2004 İstanbul zirvesi - Vikipedi

2004 İstanbul zirvesi
Ev sahibi ülke Türkiye
Tarih28-29 Haziran 2004
KonumLütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı
Şehirİstanbul
Başkanlık edenAhmet Necdet Sezer
Sonraki2005 Brüksel
Önceki2002 Prag
İnternet sitesihttps://www.nato.int/istanbul

2004 NATO İstanbul zirvesi, 28-29 Haziran 2004 tarihleri arasında Türkiye'nin İstanbul şehrinde düzenlendi. NATO'nun Devlet ve Hükûmet Başkanları'nın güvenlik konuları hakkında resmi kararlar aldığı 17. NATO zirvesi olarak kabul edilir. Genel olarak, zirve, Soğuk Savaş döneminde Sovyet saldırganlığına karşı bir ittifaktan, 21. yüzyılın yeni ve bölge dışı güvenlik tehditlerine karşı bir koalisyona dönüşü uman 2002 Prag zirvesinde başlayan dönüşüm sürecinin bir devamı olarak görülmektedir.[1][2] Zirve dört toplantıdan oluşuyordu.

Kuzey Atlantik Konseyi toplantısında NATO üyeleri, yedi yeni müttefiki memnuniyetle karşıladı, Afganistan Savaşı'ndaki varlığını genişletmeye ve Bosna'daki varlığını sona erdirmeye karar verdi, Irak'a eğitim konusunda yardımcı olmayı kabul etti, yeni bir ortaklık girişimi başlattı ve NATO'nun operasyonel yeteneklerini iyileştirmek için önlemler aldı.[3]

NATO-Rusya Konseyi toplantısı, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in katılmaması ve Rus birliklerinin Gürcistan ve Moldova'dan çekilmesi konusunda herhangi bir ilerlemenin olmaması nedeniyle zirvede dikkat çekmemiştir.[4] NATO liderleri, NATO-Ukrayna Komisyonu toplantısında NATO üyeliği yolunda kaydedilen ilerlemeyi memnuniyetle karşılamış ve Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi toplantısında NATO dışındaki ortaklarıyla genel ve çoğunlukla sembolik konuları tartışmışlardır.[5][6]

Türkiye hükûmetinin terör saldırısı endişeleri nedeniyle zirve sırasında güvenlik önlemleri sıkıydı. Dünya genelinden gelen göstericiler, NATO'yu veya George W. Bush'un izlediği dış politika programını protesto etmek için bir araya geldi. Ancak, Irak'ın egemenliğinin beklenmedik bir şekilde devredilmesi ve bu olayın NATO zirvesinin ilk günü olan 28 Haziran'da gerçekleşmesi, zirvenin dünya basınının birinci sayfalarından düşmesine neden oldu.[7]

Güvenlik önlemleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk hükûmeti, NATO zirvesini terör saldırından korumak için eşi benzeri görülmemiş güvenlik önlemleri aldı. Özellikle 2003 İstanbul saldırılarının tekrarlanmasından endişe ediliyordu.[8] Endişeler, zirveye saldırı planladığı şüphesiyle Mayıs ayının başında Bursa'da 16 kişinin tutuklanmasıyla doğrulandı.[9] Polis, silahlar, patlayıcılar, bomba yapımı broşürleri ve 4.000 adet, Usame bin Ladin'in eğitim tavsiyelerini içeren kompakt diskler ele geçirdi ve şüphelilerin El-Kaide ile bağlantılı olduğuna inanılan radikal İslamcı örgüt Ensar el İslam üyesi olduklarını düşünülüyordu. 24 Haziran'da da iki bombalı saldırı gerçekleşti. İstanbul'da bir otobüste gerçekleşen bir bombalı saldırı sonucunda 3 kişi hayatını kaybetti, diğer bir saldırı ise Ankara'daki bir otelin yakınında gerçekleşti. Otelde ABD Başkanı George W. Bush konaklayacaktı.[8][10] Ayrıca, 25 Haziran'da İstanbul'da bir havalimanda park edilmiş bir araçta patlayıcılar bulundu.[11]

Güvenlik önlemleri arasında, Türk savaş gemileri ve Türk komandolarının lastik botlarla Boğaz'da devriye gezmeleri, AWACS gözetleme uçakları ve F-16 savaş uçaklarının şehrin üzerinde dönerek şehir üzerindeki uçuş yasağını kontrol etmeleri, 23.000 ila 24.000 polis memurunun görevlendirilmesi, polis helikopterleri ve zırhlı araçlarla desteklenmeleri yer alıyordu.[12][13] Ayrıca, petrol tankerlerine Boğaz Boğazı'na giriş yasağı getirildi, yeraltı raylı sistemleri askıya alındı ve bütün şehir bölgeleri kapatıldı.[14] 29 Haziran'da ana İstanbul havalimanında çalışanlar temizlik yaparken boş bir Türk Hava Yolları uçağında küçük bir bomba veya patlayıcı düzenek patladı. İşçilerden üçü hafif şekilde yaralandı.[15]

Güvenlik önlemlerinin yol açtığı aksaklıklar birkaç Türk gazetesi tarafından eleştirildi. Cumhuriyet gazetesi durumu "tam bir rezillik" olarak nitelendirdi ve İstanbul ve Ankara'nın "birkaç gün içinde hayalet şehirlere dönüştüğünü, sokakların boşaldığını" yazdı.[16] Gazete ayrıca acil servislerin ulaşamaması nedeniyle insanların hayatını kaybettiğini ekledi.

Gösteriler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Göstericiler İstanbul'daki zirveyi protesto ediyor.

Haziran ayında, yaklaşan NATO zirvesine karşı gösterilerde büyük bir artış yaşandı ve Türkiye'de neredeyse günlük protestolar gerçekleşti.[17][18] Örneğin, 16 Haziran'da Türk çevik kuvvet polisi bir gösteri sırasında yaklaşık 40 kişiyi gözaltına aldı ve 21 Haziran'da polis, sokakları barikatlarla kapatan ve molotofkokteylleri atan aktivistleri dağıtmak için su topu, göz yaşartıcı gaz ve zırhlı araçlar kullandı.[19] Haziran boyunca dünya genelinden gelen Anti-NATO'cu protestocular, İstanbul'da bir araya gelerek gösteriler düzenledi.

Protestolar, ABD'nin dış politikasına karşı çıkışı (özellikle ABD öncülüğündeki Afganistan Savaşı ve Irak Savaşı'na karşı çıkış), NATO'nun Balkanlar'daki varlığına karşı çıkış, NATO'ya karşı çıkış veya NATO için yeni bir role karşı çıkış, nükleer silahların varlığına karşı çıkış ve ABD'nin NATO'yu Irak, Orta Doğu ve Afganistan'daki politikalarını desteklemek için suiistimal ettiği iddialarını içeriyordu.[20][21]

Zirveden bir gün önce, ABD başkanı George W. Bush, Türkiye'nin başkenti Ankara'ya giderek Türk liderlerle önceden görüşmeler yaptı.[22] Sonrasında ve zirve sırasında gösteriler daha da büyüdü ve on binlerce Türk İstanbul sokaklarında gösteri yaptı. 28 Haziran'da, göstericiler NATO toplantısını engellemek için şehirde birkaç eşzamanlı kitlesel gösteri düzenleyerek girişimde bulundu.[23] Polis, anti-NATO göstericilere karşı göz yaşartıcı gaz sıktı ve protestocular ile polis, koşuşturmalı sokak çatışmalarında çatıştı. Taş ve molotof kokteylleri atan anti-NATO göstericilerle polis arasında çıkan çatışmalarda, aralarında beş polis memuru olmak üzere en az 30 kişi yaralandı. Bu protestolarda 20 kişi gözaltına alındı. Polis, Mecidiyeköy bölgesinde daha küçük bir kalabalığı dağıtarak en az altı kişiyi gözaltına aldı. Bu kalabalık, güneydeki zirveye doğru 3 km yürümeye çalıştığında dağıtıldı. Ayrı bir protesto sırasında, İstanbul Boğazı üzerinde sarkıtılarak asılı kalan Greenpeace aktivistleri, ağzında nükleer bir füze olan bir barış güvercini içeren, "NATO'dan Nükleer Silahlar Çıksın" yazılı 30 metrelik bir pankart açtı.

Zirve toplantıları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 2004, transatlantik ilişkilerin tarihindeki en yoğun zirve aylarından biri olarak kabul edilebilir. NATO zirvesi, 6 Haziran'da Normandiya'daki (Fransa) D-Day'in 60. yıl dönümü kutlamalarının ardından gerçekleşti; 8 Haziran'dan 10 Haziran'a kadar Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ve Gürcistan'daki 30. G8 zirvesi gerçekleşti; ve 24 Haziran'da Dublin'de (İrlanda) Avrupa Birliği liderleriyle yapılan görüşmeler durumu izledi.[24]

Danimarka dışişleri bakanı Per Stig Møller (solda) ve Danimarka başbakanı Anders Fogh Rasmussen (sağda) zirvede.

2004 İstanbul zirvesi, dört ana toplantıdan oluşuyordu ve hepsi İstanbul Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Merkezi'nde gerçekleştirildi: Kuzey Atlantik Konseyi (NATO'nun en üst karar organı, 26 müttefik ülkenin devlet ve hükûmet başkanlarının katıldığı); NATO-Rusya Konseyi (sadece dışişleri bakanları düzeyinde toplandı, çünkü Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, NATO'nun genişlemesi ve Uygun Hâlde Düzenlenmiş Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması nedeniyle NATO ve Rusya arasındaki gerilimi yansıtarak katılmadı); NATO-Ukrayna Komisyonu ve Euro-Atlantik Ortaklık Konseyi (eski Doğu Bloku ve eski Sovyet devletleri de dahil olmak üzere 46 ülke).[7]

Bu toplantıların yanı sıra, 26 ve 27 Haziran tarihlerinde birçok ziyaret ve soru-cevap oturumu gerçekleştirildi ve yukarıda bahsedilen toplantıların ardından veya arasında devlet veya hükûmet başkanları tarafından birçok basın konferansı düzenlendi.[25] 28 Haziran tarihinde gerçekleştirilen Kuzey Atlantik Konseyi toplantısı sona erdiğinde, "İstanbul Bildirisi: Yeni bir dönemde güvenliğimiz" adlı bir açıklama yayımlandı. Bu açıklamada, liderler tartışmaların ana sonuçlarını özetlediler.[3]

Zirveyle ilgili haberlerde gözden kaçan ana konu, Litvanya, Letonya, Estonya, Slovakya, Bulgaristan ve Romanya'nın eski Varşova Paktı üyesi altı yeni üye ve Slovenya'nın, Mart 2004'te NATO'ya katıldıkları ve resmi olarak İttifak'a kabul edildikleriydi.[26]

Kuzey Atlantik Konseyi Toplantısı (28 Haziran)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Konular

[değiştir | kaynağı değiştir]
Afganistan'daki NATO varlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]

Zirveden birkaç gün önce, NATO Genel Sekreteri Jaap de Hoop Scheffer Afganistan'ı "bir numaralı öncelik" olarak tanımladı.[27] Zirveye kadar ISAF yalnızca başkent Kabil civarında güvenlik sağlıyor ve Kunduz'da bir üssün komutasını üstleniyordu. 26 üye, Afganistan görevine toplamda 600 asker (ülke başına 23.08) ve üç helikopter katkıda bulunmayı kabul etti. Üç helikopter Türkiye'den gelmiş ve üç ay içinde geri dönmüştü.[28] NATO ayrıca, 2004 Afganistan cumhurbaşkanlığı seçimlerini güvence altına almak için Afganistan barış gücünü 6.500'den 10.000'e çıkarmayı taahhüt etti, ancak bu kadar fazla ek asker için herhangi bir anlaşma yapılmadı.[23]

SFOR'un bitişi
[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO üyeleri, 1996 yılında başlayan NATO liderliğindeki Bosna-Hersek Stabilizasyon Gücü'nü sona erdirmeyi kabul etti. NATO, savunma reformu veya savaş suçlarıyla suçlanan kişilerin takibi gibi belirli alanlarda yardımcı olmak amacıyla ülkede varlığını sürdüreceğini vurguladı.[29] Devlet ve Hükûmet Başkanları ayrıca Avrupa Birliği'nin, 7,500 üyeli misyonu devralacak bir devam görevi kurma kararını da memnuniyetle karşıladı. Bu görev, mevcut NATO-AB anlaşmaları çerçevesinde NATO tarafından desteklenecektir.

Orta Doğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Zirve, stratejik olarak önemli bir bölge olan Orta Doğu'ya daha fazla katılım gerekliliği konusunda ittifak önceliklerinde bir değişimi işaret etti. Bu bölgenin güvenliği ve istikrarı, Avrupa-Atlantik güvenliğiyle sıkı bir şekilde ilişkilendirildi.[30] Mevcut Akdeniz Diyalogu (AD) işbirliği genişletildi ve iki yeni önemli girişim başlatıldı: İstanbul İşbirliği Girişimi (İİG) ve Irak askerleri için bir eğitim görevi.

Irak'ta asker eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]

Zirve, Irak Savaşı üzerindeki ayrılıklarla domine edildi çünkü NATO üyeleri, sadece Irak güvenlik güçlerine yönelik sınırlı destek olarak eğitim konusunda anlaşmaya varabildi. NATO'nun Irak'a verdiği destek, Irak Geçici Hükümeti'nin talebi üzerine ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1546 sayılı kararına uygun olarak gerçekleşti. Bu karar uluslararası ve bölgesel örgütleri çok uluslu güce yardımcı olmaya çağırmaktadır.[31] Bu sınırlı anlaşma bile anlaşmazlık konularını içeriyordu, çünkü Fransa, yalnızca Irak dışında eğitime yardımcı olacaklarını ısrar ederken, Amerika Birleşik Devletleri eğitimin Irak içinde gerçekleşmesini tercih etti.[7] Sonuç olarak, anlaşma kasıtlı olarak belirsiz bırakıldı ve NATO'nun Iraklı subayları Irak içinde eğitip eğitmemesi veya eğitimi ülke dışında sınırlamak ve ulusal çabalara destek olmak konusunda farklılıklar devam etti.[12] Taahhüt de belirsizdi, eğitim görevinin ne kadar büyük olacağı veya tam olarak ne zaman ve nerede gerçekleşeceği net olarak belirtilmedi. Irak Savaşı'na karşı çıkan önceki tutumuyla bilinen Almanya Başbakanı Gerhard Schröder şunları söyledi: "NATO'nun taahhüdü sadece eğitimle sınırlıdır. Alman askerlerini Irak'ta görmek istemediğimizi net bir şekilde belirttik." Zirve sonrası NATO'nun Iraklı asker eğitimine olan taahhüdüne ilişkin olarak ABD tarafından yapılan dışa dönük iyimser açıklamalara rağmen, Fransa ve Almanya, Irak'taki durumun sorumluluğunu paylaşmayı reddetmiş ve NATO birliklerinin gönderilmesi konusundaki ABD ve İngiltere talebini desteklememiştir. Başka bir deyişle, Irak'taki çok uluslu güçlere katılım, belirli ittifak üyelerinin takdirine bırakılmış ve ABD isteksiz bir şekilde Irak dışında asker eğitimine izin vermiştir. Sonuç olarak, NATO birliği konusunda dışarıya yönelik bir birlik gösterisi olsa da, Irak konusundaki ayrışma hala devam etmiş ve ittifak içindeki devletler arası ilişkilerdeki gerilimler çözülmemiştir.[32]

Genişletilmiş Akdeniz Diyalogu
[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO liderleri, Akdeniz Diyaloğu (AD) ortaklarını (Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün, Moritanya, Fas ve Tunus) AD'yi daha büyük bir işbirliği çerçevesi oluşturarak gerçek bir ortaklık haline getirmeye davet etti. Bu işbirliği, ortak sahiplik ilkesiyle yönlendirilecek ve özel ilgi ve ihtiyaçlarını dikkate alacaktı.[33][34]

İstanbul İşbirliği girişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO liderleri ayrıca Büyük Orta Doğu'daki seçilmiş ülkelerle İstanbul İşbirliği Girişimi'ni (IİG) başlatmaya karar verdiler, bu da Akdeniz kapsamını aşmaktadır.[35] Bu girişimin amacı, bu ülkelerle pratik güvenlik işbirliği faaliyetlerine katılmayı teklif etmekti ve her ilgili ülke, Kuzey Atlantik Konseyi tarafından duruma özgü ve kendi değerlendirmesiyle ele alınacaktı. IİG belgesinde "ülke" ve "ülkeler" terimleri Filistin Otoritesi'nin katılımını dışlamamaktadır, ancak bu ortaklık diğer ortaklıklar gibi Kuzey Atlantik Konseyi'nin onayına tabi olacaktır.[35][36]

Bu girişim, NATO'nun Barış İçin Ortaklık Programı ve Akdeniz Diyaloğu ile birlikte yer alır. NATO üyeleri, bu ortaklıkları 21. yüzyılın yeni zorluklarına yanıt olarak ve G8 ve ABD-AB'nin Broader Middle East bölgesinden gelen reform çağrılarını desteklemek için bir tamamlayıcı olarak değerlendirmektedir. ICI, Büyük Ortadoğu'daki ilgili uluslarla pratik işbirliği sunmaktadır ve şu alanlarda faaliyet göstermektedir: Kitle İmha Silahlarına Karşı Mücadele; terörle mücadele; eğitim ve öğretim; NATO tatbikatlarına katılım; askeri işbirliğinin teşvik edilmesi; afetlere hazırlık ve sivil acil durum planlaması; savunma reformu ve asker-sivil ilişkiler konusunda özelleştirilmiş danışmanlık; ve uyuşturucu, silah ve insan kaçakçılığının önlenmesine yönelik sınır güvenliği alanında işbirliği.

Planlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Operasyonel yetenekler
[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO liderleri, gerektiğinde operasyonlara katılma yeteneğini artırmak için önlemleri desteklemiştir. NATO'nun her zaman operasyonlara daha büyük bir oranda kuvvetlerini sevk edebilme ve sürdürebilme yeteneğine sahip olmasını taahhüt etmişlerdir. Ayrıca NATO'nun savunma planlamasında değişiklikleri onaylamışlardır. Uzun vadeli savunma planlama sürecinin daha esnek hale gelmesini umarak, üye ülkelerin daha ileriye, daha hızlı bir şekilde ulaşabilen ve tüm görevleri üstlenebilen kuvvetler oluşturmasına yardımcı olmayı hedeflemişlerdir.[37]

Terörle mücadeleyi geliştirme programı
[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO liderleri, istihbarat paylaşımını geliştirmek ve terörist saldırılara karşı yeni, yüksek teknolojili savunmalar geliştirmek için anlaşmaya vararak ittifakın terörle mücadele çabalarını artırmayı ummaktadır. NATO üyeleri, Terörist Tehdit İstihbarat Birimi aracılığıyla istihbarat paylaşımını geliştirmeyi taahhüt etmişlerdir. 11 Eylül saldırılarından sonra kurulan bu birim kalıcı hale gelmiştir ve genel terör tehditlerini, aynı zamanda NATO'ya özel olarak yönelik tehditleri analiz etmektedir. NATO ayrıca, potansiyel veya gerçek terörist saldırılarla mücadele etmek için herhangi bir üye ülkeye yardıma hazır olduğunu taahhüt etmiştir. İttifakın AWACS erken uyarı radar uçakları ve Kimyasal Biyolojik Radyolojik ve Nükleer Savunma Taburu, böyle bir yardım talep eden herhangi bir üyeye kullanılabilir hale getirilecektir. Devlet ve Hükûmet Başkanları ayrıca sivil halkı ve kuvvetleri terörist saldırılardan korumak için yüksek teknolojili kabiliyetler paketi geliştirilmesine yönelik talimat vermişlerdir.[38]

Irak egemenliğinin devri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Başkan Bush, "Bırakın özgürlük hüküm sürsün!" Rice'ın, iktidarın Irak hükümetine devredilmesine ilişkin notu üzerine.

Irak'ın egemenlik devrinin zirvede kararlaştırılmadığı, ancak bu devirin zirveyle bazı bağlantıları olduğu bilinmektedir. İlk olarak, beklenmedik bir şekilde gerçekleşen egemenlik devri haberi zirve sırasında kamuoyuna duyurulmuştur. BBC News'in bildirdiğine göre, Irak Dışişleri Bakanı Hoshyar Zebari, 28 Haziran'da İstanbul'da Blair ile bir kahvaltı toplantısı sonrasında yaptığı konuşmada, ülkesine yapılan egemenlik devrinin zirveyle denk getirilmek üzere erken bir şekilde gerçekleştirileceğini "yanlışlıkla" açıklamıştır.[39] Aynı gün, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Condoleezza Rice, zirve sırasında ABD Başkanı Bush'a şu notu verdi: "Sayın Başkan, Irak egemendir. Mektup saat 10:26'da Irak saatiyle [Paul] Bremer tarafından iletilmiştir - Condi". Bush, bu notun kenarına "Özgürlük hüküm sürsün!" yazdı.[40][41] Ardından, yanında oturan İngiliz Başbakanı Tony Blair'e dönerek devirin gerçekleştiğini söyledi ve iki lider el sıkıştı.[42] Aynı gün, Bush ve Blair ortak bir basın toplantısı düzenledi ve devir işlemini memnuniyetle karşıladı. Devir haberleri zirveyi arka planda bıraktı.[7][40]

Görüşler

[değiştir | kaynağı değiştir]
İstanbul'daki 2 günlük NATO zirvesinin başlaması şerefine, savaş uçakları zirve alanı üzerinde düzen içinde uçuyor.

Uluslararası medya, başarılı bir zirve beklentilerinin bilinçli olarak düşük tutulduğunu bildirdi çünkü NATO liderleri, Irak Savaşı üzerinde tartışma çıkarmaktan kaçınmak istediler. Bu nedenle, Afganistan'ı istikrara kavuşturma konusunda zaten belirlemiş oldukları mütevazı hedeflere ulaşmayı kabul ettiler ve Bush yönetiminin Arap dünyasında modernizasyon ve demokrasiyi teşvik etme girişiminin sönük bir versiyonunu desteklediler. Gazete ayrıca zirvenin "Godot'yu Beklerken" gibi bir niteliği olduğunu belirtti - Avrupa liderlerinin zaman kazanarak, ne kriz yaratmadan ne de çitleri onarmadan, Kasım ayındaki Amerikan seçimlerinin onları Bush'la uğraşma veya Irak'ı ve NATO'yu daha da karışıklığa sürükleme seçeneğinden nasıl kurtaracağı umuduyla.[24][26] Diğer analizler ise daha eleştirel bir yaklaşım sergiledi: "Özel bir durumun kabul edilmediği veya özellikle ilgili kararların alınmadığı NATO zirveleri olmuştur. Bir örnek, 2004 yılındaki İstanbul NATO zirvesidir, burada alınan önlemler başbakan ve devlet başkanlarının bir araya gelmesini gerektirmemiş ve medya varlığı kabul edilen kararlara haklılık sağlamamıştır." Bununla birlikte, ABD ve diğer hükûmet yetkilileri, zirvenin NATO'nun geleneksel Kuzey Atlantik odak noktasının ötesinde olağanüstü bir etki sağlama ve küresel olarak yeni zorluklarla başa çıkmak için güç planlamasına agresif bir vurgu yapma açısından önemli olduğunu vurguladılar.[43][44]

Zirvenin içeriği ne olursa olsun, toplantı sembolik bir öneme sahipti. İlk olarak, Kuzey Amerika ve Batı Avrupa devletlerinin liderleri ile Doğu Avrupa devletleri arasında gerçekleşen ilk NATO zirvesiydi ve Soğuk Savaş gerilimlerinin yıllar sonra aynı ittifak içinde bir araya gelen devletleri bir araya getirdi. Yeni üyelerin zirve sırasında aldığı medya ilgisi, NATO'nun 26 üyesi arasında amaç, algılanan tehditler ve gelecekteki sınırlar konusunda hala bir fikir birliği olup olmadığı konusunda kamu tartışmalarını başlattı. Bu durumun böyle olmadığı, 2006 Riga Zirvesi'ne doğru açıkça ortaya çıktı. İkinci olarak, zirvenin İstanbul'da düzenlenmesi, NATO tarihindeki en doğu zirvesi yapmıştır. Türkiye'nin stratejik önemli bir merkez olarak rolünün artan bir şekilde ortaya çıkmasıyla, Güney Kafkasya ve Ortadoğu'daki gerginlik ve çatışma bölgelerine yakın konumu nedeniyle Türkiye'nin rolü belirginleşti. Zirvenin konumu, NATO'nun güvenlik endişelerinin Avrupa'nın güneydoğu kısmına kaydığını gösterdi. Doğuya doğru kayarak, ittifakın ağırlık merkezi, Soğuk Savaş dönemindeki askeri NATO'nun odaklandığı alanlardan çok farklı bölgelere doğru hareket etti.[45]

NATO'nun 2004 İstanbul zirvesi, nükleer silahlar politikası ve nükleer yayılma konusunda oldukça sessiz kalmıştır. Bu durum, zirve öncesi diplomasi ve Soğuk Savaş sonrası NATO zirvelerine ve İstanbul'da devam eden gösterilere karşı çelişki oluşturmuştur. Haziran 2004'te zirveden kısa bir süre önce, NATO nükleer politika konusunda iki bilgi notu yayımlamıştır. Bu notlarda NATO içindeki gelişmeler, 2005 Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması İnceleme Konferansı'na hazırlık sürecinde olumlu bir şekilde sunulmuştur. Uygulamada, Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana gerçek anlamda herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. 1994'teki ABD Nükleer Silah Politikası İncelemesi'nden bu yana, Avrupa'da konuşlu olan ABD nükleer silahlarının sayısı değişmemiştir ve 1960'lara uzanan Soğuk Savaş dönemine ait nükleer paylaşım düzenlemeleri yürürlükte kalmıştır. Ayrıca, 1999 Stratejik Kavram belgesinden bu yana ittifakın nükleer politikasında herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.[7]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta 2004 Istanbul summit ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "UNITED STATES MISSION TO NATO, NATO Summit, n.d." 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ F. BONNART, "Istanbul summit : NATO could find its new purpose in Iraq" in The International Herald Tribune, 26 June 2004, [1] 20 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ a b NATO, The Istanbul Declaration: Our security in a new era, 28 June 2004, [2] 9 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ V. SOCOR, "Putin fails to win concessions from NATO: Russia at the NATO summit: cooperative rhetoric, zero-sum practice NATO" in Eurasia Daily Monitor, 1, (2004), 43, "Russia, NATO Summit - CDI RW 2 July 2004". 9 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2007. 
  5. ^ NATO, Chairman's statement of the meeting of the Euro-Atlantic Partnership Council at Summit level Istanbul, Turkey, 29 June 2004, [3] 9 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ NATO, Press Conference by NATO Secretary General, Jaap de Hoop Scheffer and Leonid Kuchma, President of Ukraine following the NATO-Ukraine Commission, 29 June 2004, [4] 9 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ a b c d e N. BUTLER, "Deep Divisions over Iraq at NATO's Istanbul Summit" in Disarmament Diplomacy, (2004), 78, [5] 20 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ a b A. YACKLEY, "Explosions in Turkey kill three" in The Scotsman, 25 June 2004, [6] 5 Eylül 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ "BBC NEWS, Turkey 'foils Nato summit attack' , May 3, 2004". 17 Temmuz 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007. 
  10. ^ "BBC NEWS, Turkey boosts security after bomb, June 25, 2004". 13 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2007. 
  11. ^ "BBC NEWS, Blast on plane at Istanbul airport, June 28, 2004". 3 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2007. 
  12. ^ a b CNN, U.S. welcomes NATO pledge to train Iraqi troops, 28 June 2004, [7] 18 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  13. ^ "BBC NEWS, Istanbul gears up for summit, June 27, 2004". 29 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2007. 
  14. ^ China Daily, Bombs explode in Turkey before Bush, NATO summit, 25 June 2006, [8] 25 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  15. ^ S. SACHS, "Afghan Asks NATO to Protect Officials Registering Voters" in The New York Times, 29 June 2004, [9] 11 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  16. ^ "BBC NEWS, Nato summit sparks Turkish press debate, June 30, 2004". 30 Haziran 2004. 3 Temmuz 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2007. 
  17. ^ Agence France-Presse, Some 40 detained in Turkish demo against upcoming NATO summit, 16 June 2004, [10] 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  18. ^ TURKISH-AMERICAN BUSINESS ASSOCIATION, Excerpts from Turkish media: CNNTURK, 27 June 2004, [11]
  19. ^ SEE EUROPE, Anti-NATO Protesters Gather From Around The World, 21 June 2004, "Anti-NATO Protesters Gather From Around The World". 9 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007. 
  20. ^ STOPUSA, 26–29 June 2004: Demonstrations and Activities against the NATO Summit in Istanbul, s.d., "Istanbul closes its doors to NATO". 9 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2010. 
  21. ^ Comité de Surveillance OTAN, Initiative against the NATO summit in Istanbul, 25 February, [12] 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  22. ^ CNN, Bush, NATO focus on Iraq, 28 June, [13] 11 Eylül 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  23. ^ a b REUTERS, "Violence marks NATO summit" in The Tribune, 28 June 2004, [14] 1 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  24. ^ a b P.H. GORDON & J. SHAPIRO, "Istanbul Summit: An Alliance Waiting for November", in The International Herald Tribune, 28 June 2004, "Istanbul Summit: An Alliance Waiting for November". 15 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2007. 
  25. ^ For an extensive list of all activities, see: NATO, Documents, webcasts & multimedia, 2004, [15] 16 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  26. ^ a b X, "NATO's Istanbul summit: Alliance under a cloud" in The International Institute for Strategic Studies, 10, (2004), 5, "International Institute for Strategic Studies - NATO's Istanbul summit - Volume 10, Issue 5 - June 2004". 10 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007. 
  27. ^ R. NORTON-TAYLOR, " NATO to send more troops to Afghanistan" in The Hindu, 27 June 2004, [16]
  28. ^ "Blair is Right on Troops". 23 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ "NATO, SFOR to be terminated at the end of the year, June 29, 2004". 9 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2007. 
  30. ^ A. BIN, "NATO – Arab World" in CERMAM, 2005, "CERMAM | Issues | NATO – Arab World". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  31. ^ "NATO, Alliance to support Iraq with troop training, June 29, 2004". 8 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2007. 
  32. ^ A.D. TSYGANOK, "NATO's Istanbul Summit and Problems of the Russia-NATO Council" in Military Thought, 13, (2004), 4, p. 205.
  33. ^ "NATO, Istanbul Cooperation Initiative, June 28, 2004". 9 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2007. 
  34. ^ "NATO, NATO Mediterranean Dialogue, May 18, 2007". 9 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  35. ^ a b NATO, NATO elevates Mediterranean Dialogue to a genuine partnership, launches Istanbul Cooperation Initiative, 29 June 2004, [17] 16 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  36. ^ WHITE HOUSE, Fact Sheet: The Istanbul Cooperation Initiative, June 2004, [18] 1 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  37. ^ "NATO, NATO enhances operational capabilities, June 29, 2004". 9 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2007. 
  38. ^ NATO, Heads of State and Government strengthen NATO's anti-terrorism efforts, 29 June 2004, [19] 9 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  39. ^ "BBC NEWS, How Iraq handover 'slipped out' , June 28, 2004". 28 Haziran 2004. 22 Temmuz 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2007. 
  40. ^ a b WHITE HOUSE, President Bush Discusses Early Transfer of Iraqi Sovereignty, 28 June 2004, [20] 25 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  41. ^ "CNN, INSIGHT: Sovereignty in Iraq, June 28, 2004". 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007. 
  42. ^ "CNN, Bush: Iraqis 'have their country back' , June 28, 2004". CNN. 22 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007. 
  43. ^ "D. MILES, Istanbul Summit Marks Milestones for NATO, June 28, 2004". 11 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2007. 
  44. ^ K. KAMP, Why This Summit? No Vital Issue Awaits NATO Leaders in Latvia, Defense News, 19 June 2006, [21][ölü/kırık bağlantı]
  45. ^ J. DUFOURCQ, "Introduction" in After Istanbul: A Preliminary Assessment, NATO Defense College, 2004, pp. 12–17, [22] 27 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2004_İstanbul_zirvesi&oldid=33416529" sayfasından alınmıştır