Zdanie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy pojęcia językoznawczego. Zobacz też: inne znaczenia słowa „zdanie”.

Zdanie (łac. sententia) – w językoznawstwie termin ten oznacza wypowiedzenie służące do zakomunikowania jakiejś treści i podlegające ograniczeniom formalnym^[1]. Budowa zdania opiera się na związkach między wyrazami, zarówno współrzędnych, jak i podrzędnych^[2].

Aby wypowiedzenie było zdaniem, musi zawierać orzeczenie. W języku polskim podmiot może pozostać domyślny ze względu na możliwość zidentyfikowania wykonawcy czynności na podstawie końcówki fleksyjnej czasownika w orzeczeniu. Zdaniem jest również tak krótkie wypowiedzenie jak: Wyszedłem. – w którym podmiotem – wykonawcą czynności jest „ja” (forma czasownika sugeruje, że jest to pierwsza osoba liczby pojedynczej)^[3].

Możliwe jest również zdanie bezpodmiotowe, np. Świtało.; Zbudowano most^[4].

Wypowiedzenie niezawierające orzeczenia to równoważnik zdania. Np.: Hej, skarbie!; Tylko spokojnie.; Co?; Dobranoc!^[5][4].

Zdania, w zależności od celu ich wypowiadania, można podzielić na:

• oznajmujące (Jan niedawno sprzedał samochód.),
• pytające (Kiedy spotkałeś ją po raz pierwszy?),
• rozkazujące (Nie dotykaj moich rzeczy!).

Każdemu z tych typów odpowiada charakterystyczny znak interpunkcyjny, odpowiednio: kropka, pytajnik, wykrzyknik^[6].

Ze względu na złożoność budowy wyróżnia się zdania nierozwinięte (tylko z podmiotem i orzeczeniem) i rozwinięte (mające więcej elementów składowych, takich jak przydawka, dopełnienie czy okolicznik)^[7].

Wypowiedzi dłuższe, zawierające więcej niż jedno orzeczenie, to zdania złożone. W zależności od relacji między poszczególnymi elementami, są to zdania złożone współrzędnie (parataktycznie) lub podrzędnie (hipotaktycznie)^[7].

Zobacz hasło zdanie w Wikisłowniku

• komunikat
• konstrukcja

• Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.
• Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego - zarys popularny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977. ISBN 83-214-0923-7.
• Tadeusz Milewski: Językoznawstwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.