Cenevre - Vikipedi

Cenevre
Şehir
Genève
Bayrak Arma
Genevre Şehri ve Genevre Kantonu
Cenevre Cenevre'nin İsviçre'deki konumu.
İdare
• Tür	Belediye
Yüzölçümü
• Toplam	15,93 km²
Rakım	375 m
En yüksek nokta	457 m (1.499 ft)
En alçak nokta	370 m (1.210 ft)
Nüfus  (2018)
• Toplam	201.818
• Yoğunluk	oto/km²
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Alan kodu	022
Resmî site www.ville-geneve.ch

Cenevre (Fransızca: Genève, Arpitanca: Genèva, Almanca: Genf, Romanşça: Genevra; İtalyanca: Ginevra, dil devriminde Jönev), İsviçre'de Cenevre Gölü kıyısında yer alan, İsviçre'nin Zürih şehrinden sonra en yüksek nüfuslu ikinci şehridir. Fransızca konuşulan İsviçre bölgesi olan "Suisse Romande" bölgesinin en büyük şehridir. Aynı ada sahip Cenevre kantonu'nun başkentidir. Rhône Nehri'nin Cenevre Gölü'nden çıkışında konumlanmıştır.

Belediye sınırları içinde şehir (ville de Geneve) (Mart 2013 tahmini itibarıyla) nüfusu 194,245 kişi olup Belediye'yi de içine alan Cenevre Kantonu (République et Canton de Genève) içinde nüfus 472,530 İsviçreli ikametgâhlı kişidir. 2011 yılı tahminlerine göre ise şehir merkezine <30 dakikalık yolu içine alan alanda (bir kısmı Fransa sınırları içinde) (agglomération franco-valdo-genevoise (Grand Genève) da oturan İsviçre ikametgâhlı nüfus 915,000 kişidir. Şehre çalışmaya gelenler bölgesinin İsviçre sınırları içinde kalan kısmi yani (Métropole lémanique bölgesinde ikamet eden nüfusun 1,5 milyon kişiyi aştığı tahmin edilmektedir. Bu bölge Cenevre Gölü sahillerinde doğuya doğru olan Vevey ve Montreux kentlerini ve kuzey-batıya Yverdon-les-Bains kentine doğru Vaud kantonu içinde <60 dakikalık yolculuk yapanları içine almaktadır.

Cenevre bir "küresel şehir" niteliği arz etmektedir ve İsviçre'nin en kozmopolit şehri olan Cenevre'de halkın %44.3'unu yabancılar oluşturmaktadır.^[1] Şehir bir küresel finansal merkezdir. Cenevre CERN yüksek enerji fiziği laboratuvarına, Birleşmiş Milletler'in Avrupa'daki merkezine ve bu kuruluşun birçok alt kuruluşuna ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin merkezi buradadır. Cenevre dünyada bulunan diğer uluslararası kurumların epey çoğuna merkezlik yapmaktadır.^[2] Harp sahalarında asker olmayanlara karşı ve harp esirlerine karşı yapılacak muamele ve tutumları ele alan "Cenevre Konvansiyonları" bu şehirde imzalanmıştır.

2008 yılında yapılan araştırmalara dayanan "Küresel Finansal Merkezleri Endeksi"nin finansal merkezler rekabeti ölçümlerinde Cenevre Avrupa'da Londra ve Zürih'ten sonra 3. sırayı ve uluslararası olarak 9. sırayı aldığı açıklanmıştır.^[3] 2009'da yapılan anketlere dayanan çalışmaya göre hesaplanan "yaşama kalitesi" endeksi Cenevre'nin Viyana ve Zürih'ten sonra üçüncü sırada olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan "Mercer Araştırma Şirketi" tarafından yapılan anket araştırmalarına göre yabancı tebaalı uluslararası memur ve menajer çalışanlar için dünyada en pahalı şehirler arasında Cenevre 2009'da 4. ve 2011'de 5. sırada gelmektedir.^[4]

Ayrıca ünlü Cenevre otomobil fuarına ev sahipliği yapmaktadır.

Saatçilik gelişmiştir.

Şehir, zengin sosyetenin de uğrak yerlerindendir.

Cenevre hakkında ilk yazılı belge bu yerleşkenin Roma İmparatorluğu tarafından sınırlarını Galler ırkından olan Helvetii kabilesine karşı korumak için sınır kalesi olarak kurulması hakkındadır. Romalılar bu yerleşkeyi MÖ 120'de ellerine geçirmişlerdi. 443'te güneye inen Germen kavimlerden olan Burgundililer bu Roma kalesini ellerine geçirdiler ve 534'te ise bu kale Franklar eline geçti. 888'de bu yerleşke yeni kurulan Burgundi Krallığı'nın bir parçası oldu. 1033'te Alman Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu tarafından fethedildi.

1154'ten itibaren Cenevre Piskoposları Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu prensi olarak bu şehri yönettiler. Sonra şehir koruyucusu olarak Cenevre Kontları ve daha sonra Savoya kontları kabul edildi. Bunlar şehrin gerçek yönetici olan Cenevre Piskoposu'nun en ufak hatası olursa şehir yönetime el koymayı huy edindiler. 1290'da Savoya Kontları şehri idare eden kilise hiyerarşisi içinde seçtikleri bir kişiye "vice dominu" adı ile yardımcı şehir yöneticilik yapma imtiyazını kazandılar. 1290'da Savoya Kontu olan Chambéry'li François de Candie kendisine ve kendini irsen takip edecekler için "Cenevre Vidamesi" unvanı aldı. Vidame'ler şehir idaresinde imtiyazlı rol oynadılar.

1387'de Cenevre Piskoposu Adhemar Fabry Cenevre şehrine yönetimde özgürlük bağışlayan bir büyük berat verdi ve bu özgür şehir beratı kendisinden sonra gelen piskoposlar tarafından da yenilenmesi beklenmekteydi. 1394'te son Cenevre Kontu direkt varis bırakmadan öldü. Bu kontluk toprakları Savoya Sülalesi eline geçti. Savoya Kontları 1416'dan sonra Savoya Dükü oldular. Cenevre şehri yönetimini ellerinden bırakmamak için çok kere ailelerinden birini Cenevre Piskoposu olarak tayin edip şehri idareye devam ettiler. Bağımsız bir şehir olmayı tercih eden Cenevre halkı 1418'da bağımsız Bern ve bağımsız Fribourg şehirleri ile birlikte bir İsviçre Federasyonu (Eidgenossenschaft) kurdular.

Protestan Reformasyon döneminde Bern şehri yeni Protestan mezhebini tercih edip bu mezhebi yaymak isteyen reformcu papazlar olan Guillaume Farel ve Antoine Froment'e şehirlerinde destek sağladılar. Cenevre'de düşünür, papaz John Calvin daha sıkı disiplinli bir Protestan mezhebi olarak Kalvinist mezhebini Cenvre'den yaymaya başladı. 1536'dan 1564'te ölmesine kadar John Calvin Cenevre şehrini çok sıkı Protestan olarak resmen idare etti. Fakat Fribourg şehri Katolik olmayı tercih etti ve 1511'de Cenevre ile olan birlik anlaşmasından ayrıldı.

19. yüzyıl başında Napolyon harplerinden sonra barışı ortaya çıkartmak için toplanan 1814-1815 Viyana Kongresi Cenevre Kantonu'na 15 tane eskiden Savoya Kontluğuna bağlı ve 5 tane Fransa'ya bağlı olan Katolik köy/mahalle (parish) verildi. Böylece koyu Protestan olan Cenevre kantonuna 16.000 kadar Katolik katıldı. Aynı zamanda İsviçre kantonaları birleştirilip İsviçre Konfederasyonu kuruldu. İsviçre Konfederasyonu içindeki Roma Katolik mezhebi mensuplarının dini özgürlükleri korundu ve Konfederasyon'un Katoliklerin dinlerine herhangi bir değişme yapabilmesi için Roma'daki Papalık'dan izin alınması ve bu izin verilmezse değişmenin yapılmaması şartı konuldu. Sonra Papa VIII. Pius Cenevre'deki Katolik kilisesi hiyerarşisini değiştirdi. Cenevre ve Lozan İsviçre şehirleri için bir yeni piskoposluk kuruldu. Eskiden Cenevre piskoposluğuna dahil olan ama Fransa'da kalan Katolikler Annecy piskoposluğuna bağlandı.

Cenevre şehrinde Protestanlar ve eski Katolikler kiliselerini idame ettirmek için şehrin topladığı yıllık vergilerden bir kısmını sübvansiyon olarak almaktaydılar. Fakat Roma Katoliklerine kiliseleri için Cenevre şehri hiç sübvansiyon vermemekteydi. Halktan daha liberal olanlar devlet yönetimi ile din yönetiminin birbirinden ayrılmasını prensip olarak istemekteydiler. 1907'de bunlar ve bunlara katılan Cenevre şehri Katolikleri bir referandum yapılmasını ve bu referandumda çoğunluğu sağladılar. 30 Haziran 1907'den itibaren Cenevre şehrinde de kilise ve devlet işleri birbirinden ayrıldı.

Cenevre şehri konumunun koordinatları 46°12' Kuzey, 6°09' Doğu olup şehir Cenevre Golü'nün güneybatısında Rhone Nehri'nin bu golden çıkışında konumlanmıştır. Alpler ve Jura Dağları sıradağları ile çevrilidir.

Cenevre şehrinin belediye sınırları içindeki yüzölçümü 15.86 km olup başkenti olduğu Cenevre Kantonu yüzölçümü 282 km'dir.

Cenevre şehrinin rakımı deniz yüzeyinden 373.6 m'dir. İsviçre'de rakım tespit edilirken referans noktası olarak Cenevre Golü üzerinden bulunan "Pierres du Niton" adı verilen iki büyük kayadan büyüğü kullanılmaktadır ve Cenevre'nin rakımı referans noktası olan bu kayalardan büyüğünün rakımıdır.^[5]

Cenevre'deki ikinci önemli akarsu Cenevre şehir merkezinin hemen batısında Rhone Nehri'ne katılan Arve Nehri'dir.

Cenevre iklimi tipik kara iklimidir. Kışlar soğuk ve genellikle biraz bulutlu geçer. Kış mevsiminde ısı bazen birkaç gün 0 °C üstüne çıkmadığı ve donun devam ettiği dönemler görülebilir. Kışın birkaç gün çok şiddetli soğuk yapıp ısı derecesi -10 °C olabilmektedir. Kış aylarından, eğer antisiklon şartları istikrarla devam etmekteyse, hava birkaç gün devamlı bulutlu kalabilir. Mart ayından itibaren şiş devamlı artamaya başlar. Mayıs sonlarında işi sıcak yaz havasına dönüşür. Fakat bu dönemde yağışlarda giderek artırmaya başlar ve Mayıs ayı içinde çok kere yağmurlu fırtınalar ortaya çıkar. Bu fırtınalı yağış fazla uzun sürmez ama şiddetli fırtına birkaç dakika içinde birkaç santimetre yağış ortaya çıkartabilir. Yazlar çok kere sıcak ve nispeten nemli geçer. Fakat değişik yıllarda yaz havası değişik olabilir. Yazları sabahları güneş etrafı ısıtmadan soğuk hissedilebilir. Yaz döneminde yağışlar daha sık olurlar ama yağan yağmur nispeten çok şiddetli olur. Bu mevsimde yıldırım ve gök gürültülü yağmurlar ve hatta dolu yağışı muhtemeldir. Eylül başında hava sıcak olabilir ama hava devamlı olarak soğumaya başlamıştır. Kasım ayı gerçekten soğuk geçer. Bu aylarda geç gece ve sabah erkenden don yapmaya başlar. Sonbahara ayları şişli geçer ve Ekim ayı yılın en şişli ayıdır., Ekim sisleri çok köyü olup şehir dışında kırsal arazilerde şişli havada görüş sınırı 100 m'den aşağıda kalır.

Belediye sınırları içinde Cenevre şehrinin nüfus gelişmesini gösteren grafik:

İsviçre otoritelerinin hazırladığı listeye göre Cenevre şehrinde 82 bina, özel olarak ulusal öneme haiz şehir mirası envanterine uygun olarak kabul edilmiştir. Cenevre eski şehrinin tümü bu listeye girmiştir.^[6]

• St. Pierre Katedrali ve Macchabés Şapeli,
• Notre-Dame Kilisesi,
• Rus Kilisesi,
• St-Germain Kilisesi,
• Fusterie Tapınağı,
• Auditoire Tapınağı

• Cenevre Şehri Arşivleri ve Silah Deposu,
• Eski Crédit Lyonnais Banka binası,
• Eski Hôtel Buisson,
• Eski Hôtel du Résident de France et Bibliothèque de la Soçiété de lectüre de Genève;
• Eski Sanayi Sanatları Okulu,
• Bâtiment des forces motrices,
• Cenevre Kütüphanesi,
• Cenevre «Gérard Nordmann» Yahudi Kütüphanesi,
• Cabinet des estampes,
• Centre d'İconographie genevoise,
• Çollège Calvin,
• Ecole Geisendorf,
• Cenevre Üniversite Hastanesi (HUĞ),
• Hotel de Ville Konağı ve Baudet Kulesi,
• 2 ve 4 Rue Saint-Laurent'daki "Clatre Apartmanı",
• 11-19 Rue Charles-Giron'da "House Rotonde Apartmanı",
• 2, 4, 6, 8 Rue Beauregard'da Apartmanlar,
• 10-26 Rue de la Corraterie'da Apartmanlar,
• 2-6 Rue des Granges'de Apartmanlar,
• 8, Rue des Granges'de Apartman,
• 10, 12, 14 Rue des Granges Apartmanlar,
• 6, Rue des Granges 'de Apartman,
• 7 ve 9 Rue Pierre Fatio'da Apartman,
• House de Saussüre ve 24 Rue de la Çiité,
• House Des arts du Grütli. 16 Rue du Général-Dufour'de
• House Royale, 44-50 Quai Gustave Ador'da iki apartman,
• Tavel House, 6 Rue du Puits-St-Pierre,
• Turrettini House, 8, 10 Rue de l'Hôtel-de-Ville,
• Brunswick Anıtı,
• Palais de Justice,
• Palais de l'Athénée,
• "Palais des Nations" ve SDN ve BM kütüphane ve arşivleri,
• "Palais Eynard" ve Cenevre Şehri Arşivleri,
• Palais Wilson,
• Parc des Bastions avec Mür des Réformateurs,
• Place Neuve Meydanı ve Général Dufour Anıtı,
• Machine Köprüsü,
• Arve Köprüsü,
• Poste du Mont-Blanc,
• Quai du Mont-Blanc,
• Quai ve Hôtel des Bergues,
• Quai Général Guisan ve İngiliz Bahçesi,
• Quai Gustave-Ador ve Jet d'eau,
• Suisse Romande TV Stüdyoları,
• Cenevre Üniversitesi,
• Victoria Hall

• Baur Vakfı ve Uzak-Doğu Güzel Sanatlar Müzesi,
• Grange Parkı ve kiri ve Kütüphane (neolitik sahil yerleşkesi/Roma villası),
• Plonjon bronz çağı sahil yerleşkesi,
• Madeleine Tapınağı arkeolojik siti,
• Saint-Gervais Tapınağı arkeolojik alanı,
• Keltlerin antik şehri,
• Roma Çağı'ndan İsviçre'deki kalıntılar,
• Orta Çağ köyü

• Conservatoire de musique; 6, Place Neuve,
• Conservatoire et Jardin botaniques,
• Fonds cantonal d'art contemporain,
• İle Rousseau ve anıtı,
• Voltaire Enstitüsü ve Müzesi. Kütüphane ve Arşivler,
• Mallet House ve Uluslararası Reform Müzesi
• Ariana Müzesi,
• Sanat Ve Tarih Müzesi,
• Museum d'art moderne et contemporain,
• Etnografi Müzesi
• Uluslararası Kızıl Haç Müzesi
• Rath Müzesi,
• Doğa Tarihi Müzesi,
• Salle communale de Plainpalais. Pitoëff Tiyatrosu,
• Villa Bartholoni ve Tarih ve Bilimler Müzesi,

Cenevre'nin ekonomisi büyük ölçüde hizmet odaklıdır ve kantonun geri kalanıyla yakından bağlantılıdır. Şehir, finans merkezlerinde dünya liderlerinden biridir.^[7] Finans sektörüne üç ana sektör hakimdir: emtia ticareti; ticaret finansmanı ve varlık yönetimi.

Dünyanın serbest ticareti yapılan petrol, şeker, tahıl ve yağlı tohumların yaklaşık üçte biri Cenevre'de alınıp satılır. Dünya pamuğunun yaklaşık %22'si Cenevre Gölü bölgesinde işlem görür. Kantonda ticareti yapılan diğer önemli emtialar arasında çelik, elektrik veya kahve vardır.^[8] Bunge Limited, Cargill, Vitol, Gunvor, BNP Paribas, Trafigura veya Mercuria Energy Group ayrıca dünyanın en büyük nakliye şirketi Mediterranean Shipping Company gibi büyük ticaret şirketlerinin bölgesel veya küresel merkezleri kantonda bulunur. Emtia ticareti Banque cantonale de Genève(BCGE), BCP, BNP Paribas, Banque cantonale vaudoise (BCV), Crédit Agricole, Credit Suisse, ING, Société Générale ve UBS, gibi tümü bu iş için bölgede merkezleri olan büyük bankalarla güçlü bir ticaret finansmanı sektörü tarafından sürdürülür.

Cenevre Şehir Cumhuriyeti, 1850'ye kadar kendi paralarını bastı. Belli bir süre, Fransa'da uzun süredir yaygın olduğu gibi, bunlar meteliğe (Sou) bölündü ve ardından frangı basıldı.

Rolex (genel merkez), Omega, Patek Philippe, Vacheron Constantin, Frédérique Constant veya Baume & Mercier gibi lüks saat üreticilerinin evi olarak Cenevre, dünyanın en önemli saatçilik şehirlerinden biridir. Cenevre damgası (Poinçon de Genève) ve Cenevre kesimleri (Côtes de Genève, Filets) gibi yerel zanaatların sunduğu kalite özellikleri iyi bilinmektedir.^[9] Ayrıca, Procter & Gamble ve Polo Ralph Lauren gibi çok sayıda çok uluslu şirketin (Avrupa) genel merkezleri Cenevre'dedir. 28.000'den fazla kişi doğrudan Cenevre merkezli 30 uluslararası kuruluş ve 172 akredite görev için çalışır; kantonun ekonomik çıktısına katkısı yüzde 9,2'dir.^[10]

• Uluslararası Çalışma Örgütü (BİT);,
• Uluslararası Kızılhaç Komitesi,
• Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR),
• Dünya Meteoroloji Örgütü,
• Dünya Ticaret Örgütü,
• Uluslararası Telekomünikasyon Birliği,
• YMCA Dünya Birliği
• Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO)
• Avrupa Yayın Birliği (EBU)

• Paris, Fransa
• Asunción, Paraguay
• Conakry, Gine
• Dakar, Senegal
• Gazze, Filistin
• Hangzhou, Çin
• Hanoi, Vietnam
• Ho Chi Minh City, Vietnam
• La Paz, Bolivya
• Moskova, Rusya
• Kiev, Ukrayna
• Nuakşot, Moritanya
• Saint-Julien-en-Genevois, Fransa
• Sankt Petersburg, Rusya
• Şanghay, Çin
• Shinagawa, Japonya
• Ouagadougou, Burkina Faso
• Xi'an, Çin
• Ciudad de México, Meksika

Genevre gol sahili panaromasi. Arkada Saleve Dağı

Saleve Dağı'ndan Genevre panaromasi

Wikimedia Commons'ta Cenevre ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Cenevre şehrinin resmi sitesi 29 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "Vikivoyage" "Geneva" maddesi 5 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• DMOZ Open Directory Projesi "Geneva" maddesi (İngilizce)

g t d İsviçre büyük şehir ve merkezleri 2020 sayımı[1]
	Sıra	Şehir ismi	Kanton	Nüfus	Sıra	Şehir ismi	Kanton	Nüfus
Zürih Cenevre	1	Zürih	Zürih	421.878	11	Thun	Bern	43.476	Basel Lozan
	2	Cenevre	Cenevre	203.856	12	Bellinzona	Ticino	43.360
	3	Basel	Basel-Stadt	178.120	13	Köniz	Bern	42.388
	4	Lozan	Vaud	140.202	14	La Chaux-de-Fonds	Neuchâtel	36.915
	5	Bern	Bern	134.794	15	Fribourg	Fribourg	38.039
	6	Winterthur	Zürih	114.220	16	Schaffhausen	Schaffhausen	36.952
	7	Luzern	Luzern	82.620	17	Vernier	Cenevre	34.898
	8	St. Gallen	St. Gallen	76.213	18	Chur	Graubünden	36.336
	9	Lugano	Ticino	62.315	19	Sion	Valais	34.978
	10	Biel/Bienne	Bern	55.206	20	Uster	Zürih	35.337

1. ^ "Ständige und nichtständige Wohnbevölkerung nach institutionellen Gliederungen, Geburtsort und Staatsangehörigkeit". bfs.admin.ch (Almanca). İsviçre Federal İstatistik Ofisi - STAT-TAB. 31 Aralık 2020. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)