Zdzisław Hejduk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zdzisław Hejduk (ur. 16 grudnia 1941 r. w Gajkowicach, zm. 4 listopada 2020 r. w Łodzi) – polski reżyser teatralny, dramatopisarz, współtwórca Teatru 77, animator i organizator życia kulturalnego, uczestnik oraz współtwórca wielu festiwali teatralnych w Polsce i za granicą^[1][2].

 Osobny artykuł: Teatr 77.

Zdzisław Hejduk ukończył kierunek pedagogiczno-kulturalny na Uniwersytecie Łódzkim. Działalność teatralną rozpoczął w roku 1964, zakładając studencki teatr Retorta. Później był współtwórcą (wraz z Ryszardem Bigosińskim) studenckiego Teatru 77 (1969), który stał się jednym z najważniejszych teatrów alternatywnych w Polsce i poza granicami kraju^[1]. Przez szereg lat kierował najważniejszym przeglądem polskich teatrów studenckich – Łódzkimi Spotkaniami Teatralnymi^[2].

Zdzisław Hejduk deklarował, że teatr traktuje jako formę zachowań obywatelskich – jego hasło „w stronę nie teatru” stanowiło wyróżnik działań grupy, powodowało, że poszczególne premiery nie były nazywane spektaklami, a wypowiedziami teatralnymi czy np. wernisażem teatralnym^[3].

Wyrazem uznania dla dokonań kierowanego przez Hejduka teatru, były występy na terenie całej Polski, udział w wielu krajowych festiwalach i przeglądach (m.in. Łódzkich Spotkaniach Teatralnych, Festiwalu Małych Form w Szczecinie, Biennale Sztuki dla Dziecka w Poznaniu) oraz kilkadziesiąt tournée zagranicznych. Teatr 77 był zapraszany na najważniejsze ówcześnie europejskie festiwale teatralne (m.in. Nancy 1975, La Biennale di Venezia 1975, Międzynarodowy Festiwal Teatru Otwartego Wrocław 1973, 1978)^[4]. Wejście działań Zdzisława Hejduka do obiegu sztuki europejskiej, w połączeniu z założeniem bycia aktywnym społecznie, doprowadziły (niedługo po realizacji polsko-szwedzkiego widowiska pt. Skrzyżowanie (1977)) do powołania w Mediolanie w 1977 roku IFIT (pol. Międzynarodowej Federacji Teatrów Niezależnych)^[5].

Rok 1979 to także współorganizowanie przez Hejduka pierwszego festiwalu IFIT w Sztokholmie i zmiana statusu zespołu Teatru 77 na w pełni profesjonalny^[3][6].

Od roku 1979 rozwijały się międzynarodowe autorskie projekty inspirowane przez Zdzisława Hejduka („Together – Labirynt świata i raj serca” (1983 Kopenhaga), „Droga do Delf” (1984–1996), „Chochoły” (1992 Edynburg, 1996 Weimar, 1997 Łódź), „Wypędzenie Szczurów z miasta” (Łódź, Praga 1991), „Don Kichot – wyprawa” (1999 w Gyulai)^[6]; spektakl „Obsługiwałem angielskiego króla” Teatr 77 z 1992 r. (główna nagroda Festiwalu w Edynburgu, Fringe First's)^[3].

Spektakle Hejduka z lat 80. i 90. XX wieku to m.in.: „Tren weselny” 1982, „Coraz trudniej kochać” 1986, „Ja Feuerbach” 1991 (grany w różnych międzynarodowych obsadach)^[5].

W 1983 roku za realizację (wraz z czeskim teatrem „Divadlo na provázku” – obecnie Divadlo Husa na provázku) spektaklu „Labirynt świata i raj serca”, będący odniesieniem do konferencji jałtańskiej, Hejdukowi odebrano paszport. Funkcjonariusze PRL nachodzili go w pracy, usiłowano także kilka razy zamknąć cały teatr, a jego twórcę wielokrotnie przesłuchiwała Służba Bezpieczeństwa^[2].

Aktywność Hejduka i społeczności artystów, która go otaczała poza granicami kraju, stały się przyczyną przekształcenia Teatru 77 w 1991 roku w polskie centrum The European Movement, organizacji działającej na rzecz zbliżenia europejskiego. Od tej pory teatr Hejduka funkcjonował pod nazwą Ośrodek Ruchu Europejskiego Teatr 77^[1].

Zdzisław Hejduk był także inicjatorem czterech edycji festiwali Podróż po Łódzkiej Ziemi obiecanej (od 1998 r.) z udziałem wielu grup polskich i zagranicznych, a także z prezentacją autorskich spektakli Hejduka^[7]. Realizował się również jako autor scenariuszy teatralnych i tłumacz; wydał Głosy z szuflady (2014) i tom wspomnień Moja podróż z Teatrem 77 (2007)^[2].

W roku 2004 ciężka choroba wyłączyła Zdzisława Hejduka z działalności artystycznej.

W 2012 roku Teatr Logos wystawił sztukę Zdzisława Hejduka „Sen Fortynbrasa” według wiersza Zbigniewa Herberta^[2].

W 2017 roku podczas inauguracji sezonu artystycznego 2017/2018 w Łodzi, Zdzisław Hejduk otrzymał nagrodę dla jednego z najbardziej zasłużonych dla kultury, wręczaną w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana^[8].

Zmarł w wieku 79 lat.

Został pochowany w alei zasłużonych na cmentarzu Doły w Łodzi^[9].

• Konstanty Puzyna: Burzliwa pogoda, PIW 1971
• Tadeusz Nyczek: Pełnym głosem, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980
• Aldona Jawłowska: Więcej niż teatr, Warszawa PIW 1988, ISBN 83-06-01592-4
• Krzysztof Sielicki: Droga przez Europę, „Tygodnik Spotkania”, nr 28/1991, ISSN 0867-3404
• Katarzyna Spolińska: Zamykanie teatru otwartego, Łódź, Poleski Ośrodek Sztuki, 1994, bez ISBN
• Zdzisław Hejduk: Głosy z szuflady, Kraków 2014, ISBN 978-83-7638-651-5
• Zdzisław Hejduk: Moja podróż z Teatrem 77, Łódź 2007, ISBN 978-83-88552-55-7
• Zdzisław Hejduk: Teatr nie dla teatru, „Dialog”, 1974, nr 9