Zdanie – Wikipedia, wolna encyklopedia
Zdanie (łac. sententia) – w językoznawstwie termin ten oznacza wypowiedzenie służące do zakomunikowania jakiejś treści i podlegające ograniczeniom formalnym[1]. Budowa zdania opiera się na związkach między wyrazami, zarówno współrzędnych, jak i podrzędnych[2].
Aby wypowiedzenie było zdaniem, musi zawierać orzeczenie. W języku polskim podmiot może pozostać domyślny ze względu na możliwość zidentyfikowania wykonawcy czynności na podstawie końcówki fleksyjnej czasownika w orzeczeniu. Zdaniem jest również tak krótkie wypowiedzenie jak: Wyszedłem. – w którym podmiotem – wykonawcą czynności jest „ja” (forma czasownika sugeruje, że jest to pierwsza osoba liczby pojedynczej)[3].
Możliwe jest również zdanie bezpodmiotowe, np. Świtało.; Zbudowano most[4].
Wypowiedzenie niezawierające orzeczenia to równoważnik zdania. Np.: Hej, skarbie!; Tylko spokojnie.; Co?; Dobranoc![5][4].
Typy
[edytuj | edytuj kod]Zdania, w zależności od celu ich wypowiadania, można podzielić na:
- oznajmujące (Jan niedawno sprzedał samochód.),
- pytające (Kiedy spotkałeś ją po raz pierwszy?),
- rozkazujące (Nie dotykaj moich rzeczy!).
Każdemu z tych typów odpowiada charakterystyczny znak interpunkcyjny, odpowiednio: kropka, pytajnik, wykrzyknik[6].
Ze względu na złożoność budowy wyróżnia się zdania nierozwinięte (tylko z podmiotem i orzeczeniem) i rozwinięte (mające więcej elementów składowych, takich jak przydawka, dopełnienie czy okolicznik)[7].
Wypowiedzi dłuższe, zawierające więcej niż jedno orzeczenie, to zdania złożone. W zależności od relacji między poszczególnymi elementami, są to zdania złożone współrzędnie (parataktycznie) lub podrzędnie (hipotaktycznie)[7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nagórko 2007 ↓, s. 253.
- ↑ Bąk 1977 ↓, s. 374–375.
- ↑ Bąk 1977 ↓, s. 399.
- ↑ a b Bąk 1977 ↓, s. 400.
- ↑ Milewski 1967 ↓, s. 99.
- ↑ Bąk 1977 ↓, s. 390–395.
- ↑ a b Bąk 1977 ↓, s. 403.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.
- Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego - zarys popularny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977. ISBN 83-214-0923-7.
- Tadeusz Milewski: Językoznawstwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.