Açık kaynak - Vikipedi

Yaygın kullanımı için açık kaynak yazılıma bakın. Diğer kullanımlar için açık kaynak (anlam ayrımı) sayfasına bakın.
Açık Kaynak İnisiyatifi'nin logosu

Açık kaynak, kaynak kodun; kopyalanması, değiştirilebilmesi ve yeniden dağıtım için serbestçe kullanıma sunulmasıdır. Açık kaynak yalnızca kaynak koda erişim anlamına gelmez. Kodların başkaları tarafından herhangi bir telif ücreti ödemeden kullanılabilmesi, değiştirilmesi ve yeniden dağıtımı gibi çeşitli haklar vermesi gerekir.[1] Bunun için ürün, açık kaynak tanımına uyan bir lisans kullanmalıdır.

Açık kaynak geliştirme modeli, açık işbirliğini teşvik eden merkezi olmayan bir geliştirme modelidir. Açık işbirliği, bir ürün (veya hizmet) oluşturmak için etkileşimde bulunan, hedefe yönelik ancak gevşek bir şekilde koordine edilmiş katılımcılara dayanan herhangi bir yenilik veya üretim sistemi anlamına gelir.[2][3] Bu geliştirme modeline açık kaynak yazılım geliştirme projelerinin yanı sıra Wikipedia projeleri, açık kaynak uygun teknoloji[4], açık kaynak ilaç keşfi[5], açık veriler, açık hükûmet girişimleri, açık eğitim kaynaklarında rastlanabilir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Teknik bilgilerin paylaşımı internetten ve kişisel bilgisayarlardan oldukça önceye dayanmaktadır. Örneğin, otomobil geliştirmenin ilk yıllarında, bir grup sermaye tekeli George B. Selden tarafından sunulan iki devirli benzinli motor patent haklarına sahipti.[6] Bu patenti kontrol ederek sektörü tekeline alabildiler ve otomobil üreticilerini kendi taleplerine uymaya zorladılar.

1911'de bağımsız otomobil üreticisi Henry Ford, Selden patentine yönelik davayı kazandı ve yeni kurulan Motorlu Araç Üreticiler Birliği çok yönlü paylaşım antlaşması ile üyeleri arasında yeni icatların ücretsiz paylaşımını sağladı. ABD'nin ikinci dünya savaşına girdiği güne kadar Ford'un 92, diğerlerinin 515 patenti bütün üyeler tarafından ücretsiz paylaşılıyordu.[6]

Kaynak kodunun ücretsiz paylaşımının ilk örnekleri arasında IBM'in 1950'li ve 1960'lı yıllardaki işletim sistemleri ve diğer programlarının kaynak sürümleri ve yazılım alışverişini kolaylaştırmak için oluşturulan SHARE isimli gönüllü kullanıcı grubu yer alır. IBM bu gruba işletim sisteminin kaynak kodunu bağışladı.[7][8]

1960'lardan başlayarak, ARPANET araştırmacıları ilk telekomünikasyon ağı protokollerinde geri bildirimi teşvik etmek için açık RFC (Yorumlar İçin Talep) sürecini kullandılar. Bu, 1969'da erken İnternet'in doğuşuna yol açtı.

Kaynak kodun internette paylaşılması, internetin nispeten ilkel olduğu dönemde UUCP, Usenet, IRC ve Gopher aracılığıyla arttı. Örneğin BSD ilk olarak Usenet'teki comp.os.linux'a posta yoluyla geniş çapta dağıtıldı ve burada geliştirilmesi tartışıldı. GNU/Linux bu modeli takip etti.

Terim olarak açık kaynak

[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'lı yılların sonunda kaynak kodun paylaşılması ve işbirliğine dayalı geliştirme olgusuna olan ilgi, Linux'un Forbes yayınları ile tanınırlığının artması ve dönemin yaygın internet tarayıcısı Netscape'in kaynak kodunun yayınlanacağının duyurulmasıyla belirgin şekilde arttı.

Ocak 1998'de Netscape kaynak kodunun GNU Genel Kamu Lisansı'na benzer Netscape Kamu Lisansı ile yayınlanacağının duyurulması üzerine 3 Şubat 1998'de özgür yazılım topluluğundan bir grup insan, özgür yazılım kavramındaki "özgür" kelimesinin ima ettiği felsefi ve siyasi gündem yerine özgür yazılımın iş dünyasına pragmatik terimlerle tanıtılmasını tartışmak üzere Kalifornia'nın Palo Alto şehrinde bir araya geldi.[9] Özgür Yazılım Vakfı'nın sosyal aktivizminin şirketlere çekici gelmediği fikri ve yazılım kaynak kodu üzerinde paylaşma ve işbirliği yapma iş potansiyelini vurgulamak için özgür yazılım kavramını yeniden markalamanın bir yolunu aradılar.[10] Ayrıca grup, özgür (İngilizce: free) kelimesinin İngilizcede hem özgür hem de ücretsiz anlamlarına gelmesi nedeniyle oluşan belirsizliğin işletmelerin bu terimi benimsemesinde cesaret kırıcı olarak görüyordu.[11][12] Grupta bulunan kişiler arasında Christine Peterson (Foresight Enstitüsü'nden), Larry Augustin ve Jon Hall (her ikisi de Linux International'dan), Sam Ockman (Silikon Vadisi Linux Kullanıcı Grubu'ndan), Todd Anderson ve Eric Raymond vardı.[9][13] Orada bulunan Christine Petersen, "açık kaynak" terimini önerdi. Ertesi gün Linus Torvalds destek verdi. Bruce Perens gruba "açık kaynak" ticari markasını oluşturmayı ve bu web sitesini barındırmayı teklif etti ve bir hafta sonra www.opensource.org web sitesini açtı. Richard Stallman bu terimi benimsemedi.

Şubat 1998'de açık kaynak hareketinin resmileştirilmesi ve konu ile ilgili genel eğitim sağlamak amacıyla Eric Raymond ve Bruce Perens tarafından Açık Kaynak Girişimi (OSI) kuruldu. 1997'de Bruce Perens öncülüğünde Debian projesi kapsamında Debian Özgür Yazılım Yönergeleri oluşturmuştu. Şubat 1998'de Açık Kaynak Girişimi'nin kurulması ile beraber söz konusu yönergede Debian referansları "açık kaynak" ile değiştirilerek ve bir miktar revize edilerek Açık Kaynak Tanımı oluşturuldu.

Ekonomisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Avrupa Komsiyonu'nun açık kaynak ekonomisine ilişkin teknik raporu

Bazı ekonomistler, açık kaynağın önemli miktarda zaman, para ve çaba gerektiren orijinal çalışmayla birlikte bir bilgi ürünü olduğu konusunda hemfikirdir. Çalışmayı yeniden üretmenin maliyeti, sıfır veya sıfıra yakındır - buna bir ürünün marjinal maliyeti denir. Telif hakkı ise bir tekel yaratır, böylece tüketicilere uygulanan fiyat, ürünün marjinal maliyetinden önemli ölçüde daha yüksek olabilir.

Açık kaynak ekonomisi, yazılım, hizmet veya diğer ürünlerin üretimi için açık işbirliğine dayanan ekonomik bir platformdur. İlk olarak açık kaynaklı yazılım endüstrisine uygulanan bu ekonomik model, çok çeşitli işletmelere uygulanabilir. Günümüzde yazılım sektörü dışında da açık kaynaklı bir ekonomik model kullanan, hizmet ve ürünler sağlayan veya bu tür hizmet veya ürünlerin oluşturulmasına yönelik talimatlar sağlayan kuruluşlar mevcuttur.[14][15] Açık kaynak donanım tasarımı bağlamında, dijital tasarımlar ücretsiz olarak paylaşılmakta ve dijital üretim teknolojilerine (örneğin RepRap 3B yazıcılar) erişimi olan herkes, malzeme maliyeti karşılığında ürünü çoğaltabilmektedir.[16]

Açık kaynaklı bir proje geliştirmenin pek çok sebebi olabilir. Örneğin gelir beklemeden bir değer üretme, daha iyi bir dünya yaratma (örneğin Wikipedia yazarları) gibi fedakar düşünceler olabileceği gibi ticari olarak gelir elde etme, pazar payı arttırma gibi amaçları olabilir. Çok sayıda şirket açık kaynaklı yazılım etrafında iş kurmuştur.[17] Bunu, örneğin kodlarını açık kaynak olarak yayınlayarak, ardından eğitim, sertifikalar, eklentiler ve diğer hizmetler için ücret alma yoluyla yapabilmektedir. Örneğin Linux tabalı işletim sistemi (Linux dağıtımı) üreticisi Red Hat, ürünlerini kullanan kişi ve kuruluşlara 7/24 destek, şirket ürünlerine entegrasyon ve eğitim gibi hizmetler satmaktadır.[18][19] Red Hat, açık kaynaklı iş modelinin öncüsüdür ve Nisan 2017 itibarıyla değeri yaklaşık 16 milyar dolardır. Diğer örnekler arasında, Linux tabanlı açık kaynaklı bir mobil işletim sistemi olan Android'i üreten Google yer alır.

Bazı şirketler, ürünlerinin iş açısından kritik olan temel parçalarını açık kaynak olarak kullanmak yerine, yardımcı süreçleri ve altyapıları açık kaynak olarak kullanmaktadır. Bu şekilde, pazar payı kaybetmeden markalaşma ve bilinirliğini arttırma, geri bildirim alma ve yetenekli geliştiriciler edinme gibi amaçlar güderler.

Açık işbirliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Levine ve Prietula, açık işbirliğini "hem katkıda bulunanların hem de katkıda bulunmayanların kullanımına sundukları, ekonomik değere sahip bir ürün (veya hizmet) yaratmak için etkileşimde bulunan, hedef odaklı ancak gevşek bir şekilde koordine edilmiş katılımcılara dayanan herhangi bir yenilik veya üretim sistemi" olarak tanımlar.[2][3] Riehle ve arkadaşları açık işbirliğini eşitlikçilik, meritokrasi ve kendi kendine organizasyon oluşan üç ilkeye dayanan işbirliği olarak tanımlar.[20] Yazılım geliştirme için kullanılan açık kaynak modeli, terimin İnternet forumları, e-posta listeleri ve çevrimiçi topluluklar, Creative Commons gibi diğer açık işbirliği biçimlerine atıfta bulunmak için kullanılmasına ilham kaynağı olmuştur.[21] Açık işbirliğinin aynı zamanda TEDx ve Vikipedi de dahil olmak üzere çok çeşitli girişimlerin çalışma ilkesidir.[22] Açık işbirliğinin bulunabileceği başlıca yerler Wikipedia projeleri, açık kaynak projeleri, açık kaynak uygun teknoloji[4], açık kaynak ilaç keşfi[5], açık veriler, açık hükûmet girişimleri, açık eğitim kaynakları olabilir. Kullanıcılar tarafından oluşturulan içeriğe dayalı ticari bir web sitesi de açık işbirliği kapsamda olabilir. Herkes katkıda bulunabilir ve gevşek bir şekilde koordine olan etkileşimli katılımcılar tarafından üretilen paylaşımın meyvelerinden herkes özgürce pay alabilir.

Önceki adıyla "Uluslararası Wikiler ve Açık İşbirliği Sempozyumu" güncel adıyla "Uluslararası Açık İşbirliği Sempozyumu" (OpenSym) açık işbirliğinin araştırılmasına ve uygulanmasına yönelik olarak her yıl gerçekleştirilen bir konferanstır. Web sitesine göre grup, açık işbirliğini "eşitlikçi (herkes katılabilir, katılımın önünde hiçbir ilkesel veya yapay engel yoktur), meritokratik (kararlar ve statü empoze edilmek yerine liyakate dayalıdır) ve kendi kendini organize eden (insanların önceden tanımlanmış süreçlere uyum sağlamasından ziyade süreçler insanlara uyum sağlar) işbirliği" olarak tanımlamaktadır.

Açık kaynak lisans

[değiştir | kaynağı değiştir]

Açık kaynak lisansları, yazılım ve diğer ürünlere yönelik kaynak kodunun, planın veya tasarımın tanımlanmış şartlar ve koşullar altında kullanılmasına, değiştirilmesine ve dağıtılmasına (değişiklik yapılarak veya yapılmadan) olanak tanıyan lisans türüdür.[23][24] Bu, son kullanıcıların ve ticari şirketlerin kaynak kodu, planı veya tasarımı kendi özelleştirme, merak veya sorun giderme ihtiyaçlarına göre incelemelerine ve değiştirmelerine olanak tanır. Açık kaynak lisanslı yazılımlar çoğunlukla ücretsiz olarak mevcuttur, ancak ücretsiz olmak zorunda değildir. Kaynak kodun yalnızca kişisel kullanım için yeniden dağıtımına ve değiştirilmesine izin veren, ticari amaçlı yeniden dağıtım ve değiştirilmesine izin vermeyen lisanslar genellikle açık kaynak lisansı olarak kabul edilmezler. Birçok açık kaynak lisansı, özellikle yazılımın kaynağına saygı gösterilmesiyle ilgili olarak, yazarların adının ve kod içindeki bir telif hakkı bildiriminin korunması gerekliliği gibi kısıtlamalara sahiptir. Açık Kaynak Tanımına dayalı olarak Açık Kaynak Girişimi tarafından onaylanan lisanslar açık kaynak lisans kabul edilir.

Özgür ve açık kaynak ürünleri iki tür lisans kategorisi kapsamında lisanslanır: Hoşgörülü lisanslar ve Copyleft lisanslar.[25] Bu lisans türlerinin her ikisi de, daha fazla kullanıcının ürüne erişmesine izin vermesi ve lisansın koşullarına göre türetilmiş çalışmaların oluşturulmasına izin vermesi bakımından özel mülk lisanslardan farklıdır. Hoşgörülü lisanslar, eserin alıcılarının türev çalışmalar için aynı lisansı kullanmak zorunda kalmadan kullanabilmesine olanak tanır. Bu tür lisanslara örnek olarak BSD lisansı, MIT Lisansı ve Apache Lisansı verilebilir. Copyleft lisanslar ise, alıcıların, eserlerini dağıtırken en azından bazı kısımlarında kaynak eserle aynı lisansı kullanmasını zorunlu tutar. Güçlü copyleft lisansları, tüm türev çalışmaların aynı veya benzer lisansı kullanmasını gerektirirken, zayıf copyleft lisansları, yalnızca belirli koşullar altında aynı veya benzer lisans kullanılmasını gerektirir. Copyleft lisanslara örnek olarak GNU GPL, GNU LGPL, MPL ve EPL lisansları verilebilir.

"Açık", "özgür" ve "özgür ve açık"

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir yazılımın (veya başka tür bir eserin) açık kaynak sayılması için Açık Kaynak Tanımı'na uyması, bir özgür yazılım sayılması için Özgür Yazılım Tanımı'na uyması gerekir. Bu iki tanım pratikte birbirine çok yakın olduklarından Özgür Yazılım Vakfı'nın özgür kabul ettiği lisanslar ile Açık Kaynak Girişimi'nin açık kaynak kabul ettiği lisanslar çok büyük ölçüde örtüşmektedir. Örneğin yaygın kullanılan GNU GPL, MPL, MIT Lisansı, AGPL, LGPL, BSD lisansları hem özgür yazılım lisansıdır hem de açık kaynak yazılım lisansıdır. Bu nedenle neredeyse tüm özgür yazılımlar açık kaynak yazılımdır ve neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar da özgür yazılımdır.[26]

1998'de özgür yazılım topluluğundan bir grup insan, özgür yazılım kavramındaki "özgür" kelimesinin ima ettiği felsefi ve siyasi gündem yerine özgür yazılımın iş dünyasına pragmatik terimlerle tanıtılmasın amacıyla açık kaynak kavramını ortaya koymuştur.

Richard Stallman özgür yazılım ve açık kaynak terimleri hakkında şunları yazmıştır:[27]

“Özgür yazılım” ve “açık kaynak” terimi neredeyse aynı program aralığını ifade eder. Ancak bu programlar hakkında farklı değerlere dayalı derinden farklı şeyler söylüyorlar. Özgür yazılım hareketi, bilgisayar kullanıcıları için özgürlük için kampanyalar; özgürlük ve adalet için bir harekettir. Aksine açık kaynak fikri temel olarak pratik avantajlara değer verir ve ilkeler için kampanya yapmaz. Bu nedenle açık kaynak ile aynı fikirde değiliz ve bu terimi kullanmıyoruz.

Özgür yazılım hareketinde olan bizler açık kaynak kampını bir düşman olarak düşünmüyoruz; düşman özel mülk (özgür olmayan) yazılımdır.

Açık Kaynak Tanımında da belirtildiği üzere "açık kaynak" sadece kaynak koda erişim anlamına gelmez.[1] Kodları açık bir yazılım, açık kaynak tanımın gerektirdiği diğer hakları da kullanıcılara verecek bir lisans kullanması halinde "açık kaynak yazılım" sınıfına girer. Buna karşın Richard Stallman, "açık kaynak" teriminin genel İngilizcede tam olarak belirli bir anlamının olduğunu yani kaynak kodunun kamuya açılması/inceleme için erişilebilir olması şeklinde anlaşılacağını savunmuştur. Açık kaynak terimi savunucuları, İngilizce dilinde free sözcüğünün bedava anlamına da gelmesi nedeniyle "özgür yazılım" (free software) teriminin yanlış anlaşılmaya yol açabileceğini belirtmektedir.

"Özgür" ve "açık kaynak" kelimeleri arasında tarafsız bir yol izlemek isteyenler ise genellikle "özgür ve açık kaynak" terimini kullanmaktadır.

Uygulamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Açık kaynak uygulama alanları

Açık kaynak kavramının büyümesinin sosyal ve politik görüşlere etkileri olmuştur. Açık kaynak destekçileri genellikle açık kaynağın diğer alanlara yayılmasını desteklemektedir. Ancak Eric Raymond ve açık kaynak hareketinin diğer kurucuları yazılım dışındaki bazı açık uygulamalar hakkındaki spekülasyonlara karşı çıktılar. Yazılımın açıklığı yönündeki güçlü savların, hikâyenin daha az zorlayıcı olabileceği alanlara aşırı uzanarak zayıflatılmaması gerektiğini söylediler.[kaynak belirtilmeli]

Bilgisayar yazılımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Açık kaynak yazılım
Açık kaynaklı 3B grafik editorü Blender

Açık kaynaklı yazılım, kaynak kodun kamuya açık hale getirilerek yayınlandığı, herkesin herhangi bir ücret ödemeden kaynak kodu kopyalamasına, değiştirmesine ve yeniden dağıtmasına olanak tanıyan yazılımlardır. Özel mülk yazılımlarda olduğu gibi, kullanıcılar açık kaynak yazılım kullandıklarında lisansın koşullarını kabul etmelidir; ancak açık kaynak lisanslarının yasal koşulları, özel mülk lisanslardan önemli ölçüde farklıdır.

LibreOffice, GIMP, Blender açık kaynaklı yazılım örnekleridir. Dünyada sunucu pazarında en yaygın kullanılan işletim sistemi Linux, Wikipedia'nın temel aldığı MediaWiki yazılımı yine açık kaynak yazılım örnekleridir.

Elektronik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Açık Kaynak Donanım logosu

Açık kaynak donanım, genellikle tasarım şartnalemerinin yazılım biçiminde yayınlarak kamuya sunulduğu, herhangi bir telif ücreti veya ücret ödemeden donanımın ve kaynak kodun kopyalamasına, değiştirmesine ve yeniden dağıtmasına olanak tanıyan donanımdır. Açık kaynaklı donanım girişimlerine örnekler:

  • OpenRISC: Açık kaynaklı bir mikroişlemci ailesi. Mimari tasarımı GNU GPL, uygulaması LGPL kapsamında lisanslıdır.
  • RISC-V: Açık kaynak bir talimat seti mimarisi.
  • Sun Microsystems'in OpenSPARC T1 çok çekirdekli işlemcisi. Firma bunu GNU GPL kapsamında yayınlamıştır.[28]
  • Arduino: Tasarımcılar, sanatçılar ya da hobi amaçlı kullanıcılar için bir mikrodenetleyici platformu.
  • LEON: Çevresel IP çekirdeklerine sahip bir kitaplıkta dağıtılan açık kaynaklı mikroişlemciler ailesi.
  • Tinkerforge: Açık kaynaklı, istiflenebilir mikrodenetleyici yapı taşlarından oluşan bir sistem. CERN Açık Donanım Lisansı ile lisanslıdır.
  • Açık Hesaplama Projesi: Güç kaynağı, Intel anakartı, AMD anakartı, kasa, raflar, pil kabini, elektrik ve mekanik tasarım özelliklerini içeren bilgisayar veri merkezi tasarımları.[29]

Dijital içerik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Açık Bilgi Vakfı logosu

Wikimedia Vakfı tarafından düzenlenen açık içerikli projeler – Wikipedia ve Vikisözlük gibi siteler, Creative Commons içerik lisanslarını benimsemiştir. Kullanılan lisansların çoğu, içeriğin yeniden kullanım için ücretsiz kalmasını, kaynak belgelerin ilgili tarafların kullanımına hazır olmasını ve içerikte yapılan değişikliklerin sisteme kolayca geri kabul edilmesini sağlar. Açık kaynak benzeri idealleri benimseyen önemli siteler Project Gutenberg ve Wikisource'tur; her ikisi de telif hakkı süresi dolmuş ve dolayısıyla kamu malı haline gelmiş birçok kitapı yayınlayarak herkesin bu içeriğe ücretsiz, sınırsız erişime sahip olmasını sağlar.

İlaç

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Farmasötikler – Açık kaynaklı farmasötik geliştirme için çeşitli teklifler olmuştur ve bunlar Tropikal Hastalık Girişiminin ve Sıtma Konsorsiyumu için Açık Kaynaklı İlaç Keşfinin kurulmasına yol açmıştır.
  • Genomik – "Açık kaynaklı genomik" terimi, 2011 E. coli O104:H4 salgınının analizini karakterize eden, dizi verilerinin (özellikle ham okumalar) hızlı bir şekilde yayınlanması ve dünya çapındaki biyoenformatikçilerin kitle kaynaklı analizlerinin kombinasyonunu ifade eder.
  • OpenEMR – ONC-ATB Ambulatuvar EHR 2011-2012 sertifikalı elektronik sağlık kayıtları ve tıbbi uygulama yönetimi uygulamasıdır. Tamamen entegre elektronik sağlık, kayıtlar, muayenehane yönetimi, planlama, elektronik faturalandırma özelliklerine sahiptir ve birçok EHR programının temelini oluşturur.

Bilim ve mühendislik

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Araştırma - Science Commons, bilimsel çalışmaların dergilerde vb. ortamlarda paylaşılması ve yeniden kullanılmasının getirdiği pahalı yasal maliyetlere bir alternatif olarak oluşturulmuştur.
  • Araştırma - Açık Güneş Enerjili Dış Mekan Test Alanı (OSOTF), bir dizi fotovoltaik modülün çıkışını sürekli olarak izleyen ve bunların performansını yüksek doğrulukta meteorolojik okumalardan oluşan uzun bir listeyle ilişkilendiren, şebekeye bağlı bir fotovoltaik test sistemidir. Açık kaynak ilkelerine göre düzenlenmiştir.
  • Mühendislik – Hyperloop, girişimci Elon Musk tarafından önerilen ve "bir dizi doğrusal elektrik motoru tarafından tüpün içinde çalıştırılan basınçlı kapsüller içeren yükseltilmiş, azaltılmış basınçlı bir tüp" olarak tanımladığı bir yüksek hızlı taşıma şeklidir.
  • İnşaat - WikiHouse, ev tasarlamak ve inşa etmek için açık kaynaklı bir projedir.[30][31]
  • Enerji araştırması – Açık Enerji Modelleme Girişimi (İngilizce kısaltması: openmod), enerji araştırmalarında ve politika tavsiyelerinde açık kaynaklı modelleri ve açık verileri teşvik eder.

Robotik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Açık kaynaklı robotik, robotların açık kaynaklı donanım ve açık kaynaklı yazılımla geliştirildiği, planların, şemaların ve kaynak kodlarının kamuya açık olarak paylaşıldığı bir robot bilim dalıdır.

Yiyecek ve içecekler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vores Øl açık kaynaklı bira

Açık erişimli dergilerin bazı yayıncıları, gıda bilimi ve gastronomi çalışmalarından elde edilen verilerin tekrarlanabilirliğe yardımcı olmak için ücretsiz olarak erişilebilir olması gerektiğini savundu. Çok sayıda kişi, Creative Commons lisanslı yemek tarifi kitapları yayınladı.[32]

  • Açık kaynaklı kolalar - Coca-Cola ve Pepsi'ye benzer, tarifi açık kaynak olan ve gönüllüler tarafından geliştirilen kolalı alkolsüz içecekler. Tadının standart içeceklerle karşılaştırılabilir olduğu söyleniyor.
  • Özgür Bira (orijinal adı Vores Øl) - Kopenhag IT Üniversitesi öğrencileri ile 2004 yılında başlatılan Superflex sanatçı topluluğu arasında geliştirilen bir bira markası işbirliğidir. Biranın tarifi, herkese onu özgürce kullanma ve dağıtma hakkı veren Creative Commons lisansı altında yayınlanmaktadır.

Diğer

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Açık tasarım - fiziksel dünyadaki yapıların ve sistemlerin tasarımına açık kaynak metodolojilerinin uygulanmasını içerir.
  • Açık kaynağa uygun teknoloji (OSAT), açık kaynaklı yazılımlarla aynı şekilde tasarlanmış teknolojileri ifade eder. Bu teknolojiler "uygun teknoloji" (AT) olmalıdır. Uygun teknoloji küçük ölçekli, yerel halk tarafından karşılanabilir, merkezi olmayan, emek yoğun, enerji açısından verimli, çevresel olarak sürdürülebilir teknolojileri ifade eder. Bunun bir örneği, uygun teknolojiyi üretmek için RepRap gibi açık kaynaklı 3B yazıcıların kullanılmasıdır.
  • Öğrenme - Açık kaynaklı öğrenme yazılımının bir örneği Java Eğitim ve Geliştirme Girişimidir (JEDI). Diğer örnekler arasında Khan Academy ve Vikiversite sayılabilir.
  • Bir Alman STK'sı olan Agrecol, tohumlar için copyleft ilkesine dayanan bir açık kaynak lisansı geliştirdi ve ilgili hizmet sağlayıcı olarak OpenSourceSeeds'i oluşturdu.[33]
  • Açık Kaynak Tohum Girişimi - Bitki yetiştiricilerinin ıslah ettikleri yeni ürün çeşitlerini açık kaynak olarak belirleyebilecekleri bir mekanizmayı geliştiren ve sürdüren ABD merkezli kar amcı gütmeyen bir kuruluş.
  • Açık Kaynak Ekolojisi, tarım ekipmanları ve küresel köy inşaat seti. Modern konforlara sahip küçük bir medeniyet inşa etmek için gereken 50 tip endüstriyel makinenin kolay imalatına olanak tanıyan açık bir teknoloji platformu.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Açık Kaynak Tanımı". Açık Kaynak Girişimi. 23 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2024. 
  2. ^ a b Levine, Sheen S.; Prietula, M. J. (2013). "Open Collaboration for Innovation: Principles and Performance". Organization Science. 25 (5): 1414-1433. arXiv:1406.7541 $2. doi:10.1287/orsc.2013.0872. ISSN 1047-7039. SSRN 1096442 $2. 
  3. ^ a b Raymond, Eric S. (2001). The cathedral and the bazaar: musings on Linux and Open Source by an accidental revolutionary. OReilly. ISBN 978-0-596-00108-7. 
  4. ^ a b Pearce, Joshua M (2012). "The Case for Open Source Appropriate Technology". Environment, Development and Sustainability. 14 (3): 425-431. Bibcode:2012EDSus..14..425P. doi:10.1007/s10668-012-9337-9. ISSN 1387-585X. 13 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024. 
  5. ^ a b Menon, Sreelatha (1 Mart 2009). ""Science 2.0 is here as CSIR resorts to open-source drug research for TB"". Business Standard India. 5 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2017 – Business Standard vasıtasıyla. 
  6. ^ a b James J. Flink (1977). The Car Culture. MIT Press. ISBN 0-262-56015-1. 
  7. ^ Fisher, Franklin M.; James W. McKie; Richard B. Mancke (1983). IBM and the U.S. Data Processing Industry: An Economic History. Praeger. ss. 172-9. ISBN 0-03-063059-2.  IBM unbundled (began charging for) software 23 June 1969
  8. ^ Dave Pitts' IBM 7090 support 27 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – An example of distributed source: Page contains a link to IBM 7090/94 IBSYS source, including COBOL ve FORTRAN compilers.
  9. ^ a b Tiemann, Michael (19 Eylül 2006). "History of the OSI". Açık Kaynak Girişimi. 1 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2008. 
  10. ^ "Producing Open Source Software – How to Run a Successful Free Software Project". O'Reilly Media. 2016. 22 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2016. But the problem went deeper than that. The word "free" carried with it an inescapable moral connotation: if freedom was an end in itself, it didn't matter whether free software also happened to be better, or more profitable for certain businesses in certain circumstances. Those were merely pleasant side effects of a motive that was, at its root, neither technical nor mercantile, but moral. Furthermore, the "free as in freedom" position forced a glaring inconsistency on corporations who wanted to support particular free programs in one aspect of their business, but continue marketing proprietary software in others. 
  11. ^ Raymond, Eric S. "Goodbye, "free software"; hello, "open source"". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. The problem with it is twofold. First, ... the term "free" is very ambiguous ... Second, the term makes a lot of corporate types nervous. 
  12. ^ Shea, Tom (23 Haziran 1983). "Free software – Free software is a junkyard of software spare parts". InfoWorld. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. "In contrast to commercial software is a large and growing body of free software that exists in the public domain. Public-domain software is written by microcomputer hobbyists (also known as "hackers") many of whom are professional programmers in their work life. [...] Since everybody has access to source code, many routines have not only been used but dramatically improved by other programmers." 
  13. ^ O'Mahony, Siobhan Clare (2002). "The emergence of a new commercial actor: Community managed software projects". Stanford, CA: Stanford University: 34-42. 
  14. ^ "Open source ecology". 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2012. 
  15. ^ "Open-source electronics". 23 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2012. 
  16. ^ "Life-cycle economic analysis of distributed manufacturing with open-source 3-D printers". Mechatronics. 2013. s. 713–726. 30 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024. 
  17. ^ "Top 50 Open Source Companies: Where Are They Now?". 3 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  18. ^ Levine, Peter (13 Şubat 2014). "Why There Will Never Be Another RedHat: The Economics of Open Source". 7 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  19. ^ "About Red Hat". Red Hat. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2024. 
  20. ^ Riehle, D.; Ellenberger, J.; Menahem, T.; Mikhailovski, B.; Natchetoi, Y.; Naveh, B.; Odenwald, T. (March 2009). "Open Collaboration within Corporations Using Software Forges" (PDF). IEEE Software. 26 (2): 52-58. doi:10.1109/MS.2009.44. ISSN 0740-7459. 8 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2018. 
  21. ^ Faraj, S., Jarvenpaa, S. L., & Majchrzak, Ann (2011). Knowledge Collaboration in Online Communities 6 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Organization Science, 22(5), 1224–1239, DOI:10.1287/orsc.1100.0614 ISSN 1047-7039
  22. ^ "Open collaboration leading to novel organizations". 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024. 
  23. ^ "Brief Definition of Open Source Licenses". Açık Kaynak Girişimi. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  24. ^ Popp, Dr. Karl Michael (2015). Best Practices for commercial use of open source software. Norderstedt, Germany: Books on Demand. ISBN 978-3738619096. 
  25. ^ Brock, Amanda (2023). Open Source Law, Policy and Practice. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-886234-5. 
  26. ^ "Neredeyse tüm özgür yazılımlar açık kaynaktır ve neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar özgür yazılımdır". GNU. 18 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024. 
  27. ^ "Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor". Özgür Yazılım Vakfı. 1 Ocak 2010. 25 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2024. 
  28. ^ "An Open Source Processor used in Sun SPARC Servers". OpenSPARC. 21 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2012. 
  29. ^ "Download Specs & Designs". Open Compute Project website. 2011. 29 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2024. 
  30. ^ LaBarre, Suzanne (25 Ağustos 2011). "WikiHouse, An Online Building Kit, Shows How To Make A House In 24 Hours". Co.Design. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2013. 
  31. ^ Kingsley, Jeremy (22 Şubat 2012). "The WikiHouse Revolution". The Slate Group. 14 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2013. 
  32. ^ "Mega Bites – how open data and gastronomy are proving a recipe for success". biomedcentral.com. 2 Aralık 2013. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2024. 
  33. ^ "New Open Source License Fights the Enclosure of Seeds - David Bollier". www.bollier.org. 5 Mart 2017. 28 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Açık_kaynak&oldid=34166419" sayfasından alınmıştır