Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna
Fabryka Landsberga. Fabryka Piescha. Fabryka Bronsteina (Dawida). Fabryka Halperna
Ilustracja
Hala dawnej fabryki Moritza Piescha (w PRL – Mazovia), obecnie zachodnia część Galerii „Tomaszów”
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Siedziba

Tomaszów Mazowiecki

Data założenia

1857

Data likwidacji

2007

Forma prawna

spółka akcyjna

Nr KRS

0000011591

Położenie na mapie Tomaszowa Mazowieckiego
Mapa konturowa Tomaszowa Mazowieckiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna”
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego
Mapa konturowa powiatu tomaszowskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna”
Ziemia51°32′10,8″N 20°00′13,4″E/51,536333 20,003722
Folusz z napędem wodnym sprzed elektryfikacji przemysłu
Pofabryczne tereny dawnej „Mazovii”
Kaufland na terenach Landsberga (w PRL środkowa część „Mazovii”), z prawej strony widoczna zachowana przez inwestora ściana XIX-wiecznej fabryki. Również elewacja samej hali handlowej nawiązuje do przemysłowej przeszłości miejsca.
Widok na wschodnią fabrykę Landsberga znad Wolbórki od strony Parku Miejskiego im. Solidarności
Pałac Moritza Piescha w zachodniej części terenów fabrycznych późniejszej Mazovii, ulica Barlickiego 32
Biurowiec fabryk Landseberga. W dzieciństwie mieszkała w nim również pisarka Joanna Kulmowa z Landsbergów (obecnie ul. Konstytucji 3 Maja 46
Pałac Jakuba Halperna przy Barlickiego 17 (naprzeciwko rezydencji Piescha)
Pałac Aleksandra Landsberga (syna Hilela), przy ulicy Gustownej. Obecnie przedszkole przy ulicy Konstytucji
Pałac Dawida Bornsteina, przy ulicy Warszawskiej

Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” – istniejące w latach 1857–2007 przedsiębiorstwo przemysłu lekkiego w Tomaszowie Mazowieckim.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W XIX wieku jako drugi tomaszowski przemysł

[edytuj | edytuj kod]

Początki „Mazovii” sięgają drugiej połowy XIX wieku. W latach 1857–1879 uruchomiono cztery fabryki włókiennicze należące do:

Największym z czterech powyższych przedsiębiorstw była fabryka Landsberga. Firma nabrała impetu szczególnie po wojnie krymskiej podczas której realizowała zamówienia dla wojska. W 1881 roku jako pierwsza fabryka została zelektryfikowana[1]. Pozwoliło to uruchomić kilkadziesiąt krosien mechanicznych, kilka zespołów przędzalniczych, oddział farbiarni i apreturę.

Lokalizacja

Wszystkie fabryki tworzące późniejszą „Mazovię” wybudowano wzdłuż dwóch ulic z których jedna była kontynuacją poprzedniej. Od wschodu była to ulica Gustowna (obecnie ul. Konstytucji), przecinając drogę warszawską przechodziła w ulicę św. Tekli (obecnie ul. Barlickiego). Ów ciąg komunikacyjny pomiędzy fabrykami biegł wzdłuż rzeki Wolbórki. Były to tereny w pierwszej kolejności wyznaczone przez właściciela ziem dzisiejszego Tomaszowa – Tomasza Ostrowskiego pod osadnictwo tkaczy i pierwsze folusze. Nieopodal na prawym brzegu rzeki funkcjonowały już od drugiej połowy XVIII wieku obiekty metalurgiczne – pierwszy tomaszowski przemysł. Podobnie jak w hutnictwie również przy ówczesnej produkcji tkanin rzeka odgrywała ogromną rolę[2].

Uspołecznienie

[edytuj | edytuj kod]

Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną i nacjonalizacji w drugiej połowie lat 40. XX wieku w upaństwowiono zakłady podporządkowując je Tomaszowskiemu Zjednoczeniu Przemysłu Włókienniczego. Na podstawie art. 1 dekretu z dnia 3 stycznia 1947 roku o tworzeniu przedsiębiorstw państwowych[3] dokonano komasacji terenów fabrycznych położonych wzdłuż rzeki Wolbórki, w wyniku połączenia czterech największych i kilkunastu mniejszych manufaktur i warsztatów włókienniczych powstały dwa duże zakłady:

  • „Państwowe Zakłady Przemysłu Wełnianego nr 27”
  • „Państwowe Zakłady Przemysłu Wełnianego nr 28”[2].

Połączenie zakładów

[edytuj | edytuj kod]

W latach 60. XX wieku w oparciu o Rozporządzenie Ministra Przemysłu Lekkiego nr 304/63 z dnia 31 grudnia 1963 roku w sprawie scalenia przedsiębiorstw zostały one połączone w jeden zakład przyjmując nazwę „Mazovia”[2].

Po 1989 roku

[edytuj | edytuj kod]

W czerwcu 1995 roku Mazowieckie Zakłady Przemysłu Wełnianego „Mazovia” przekształciły się w spółkę akcyjną pod nazwą Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” S.A. W 2007 roku postawiono zakład w stan upadłości. Na części terenów byłej Mazovii znajduje się obecnie Galeria „Tomaszów” – największy obiekt handlowy w mieście, po drugiej stronie ulicy Warszawskiej biegnącej przez środek dawnej „Mazovii” obecnie znajduje się największy w mieście hipermarket – Kaufland[4].

Produkcja

[edytuj | edytuj kod]

Zakład produkował tkaniny zgrzebne, czesankowo-zgrzebne oraz czesankowe w następujących grupach:

Pierwszy krajowy znak najwyższej jakości przedsiębiorstwo uzyskało w 1970 roku, a siedem lat później – jako pierwszy zakład w ówczesnym województwie piotrkowskim – uzyskał prawo oznaczania wyrobów międzynarodowym znakiem jakości „Q”[2].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Redakcja, Śladami znanej i bogatej rodziny Landsbergów [online], Tomaszów Mazowiecki Nasze Miasto, 1 kwietnia 2012 [dostęp 2020-06-26] (pol.).
  2. a b c d Ryszard Kotewicz, Dwa wieki Tomaszowa Mazowieckiego. Zarys dziejów miasta 1788-1990, Tomaszów Mazowiecki: Grafbis, 1992, ISBN 83-900886-0-6, OCLC 84289033 [dostęp 2020-06-25].
  3. Dekret z dnia 3 stycznia 1947 r. o tworzeniu przedsiębiorstw państwowych. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-06-26].
  4. Wmurowany kamień węgielny. Centrum handlowe do końca roku [online], Nasz Tomaszów, 9 lutego 2016 [dostęp 2020-06-25] (pol.).