[3]. Miały postać okrągłej lub wielokątnej wieży o kilku (na ogół 2–3) kondygnacjach, na której szczycie znajdowały się stanowiska artylerii dalekiego zasięgu, a na niższych – działa do obrony bliskiej^[2]. Wieże z Linzu miały na ogół 10 ciężkich dział na górnej platformie i 4 haubice do obrony własnej. Miały średnicę 34 m, wysokość ok. 10 m, z murami dochodzącymi do 2 m grubości. Najniższą kondygnację zajmowały magazyny^[3]. Forty posiadały wewnętrzny dziedziniec, były dodatkowo osłonięte fosami i wałami, dostęp do nich był możliwy przez most zwodzony. W murach znajdowały się także strzelnice dla broni ręcznej i machikuły do obrony bezpośredniej^[2].

Szkoła austriacka rozmieszczała takie wieże tak, by wspierały się wzajemnie ogniem flankującym; w Linzu znajdowały się nie dalej niż 650 m od siebie^[3]. Miały możliwość obrony okrężnej, ale zasadniczo przystosowane były do półokrężnej: mury zwrócone do wewnątrz twierdzy były słabsze i cieńsze^[2]. W krakowskim forcie 31 „Św. Benedykt” stanowiska na górnym tarasie dla dział dalekosiężnych umieszczone były tylko na odcinku skierowanym na zewnątrz obrysu twierdzy^[2]. Mimo niepowodzenia eksperymentu przeprowadzonego przez samego arcyksięcia Maksymiliana, w którym podczas próbnego oblężenia artyleria dość łatwo zniszczyła atakowaną wieżę, Austriacy wznosili je w wielu swoich fortecach: w Krakowie, Lwowie, Poli, Raguzie, Weronie czy Wenecji. Wieże używane jako baterie brzegowe miały z reguły dwa poziomy artyleryjskie^[3].

Według Kurta Mörza de Pauli, lata 1820–1840 to „okres wież” w austriackiej szkole fortyfikacyjnej^[3]. Dalszym rozwinięciem tego typu wieży artyleryjskiej była redita, stanowiąca centrum fortów reditowych^[2], wznoszonych przez Austriaków w latach 1840–1850 („okres reditowy”^[3]).

• 
  Fort „Św. Benedykt” – widoczny wielokąt wieży i wewnętrzny dziedziniec
• 
  Brama Fortu Benedykt – widoczne strzelnice artyleryjskie i strzelnice broni ręcznej oraz machikuły do obrony bliskiej
• 
  „Baszta z Linz” z Linzu
• 
  Fort San Giorgio z Puli, z wejściem dodatkowo osłoniętym dziełem koronowym