Wojciech Urbański (fizyk) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wojciech Urbański
Data i miejsce urodzenia

28 marca 1820
Chodorów

Data i miejsce śmierci

25 czerwca 1903
Lwów

Zawód, zajęcie

bibliotekarz, fizyk

Tytuł naukowy

doktor filozofii

Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Stanowisko

Dyrektor

Pracodawca

Biblioteka Uniwersytetu Lwowskiego

Rodzice

Jan i Antonina z domu Woyna

Małżeństwo

Julia Pol[a][1]

Dzieci

Aureli Urbański

Krewni i powinowaci

Wincenty Pol teść

Wojciech Urbański (ur. 28 marca 1820 w Dubrawce, zm. 25 czerwca 1903 we Lwowie) – polski fizyk, doktor filozofii, bibliotekarz uniwersytetu lwowskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 28 marca 1820 w Chodorowie w zubożałej szlacheckiej rodzinie Jana i Antoniny z domu Woyna. Uczęszczał do szkoły w Brzeżanach oraz w Stanisławowie. W 1839 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim, zgodnie z rodzinną tradycją. Z powodu trudności finansowych utrzymywał się z udzielania korepetycji i podjął pracę guwernera w rodzinie Adama Baworowskiego. Dzięki jego wsparciu oraz Konstantego Siemieńskiego mógł samodzielnie zdobywać wiedzę z matematyki i fizyki.

W 1846 wyjechał do Wiednia i na tamtejszym Uniwersytecie uczęszczał na wykłady Andreasa von Ettingshausena, austriackiego matematyka i fizyka. W 1847 przedstawił rozprawę na temat elektrostatyki i po zdaniu egzaminu, uzyskał stopień doktora filozofii.

Po powrocie do Lwowa starał się o zatrudnienie na Uniwersytecie Lwowskim. Władze austriackie nie były zainteresowane zatrudnianiem Polaków, z tego powodu zatrudnił się w gimnazjum w Przemyślu jako profesor filozofii oraz fizyki i matematyki.

We wrześniu 1848 Urbański został zatrudniony w bibliotece Uniwersytetu Lwowskiego i od kwietnia 1858 obejmował stanowisko kustosza.

W 1850 uzyskał habilitację za pracę Proces oddychania określony ze stanowiska umiejętności dzisiejszej.

W 1859 Wojciech Urbański został mianowany dyrektorem Biblioteki Uniwersyteckiej i sprawował urząd aż do przejścia w stan spoczynku w 1892, tj. przez 33 lata. Mimo kilkukrotnych starań nie udało mu się uzyskać katedry na Uniwersytecie Lwowskim czy też Krakowskim.

Był dwukrotnie żonaty, z pierwszą żoną miał syna Aurelego, drugą jego żoną była córka poety i geografa Wincentego Pola - Julia.

Przeżył swojego syna Aurelego, który zmarł w 1901[1] i zmarł 25 czerwca 1903 we Lwowie.

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Wybór z publikacji[2]:

  • Złotnik najtańszy czyli galwanizm w praktyce. Przemyśl, 1848.
  • Fizyka elementarna ułożona dla niższych gimnazyów i dla szkół realnych Cz. 1, Lwów 1849.
  • Nauka gospodarstwa wiejskiego popularnie wyłożona. Część 1 przygotowawcza. Lwów 1949.
  • Wiadomości z fizyki, chemii i mechaniki Dra. Kunzeka. Wolny przekład z niemieckiego. Lwów 1849.
  • Pogląd na naukę o tak zwanych nieważkich istotach (imponderabiliach). „Pamiętnik Literacki”,Lwów 1850.
  • Proces oddychania określony ze stanowiska umiejętności dzisiejszej. „Pamiętnik Literacki”,Lwów 1850.
  • Über ein Problem aus Elektrostatik. (Abdruck aus dem Programm des k. k. Akademischen Obergymnasium in Lemberg für d. Jahr 1850).
  • Fizyka. Na trzecią klasę w gimnazyach niższych. Lwów 1851.
  • Geometryja wyłożona sposobem uzmysławiającym do użytku w gimnazyach niższych. Lwów 1851
  • O cholerze i sposobie powstrzymania onejże. Lwów 1955.
  • O warunkach rozwijania się roślin. „Przyroda i Przemysł”, Poznań 1857.
  • O kometach. Nakładem i czcionkami Ludwika Merzbacha, Poznań 1958.
  • Przekład: Alexander von Humboldt, Obrazy natury. Z umiejętnymi objaśnieniami. Tom 1.,s. 246; Tom 2., s. 279. Nakład B. M. Wolffa, Petersburg 1859-1860
  • Metoda badania i zdobycze fizyki nowoczesnej. Lwów 1862.
  • Theorie des Potenzials und dessen Anwendungen auf Electricität. Friedländer und Sohn Verlag. Berlin 1864.
  • O prawach wzajemności mechanicznej pracy, żywej siły ruchu i ciepła. „Tygodnik Naukowy”, Lwów 1865.
  • Fizyka umiejętna ze stanowiska najnowszych poglądów i odkryć wyłożona. Tom I. Nakład i druk S. Orgelbranda, Warszawa 1866.
  • Zasady fizyki dla uczącej się młodzieży metodycznie wyłożone. Nakład i druk S. Orgelbranda, Warszawa 1867.
  • Fizyka umiejętna ze stanowiska najnowszych poglądów i odkryć wyłożona. Tom II. Nakład i druk S. Orgelbranda, Warszawa 1867.
  • Fizyka na czwartą klasę w niższych gimnazyach. Wyd. 2 stosownie przerobione. Nakład i druk S. Orgelbranda, Warszawa 1868.
  • Fizyka na trzecią klasę w niższych gimnazyach. Wyd. 2 stosownie przerobione. Nakład i druk S. Orgelbranda, Warszawa 1868.
  • Zarys pierwotnych dziejów ziemi naszej. Lwów 1869.
  • Krytyczny pogląd na sprawę teatru we Lwowie. „Dziennik Polski”, Lwów 1869.
  • Stosunek Bakona Werulamskiego do dzisiejszej metody w naukach przyrodniczych. „PrzewodnikNaukowy”, Lwów 1874.
  • O meteorytach i gwiazdach spadających. „Tydzień Literacki”, Rok 1, Lwów 1874.
  • O związku komet z gwiazdami spadającymi. „Tydzień Literacki”, Rok 1, Lwów 1874.
  • O ciemnych ciałach niebieskich. „Przewodnik Naukowy i Literacki”, Lwów 1876.
  • Uwagi nad skutkami gazowych wybuchów na słońcu i gwiazdach. „Kosmos. Miesięcznik PTPim. M. Kopernika”, Lwów 1877.
  • Zarys pierwotnych dziejów ziemi. „Przewodnik Naukowy”, Lwów 1877.
  • O niższych rzędu grzybkach (bakteryach). Lwów 1880.
  • O sposobie układania się elektryczności na dwóch odosobnionych (izolowanych) przewodnikach kulistych, w takim oddaleniu od siebie zostających, iż jeden z nich w drugim elektryczność wzniecić, to jest nań przez influencyą działać może. „Pamiętnik Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu”. Tom XII. Stron 16, Nakładem Biblioteki Kórnickiej, Paryż 1882.
  • O sposobie układania się elektryczności do równowagi na wolnym, odosobnionym przewodniku elipsoidalnym i działania jego w tym stanie na jakikolwiek punkt zewnętrzny. Pamiętnik Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu. Tom XII. Stron 12, Nakładem Biblioteki Kórnickiej, Paryż 1882.
  • O wpływie jakości powietrza atmosferycznego na zdrowie i życie człowieka. Lwów 1883.
  • O cholerze w Hiszpanii (Głos przestrogi) I, II, III. Lwów 1885.
  • O znaczeniu pary wodnej w powietrzu atmosferycznym dla zdrowia naszego. „Ateneum. Pismo naukowe i literackie”, Warszawa 1887.
  • Nasza hygiena i walka nasza z mikrobami. Lwów 1890.
  • O postępach w astronomii i fizyce od najdawniejszych czasów do końca XIX stulecia. Szkice historyczno-naukowe. Lwów 1901.
  • Przyczynek do historii badań magnetyzmu ziemskiego w Polsce. „Wiadomości Matematyczne”,tom 7, Warszawa 1903.
  1. druga żona, nieznane jest imię ani nazwisko pierwszej żony

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Ś.p. Aureli Urbański Czas 1901 nr 134 s. 1
  2. Dąbrowski ↓, s. 158-160.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]