Aralık, Borçka - Vikipedi

Aralık
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Aralık
Aralık
Aralık
Aralık'ın Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeBorçka
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • YöneticiMuhtar[3]
İhtiyar heyeti[3]
Rakım627 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam311
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08400

Aralık, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski adı Klaskuri olan Aralık köyünden bir görünüm.

Aralık köyünün eski adı, Klaskuri'dir. Klaskuri, bugün ayrı bir köy olan Atanoğlu'nu da kapsıyordu. Klaskuri (ქლასკური), bir tamlama olup ikinci kelime "Skuri" (სკური) Kolhi dilinde "vadi" ve "dere" anlamına gelir. Kolhi dilinden gelen bu kelime Megrelce ve Lazcada da bu anlamı korumuştur. Klaskuri, "sıcak su" anlamına gelir. Köyün bu adı, aynı adlı dere veya vadiden aldığı sanılmaktadır. Gürcistan'ın Acara bölgesinde bir köy ile derenin adı olan Skurdidi (სკურდიდი) de benzer biçimde "skuri" (სკური) kelimesini içeren bir tamlamadır ve "büyük dere / büyük vadi" anlamına gelir.[4][5]

Bununla birlikte Klaskuri köyünde Tetrieti (თეთრიეთი), Tsikvauri (წიქვაური), Gorgauli (გორგაული), Kvesauri (კვესაური), Kalokdei (კალოქედი), Kebauri (ქებაური), Pernauli (პერნაული), Sasmeni (სასმენი), Arkkana (არყყანა), Dubauri (დუბაური), Sabeçdavi (საბეჭდავი), Tsintskala (წინწკალა), Naşieti (ნაშიეთი), Tskirmeneti (წკირმენეთი), Gvarameti (გვარამეთი), Tbeti (ტბეთი), Nikosmeri (ნიგოზმერი), Makdieti (მაყლიეთი), Vakesopeli (ვაკესოფელი), Halhikana (ხალხიყანა), Tsverikana (წვერიყანა), Çurikana (ჭურიყანა), Hatikedi (ხატიქედი), Şveliseri (შველისერი), Cinçrikana (ჯინჭრიყანა), Kurdieti (ქურდიეთი), Kapankana (კაპანყანა), Vaketsipnari (ვაკეწიფნარი), Vakekana (ვაკეყანა), Lorhevi (ლორხევი), Nabeğlavi (ნაბეღლავი), Şavşuri (შავშური), Kedikana (ქედიყანა) gibi çok sayıda Gürcüce mevki adı bulunmaktadır.[6]

Klaskuri adı Türkçeye, Klaskur, Kelaskur ya da Kilasğur gibi değişik biçimlerde girmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki’nin 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında köyün adını Kilaskur (كیلاسقور) olarak geçer.[7] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçiren Ruslar ise, köyün adını Gürcücesine uygun biçimde Klaskuri (Класкури) olarak kaydetmişlerdir.[8] Rus idaresi sırasında bölgeyi gezen Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze köyün adını Kelaskuri (ქელასყური) ya da Telas-kuri (თელას-ყური) biçiminde yazmıştır.[9][10] Bağımsız Gürcistan’ın sınırları içindeyken de köyün adı Kelaskuri olarak yazılmıştır.[11] Klaskuri, sadece köyün değil, bu köyün de bulunduğu bir vadi ile akarsuyun da adıdır.

Bir Gürcü yerleşimi olan Klaskuri, tarihsel Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Klarceti bölgesinde yer alır. Bu bölge antik çağda Kolheti Krallığı sınırları içinde kalıyordu. Erken ve geç ortaçağda Gürcü krallıkları ve prenslikleri yönetiminde kaldı. 16. yüzyılın ikinci yarısında da Osmanlılar tarafından Gürcülerden ele geçirildi. Bu tarihten sonra köy Çıldır Eyaleti sınırları içinde yer aldı.

Aralık köyünden bir görünüm.

Klaskuri, 19. yüzyılın ilk yarısında Livane sancağının Sinkoti nahiyesinde yer alıyordu. Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde köyde 116 hanede 356 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün bu tarihteki nüfusunun yaklaşık 712 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Nüfusun tamamı "Müslim" olarak kaydedilmiştir. Söz konusu "Müslim" nüfusun Müslüman Gürcülerden oluştuğu 1886 yılındaki Rus nüfus kaydından anlaşılmaktadır.[8][12][13]

Klaskuri, uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Çarlık Rusyası’nın eline geçti. Rus idaresinin 1886 yılında gerçekleştirdiği nüfus sayımda Klaskuri’de 131 hanede 713 kişi yaşıyor ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Hane başına ortalama 5,4 kişinin düşmesi, o tarihte köydeki ailelerin kalabalık bir nüfusa sahip olmadığını göstermektedir. Bu tarihte Klaskuri Batum sancağına (okrug) bağlı Gonio kazasında (uçastok) yer alıyordu ve Gonio kazasına bağlı Şubani nahiyesinin köylerinden biriydi. Beş köyü kapsayan Şubani nahiyesinin toplam nüfusu 1.171 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun % 60’ının Klaskuri’de yaşıyor olması, buranın büyük bir köy olduğunu göstermektedir.[8][14] Bununla birlikte, bu nüfus sayımından sonra bölgeyi gezen Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze, Klaskuri köyünde 60 hanenin yaşadığını ve 20 hanenin göç etmiş olduğunu belirtmiştir. Çiçinadze’nin gözlemlere ve halka dayanarak verdiği bilgiye göre Klaskuri vadisinden en az 200, en çok 1.000 hane Osmanlı ülkesine göç etmiştir. Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze’nin aktardığı bilgiye göre, Kelaskuri Tepesinin eteklerindeki tarlalarda çok fazla mısır yetiştiriliyordu. Bu yörede beyaz domuz, ayı, yaban keçisi, geyik ve başka yabani hayvanlar vardı. Köylüler mısır tarlalarını korumak için gece ambar altlarında nöbet tutuyor, tüfek atıyorlardı. Bu sırada Gürcüce şarkılar da söylüyorlardı.[10][15]

Klaskuri, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Klaskuri köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[16]

Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespiti sonuçları arasında Klaskuri köyü geçmemektedir. Klaskuri Türkçe olmadığı için köyün adı 1925'te Aralık olarak değiştirildi. Bu tarihte köy Artvin vilayetinin Borçka kazasına bağlıydı. 1926 yılında yapılan nüfus sayımına göre köyde 75 hanede, 237’i erkek ve 223’ü kadın olmak üzere 460 kişi yaşıyordu.[17] Klaskuri'nin 1886 tarihindeki nüfusu sabit veri alındığında bile köyün nüfusunun iyice azaldığı görülmektedir. Bu durum köyün sınırlarının değişmesi veya Rus idaresi sırasında köyün bir kısmının Osmanlı ülkesine göç etmiş olmasıyla açıklanabilir. Nitekim Mustafakemalpaşa ilçesinde Karapınar, Sinop'un merkez ilçesindeki Karapınar, Erfelek ilçesindeki Abdurrahmanpaşa köyü ile Değirmencili köyünün İncemeydan mahallesinde yaşayan Gürcülerin bir kısmı Klaskuri'den göç etmiştir.[18]

Eski adı Klaskuri olan Aralık köyünden bir görünüm.

Aralık köyünün Atanoğlu mahallesi 1956 yılında ayrı bir köy haline getirilince, Aralık köyüne Aşağı Klaskuri, Atanoğlu köyüne de Yukarı Klaskuri denmiştir[19] Bugün bölünmüş olan Klaskuri’de son tespitlere göre, 294’ü Aşağı Klaskuri’de (Aralık köyü) ve 70'i Yukarı Klaskuri olmak üzere toplam 364 kişi yaşıyordu.[20]

Klaskuri köyünde, Koziri Kilisesi ve Koziri Şapeli olarak bilinen iki kilisenin varlığı bilinmektedir. Günümüze kalıntıları kalmış olan bu iki yapı da Aşağı Klaskur (Aralık) kısmında, Klaskuri Deresi'nin Çoruh Nehri'ne katıldığı ve Meşedibi olarak bilinen mevkiide yer alır. Bu yapılar 2009 yılındaki yüzey araştırmaları sırasında Fahriye Bayram ile Turgay Yazar tarafından tanımlanmıştır.[21] Bununla birlikte Rus idaresi sırasında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze de Klaskuri köyünün bulunduğu vadinin sonunda, Çoruh Nehri kıyısında, küçük bir tepenin üzerinde küçük bir kiliseden söz etmiştir. Kilisenin hemen önündeki köprü de Çiçinadze'nin verdiği bilgiye göre Gürcü kraliçesi Tamar'a atfen Tamar Köprüsü diye adlandırılıyordu.[22] Aynı yerde, Klaskuri Deresi'nin sağ kıyısında yüksekçe bir kayanın üzerinde bir kulenin kalıntıları bulunmaktadır. Günümüze ulaşan kısmı neredeyse tamamen yosunla kaplanmıştır.[23]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aralık köyü, Artvin il merkezine 45 km, Borçka ilçe merkezine 9 km uzaklıktadır.[24] Borçka - Camili karayolu üzerindeki ilk köydür.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 299[2]
2020 311[2]
2019 296[2]
2018 294[2]
2017 314[2]
2016 325[2]
2015 322[2]
2014 313[2]
2013 202[2]
2012 352[2]
2011 360[2]
2010 390[2]
2009 394[2]
2008 409[2]
2007 394[2]
2000 514[24]
1990 700[24]
1985 918[24]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Aralik, Turkey Page". Fallingrain.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Borçka Aralık Köy Nüfusu". Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. 
  4. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 280 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
  5. ^ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 6 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
  6. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 185, 191 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  7. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 118". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2021. 
  8. ^ a b c ""Gonio kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  9. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 117, 149" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022. 
  10. ^ a b "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), 1912, Tiflis, s. 135" (PDF). 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ekim 2021. 
  11. ^ ”Osmanlı Gürcüleri”, Sakartvelos Resbuplika gazetesi, 24 Ağustos 1919, Sayı: 188, Sayfa: 3.
  12. ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 15, 122-133". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2021. 
  13. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 40 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
  14. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 54, ISBN 9789941485244.
  15. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 81, 148" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022. 
  16. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021. 
  17. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 143, ISBN 978-9944-197-52-6.
  18. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 256, 270, 271 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
  19. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 65, ISBN 9786055708856.
  20. ^ ""2018 Yılı Borçka İlçe Nüfusu", T.C. Borçka Kaymakamlığı. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020." 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020. 
  21. ^ "Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, "Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırmaları – 2009", 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2011, 1. Cilt, s. 2, ISSN: 10177663" (PDF). 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  22. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 148-149" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022. 
  23. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; dspace.nplg.gov.ge isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  24. ^ a b c d "Aralık Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aralık,_Borçka&oldid=30957722" sayfasından alınmıştır