Moskova - Vikipedi

Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve bağlantı ölümüne karşı savunmasız olan yalın URL'ler kullanılmıştır. Maddenin doğrulanabilir kalmasını ve maddede tutarlı bir kaynak biçiminin sürdürülebilmesini sağlamak adına lütfen bunları tamamlayın. (Aralık 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Bu sayfada devam eden bir çalışma vardır. Yardım etmek istiyorsanız ya da çalışma yarım bırakılmışsa, çalışmayı yapan kişilerle iletişime geçebilirsiniz. Bu sayfada son yedi gün içinde değişiklik yapılmadığı takdirde şablon sayfadan kaldırılacaktır. En son değişiklik, 4 dakika önce YBot (katkılar | kayıtlar) tarafından gerçekleştirildi (önbelleği boşalt).

Moskova eskiden Türkçe: Moskof Rusça: Москва, İngilizce: Moscow Almanca: Moskau
Başkent ve Federal şehir
Kızıl Meydan; solda Spasskaya Kulesi, sağda Aziz Vasil Katedrali ve arka planda Ostankino Kulesi ile birlikte Kurtarıcı İsa Katedrali Moskova Uluslararası İş Merkezi ve Üçüncü Çevre Yolu Gorki Park Bolşoy Tiyatrosu Moskova Nehri
Bayrak Arma
Marşlar: Benim Moskovam
Moskova
Koordinatlar: 55°45′2″K 37°37′3″D / 55.75056°K 37.61750°D / 55.75056; 37.61750
Ülke	Rusya
Federal Okrug	Merkez
Ekonomik Rayon	Merkez
Kaynaklarda ilk değinilişi	1147[1]
İdare
• İdari organ	Moskova Şehri Duması[2]
• Belediye Başkanı	Sergey Sobyanin [3] (ЕР)
Yüzölçümü [4][5]
• Toplam	2561,5 km²
Rakım	118—255 m
Nüfus  (2024)[6]
• Toplam	13.149,803
• Yoğunluk	5133,63/km²
Demonim	Moskovalı
Zaman dilimi	UTC+03.00 (MSK)
Posta kodu	14-530
Alan kodu	+48 55
ISO 3166 kodu	RU-MOW
Plaka kodu	77, 177, 777; 97, 197, 797; 99, 199, 799, 977[7]
OKTMO numarası	45000000
GSYİH[8]	Toplam: 28,51 trilyon ₽ (387,06 milyar $) (2022) Kişi başı: 2,18 milyon ₽ (29.638,33 milyar $) (2022)
Resmî site http://www.mos.ru/

Moskova^[a] (Rusça: Москва, romanize: Moskva), Rusya'nın başkenti ve en kalabalık şehridir. Şehir Merkezi Rusya'da bulunan Moskova Nehri üzerine kurulmuştur ve 2023 itibarıyla sınırları dahiline yaklaşık 13,1 milyon kişiye^[6], şehir alanı dahilinde yaklaşık 18,8 milyon kişiye^[10], metropolitan alanı dahilinde yaklaşık 21 milyon kişiye ev sahipliği yapmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]} Şehir sınırları 2.511 km²'den^[5] ibaretken, şehir alanı 5.891 km^{2[kaynak belirtilmeli]}, metropolitan alan 26 bin km2'den fazla^[11] yüzölçümüne sahiptir. Dünya'nın en kalabalık şehirlerinden biri ve Avrupa'nın en kalabalık ve şehir ve metropolitan alan itibarıyla en büyük şehridir.^[11]

Moskova Doğu Avrupa'nın önemli bir politik, ekonomik, kültürel ve bilim merkezidir. Topraklarının tamamı Avrupa'da yer alan en büyük şehirdir, İstanbul'un ardından Avrupa'nın 2. en büyük şehridir^[12] Ayrıca Dünya'nın en büyük 18. kentsel alanına sahiptir. Forbes'in 2013 yılı araştırmasına göre Moskova Dünya'nın en pahalı 9. şehri seçilmiştir.^[13] Aynı zamanda Dünya'nın sayılı büyük kentsel ekonomisine sahip olan Moskova, "Global şehir" kabul edilir. Turizm konusunda dünya çapında en hızlı büyüyen şehirler arasında yer alan Moskova, aynı zamanda yeryüzündeki en kuzeyde yer alan Metropol unvanına sahiptir. Avrupa'nın en uzun tek başına duran yapısı olan Ostankino Kulesi'ne, yine Avrupa'nın en yüksek gökdeleni unvanına sahip Federation Tower'a ev sahipliği yapar. 1 Temmuz 2012'deki bölgesel genişlemenin ardından yüzölçümü 2 kat artmış olup, 233.000 kişi ise nüfusa eklenmiştir.^[14] Avrupa Rusya'sında yer alan şehir, Moskova Nehri'nin üzerinde yer alır. Denize kıyısı olmayan en büyük şehirdir. Şehir aralarında Aziz Vasil Katedrali'nin de bulunduğu birçok tarihi bina ile zengin bir mimariye sahiptir. Kapladığı alanın %40'ını ormanlar ve yeşil alanlar oluşturması, Moskova'yı Dünya'nın en yeşil şehirlerinden biri yapar. Şehir sırasıyla Moskova Knezliği, Rusya Çarlığı, Rus İmparatorluğu, Sovyetler Birliği ve son olarak şu anki Rusya devletine başkentlik yapmıştır. Moskova Rus kültürünün merkezi konumundadır ve içerisinde barındırdığı birçok müze, tiyatro ve akademik kurumlardan dolayı sayısız bilim insanı ve sanatçıya ev sahipliği yapar.

Rusya Hükümeti'nin merkezidir. Şu anda Rusya devlet başkanı'nın çalışma yeri olan Moskova Kremlini de şehirdeki önemli yapılardan biridir. Moskova Kremlini Orta Çağ kalesi olarak inşa edilmiştir. Kremlin ile birlikte Kızıl Meydan da Dünya Mirası listesine giren yerlerdendir. Rus Parlamentosu'nun iki birimi (Devlet Duması ve Federasyon Konseyi) de Moskova'da bulunmaktadır.

Şehir yaygın bir transit ulaşım ağına sahiptir. 4 uluslararası havaalanı, 9 demiryolu istasyonu, sayısız tramvay, monorail sistemi ve en önemlisi Dünya'nın en derin yer altı hızlı taşıma sistemine sahip olan Moskova Metrosu metropolün yaşamında önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Moskova Metrosu zengin mimarisi ve 200'ü aşkın istasyonu ile şehrin simgesel noktalarından biri haline gelmiştir.

Rusya'nın iki federe şehrinden biridir. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Mart 1918'de başkent olmuştur. Moskova Nehri'nin içinden geçtiği bu şehir Dünya'nın en yoğun işleyen metro sistemine sahiptir. 1980 yaz olimpiyatlarına ev sahipliği yapmıştır. Moskova'da yaşayan milyarder sayısı diğer dünya şehirlerden fazladır, bu da en çok milyarderin yaşadığı şehir unvanını getirmiştir. 2007 yılı istatistiklerine göre dünyanın en pahalı şehirleri listesinde 1. sıraya yerleşmiştir. Ayrıca Eurovision 2009'a ev sahipliği yapmıştır. Kızıl Meydan, Lenin Mozolesi, Tarih Müzesi, Bolşoy Tiyatrosu şehirdeki önemli mekanlardır.

Moskova'nın çeşitli lakapları vardır ve bunların çoğu şehrin büyüklüğüne veya Rus ulusu için önemine atıfta bulunur. Üçüncü Roma (Третий Рим), Beyaz Taşlı (Белокаменная), İlk Taç (Первопрестольная) ve Kahraman Şehir (город-герой). Moskovalı için kullanılan demonim erkekler için "москвич" (moskviç) kadınlar için ise "москвичка" (moskviçka). İngilizceye Muscovite olarak geçmiştir.

Moskova Rusya'nın Avrupa merkezinde, Oka ve Volga Nehirleri arası, Smolensk-Moskova sırtları (batıda), Moskvoretsko-Okskaya ovasında (doğuda), Meşçyora çukureli (Güney-Batıda) kavşağında bulunur. Şehir alanı 2006 yılının verilere göre 1081 km²,^[15] bu da Rusya Federasyonu'nda şehri en küçük yapar. Ana bölümü (877 km ²) çevre otoyolunda iken diğeri 204 km² - çevre otoyolun dışında. Ortalama rakımı 156 metredir. Arazinin en yüksek noktası Teplostanskaya Yükseltisinde (Rusça: Теплостанская возвышенность) bulunur ve 255 m rakıma sahiptir.^[16]

Moskova ılımlı kara iklimi altında, güçlü don ve yıkıcı sıcaklıklar oldukça seyrek, ancak normdan uzaklaşma sıkça görülür. Meteoroloji istasyonu verilere göre yıllın en soğuk ayı Ocak (Ortalama sıcaklık −7,5 °C'dir, ayrıca kış sezonunda hava sıcaklığın artma eğilimi gözlenmektedir.^[17]), soğuk dalgaların zamanında hava sıcaklığı -20 °C'ye düşebilir. En sıcak ayı temmuz (Ortalama sıcaklık +18,4 °C). Yaz boyunca ortalama 5-7 gün +30 °C ve daha yüksek geçer. 130 yıllık dizi gözlemde en yüksek hava sıcaklığı 2010 yılında +38,2 °C, en düşük 1940 yılının Ocak ayında -42,2 °C olarak kaydedilmiştir. Yıl boyu Moskova ve çevresindeki bölgeler 600-800 mm (2008 yılı-869 mm^[18]) yağış alır. Moskova'nın kendine has havasının özelliklerinden en önemlisi hava akımının şehrin merkezine akarken beraberinde yağışlar ve yakıcı sıcaklık getirmesidir.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: +5,4 °C (2007 ve 2008 yıllarında +7 °C'yi^[19] aşmaktaydı.)
• Yıllık Rüzgâr Hızı Ortalaması: 2,3 m/s
• Yıllık Havadaki Nem Ortalaması: 76 %
• Yıllık Güneş Işığı Alınan Süre Ortalaması: 1731 saat^[20] (2007 yılında 2000 saat^[21] üzerinde gözlemlenmiştir.) (Güneş ışığı alınan sürede kış aylarında azalma, ilkbahar ve yaz aylarında artma eğilimi gözlenmektedir.)

Moskova 1991-2020 iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	8,6	8,3	19,7	28,9	33,2	34,8	38,2	37,3	32,3	24,0	16,2	9,6	38,2
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	−3,9	−3	3,0	11,7	19,0	22,4	24,7	22,7	16,4	8,9	1,6	−2,3	10,1
Ortalama sıcaklık (°C)	−6,2	−5,9	−0,7	6,9	13,6	17,3	19,7	17,6	11,9	5,8	−0,5	−4,4	6,3
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−8,7	−8,8	−4,2	2,3	8,1	12,2	14,8	13,0	8,0	3,0	−2,4	−6,5	2,6
En düşük sıcaklık (°C)	−42,2	−38,2	−32,4	−21	−7,5	−2,3	1,3	−1,2	−8,5	−16,1	−32,8	−38,8	−42,2
Ortalama yağış (mm)	53	44	39	37	61	78	84	78	66	70	52	51	714
Kaynak: Погода и климат

Yıllarına göre sıcaklığın mutlak minimumların büyük çoğunluğu XIX veya XX yüzyıllarında kayda geçerken, XXI. yüzyılın başlangıcında ise 4 mutlak maksimum sıcaklığı görülmüştür.^[22]

Moskova'nın kuruluşuna ait ilk bilgilere İlk Vakayiname (Ипатьевская летопись) ile ulaşılabilir. Bu kronikte Yuri Dolgoruki'nin 1147 yılında Moskova'da arkadaşları ile buluştuğu yazılmıştır. Bu yüzden Yuri Dolgoruki Moskova'nın kurucusu olarak kabul edilir. Fakat arkeolojik kazılarda bulunan eski para ve eşyalar şehrin tarihinin 1000 yılı bulduğunu kanıtlar. Kremlin bölgesinde yapılan arkeolojik kazılarda ise 11. yy da orada sur ve hendekle korunan bir yerleşimin var olduğu keşfedilmiştir. Diğer eski buluntular ise iki Slav kabilesinin burada yaşamış olduğunu doğrulamıştır.

Kent içinden geçen nehirle adlandırılmıştır. Kentin adı ile ilgili bazı kuramlar bulunmaktadır fakat adının kökeni tam olarak bilinmemektedir.

Çarlık döneminin başkenti St.Petersburg'ta batı tarzı mimari görülürken, Moskova daha çok Rus kültürünün özelliklerine sahiptir.

Moskova, 1917 Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 12 Mart 1918'de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin ve SSCB'nin başkenti oldu.

Moskova, Avrupa'nın en büyük belediye ekonomilerinden birine sahiptir ve Rusya'nın gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) beşte birinden fazlasını oluşturmaktadır.^[23] 2021 itibarıyla, Moskova'nın Gayri Safi Bölgesel Hasıla'sı neredeyse 332 milyar ABD Doları'na ulaştı.^[24] Moskova Bölgesi'nin GMP'si ₽31,3 trilyon veya yaklaşık 425 milyar ABD dolarıydı.

Şehirdeki ortalama brüt aylık ücret ₽123.688 (2.000 ABD Doları ),^[25] bu da ulusal ortalamanın yaklaşık iki katı olan ₽66.572'nin (1.000 ABD Doları ) ve Rusya'nın federal konuları arasında en yükseklerinden biri.

Moskova, dünyadaki herhangi bir şehrin üçüncü en yüksek milyarder sayısına ev sahipliği yapıyor ve Avrupa'daki herhangi bir şehrin en fazla milyardere sahip şehri.^[26] Rusya'nın finans merkezi ve ülkenin en büyük bankalarına ve petrol devi Rosneft gibi en büyük şirketlerinin çoğuna ev sahipliği yapıyor. Moskova, Rusya'daki perakende satışların %17'sini ve ülkedeki tüm inşaat faaliyetlerinin %13'ünü gerçekleştiriyor.^[27] 1998 Rusya ekonomik krizinden bu yana, Moskova'daki iş sektörleri üstel büyüme oranları gösterdi. Son yıllarda birçok yeni iş merkezi ve ofis binası inşa edildi, ancak Moskova'da hala ofis alanı sıkıntısı yaşanıyor. Sonuç olarak, birçok eski sanayi ve araştırma tesisi, ofis kullanımına uygun hale getirilecek şekilde yeniden inşa ediliyor. Genel olarak, ekonomik istikrar son yıllarda iyileşmiştir; yine de, suç ve yolsuzluk iş gelişimini hâlâ engellemektedir.

Moskova'daki başlıca endüstriler kimya, metalurji, gıda, tekstil, mobilya, enerji üretimi, yazılım geliştirme ve makine endüstrilerini içermektedir.

Mil Moskova Helikopter Fabrikası, dünyanın önde gelen askeri ve sivil helikopter üreticilerinden biridir. Khrunichev Devlet Araştırma ve Üretim Uzay Merkezi, Mir, Salyut ve ISS uzay istasyonları için modüller, Proton fırlatma araçları ve askeri ICBM'ler dahil olmak üzere çeşitli uzay ekipmanı üretiyor. Sukhoi, Ilyushin, Mikoyan, Tupolev ve Yakovlev uçak tasarım büroları da Moskova'da bulunuyor. Roket motorlarını üreten NPO EnergomashRus ve Amerikan uzay programlarının yanı sıra İkinci Dünya Savaşı sırasında savaş uçakları inşa eden ancak Uzay Yarışından bu yana uzay sondalarına geçiş yapan Lavochkin tasarım bürosu, Moskova Oblastı'nda büyük ölçüde Moskova tarafından çevrelenmiş bağımsız bir şehir olan yakındaki Khimki'de bulunuyor. yanları. ZiL ve AZLK otomobil fabrikaları ile Voitovich Raylı Araç fabrikası Moskova'da ve Metrovagonmash metro vagon fabrikası şehir sınırlarının hemen dışında bulunuyor. Poljot Moskova saat fabrikası, Rusya'da ve yurt dışında iyi bilinen askeri, profesyonel ve spor saatleri üretiyor.Yuri Gagarin uzaya yaptığı yolculukta bu fabrika tarafından üretilen "Shturmanskie" kullandı.

Electrozavod fabrikası, Rusya'daki ilk trafo fabrikasıydı. Kristall içki fabrikası^[28] "Stolichnaya" da dahil olmak üzere votka türleri üreten Rusya'daki en eski içki fabrikasıdır ve şaraplar, Moskova Interrepublican Vinery de dahil olmak üzere Moskova şarap fabrikalarında üretilir.^[29] Moskova Mücevher Fabrikası^[30] ve Jewellerprom^[31] Rusya'daki mücevher üreticileridir; Jewellerprom, 2. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'nin Kızıl Ordusu'na yardım edenlere verilen özel Zafer Nişanı'nı üretirdi.

Zelenograd'da Ruselectronics şirketleri de dahil olmak üzere mikroelektronik endüstrilerinin yanı sıra Moskova şehrinin hemen dışında bulunan başka endüstriler de var.

Dünyanın en büyük doğal gaz üreticisi ve en büyük Rus şirketi olan Gazprom'un Moskova'da da merkez ofisi ve diğer petrol, gaz ve elektrik şirketleri bulunuyor.

Moskova, aralarında 1C, ABBYY, Beeline, Kaspersky Lab, VK, MegaFon, MTS, Rambler&Co, Rostelecom, Yandex ve Yota'nın da bulunduğu birçok telekomünikasyon ve teknoloji şirketinin genel merkezine ev sahipliği yapıyor.

Şehrin ekolojik durumunu iyileştirmek için bazı endüstriler şehir dışına taşınıyor.

Sovyet döneminde, daireler hükûmet tarafından kişi başına metrekare normuna göre insanlara ödünç veriliyordu (halkın sanatçıları, kahramanları ve önde gelen bilim adamları da dahil olmak üzere bazı gruplar, onurlarına göre ikramiye alıyordu). Dairelerin özel mülkiyeti, insanların yaşadıkları yerlerin mülkiyet haklarını güvence altına almalarına izin verilen 1990'lara kadar sınırlıydı. Sovyet döneminden bu yana mülk sahipleri, yaşam alanı başına kişi bazında sabit bir meblağ olan konutları için hizmet bedeli ödemek zorunda kaldılar.

Moskova'da emlak fiyatları yükselmeye devam ediyor. Bugün, şehrin varoşlarında metrekare başına ortalama 4.000 ABD Doları (164  veya prestijli bir bölgede metrekare başına 6.500-8.000 ABD Doları ödenmesi beklenebilir). Bir dairenin fiyatı bazen metrekare başına 40.000 ABD Dolarını aşabilir.^[32][33][34] Tek yatak odalı bir daire kiralamak aylık yaklaşık 1.200 ABD Doları ve Moskova'nın merkezinde bir stüdyo kiralamak aylık yaklaşık 1.000 ABD Doları tutarındadır.

Tipik bir tek yatak odalı daire yaklaşık otuz metrekaredir, tipik bir iki yatak odalı daire kırk beş metrekaredir ve tipik bir üç yatak odalı daire yetmiş metrekaredir. Birçoğu, özellikle de bir aile başlangıçta Sovyet döneminde devlet tarafından verilen iki odalı bir dairede yaşıyorsa, dairelerinden taşınamıyor. Bazı şehir sakinleri, şehir dışındaki kulübelerde (kır evleri) kalırken dairelerini kiralayarak yaşam maliyetiyle baş etmeye çalıştı.

2006'da Mercer İnsan Kaynakları Danışmanlığı, istikrarlı Rus rublesi ve şehir içinde artan konut fiyatları nedeniyle, Moskova'yı uzun yıllardır kazanan Tokyo'nun önünde, gurbetçi çalışanlar için dünyanın en pahalı şehri seçti.^[35] Moskova, anketin 2007 baskısında ve 2008 baskısında da birinci sırada yer aldı. Ancak Tokyo, dünyanın en pahalı şehri olarak Moskova'yı geçerek Moskova'yı ikinci sıradaki Osaka'nın ardından üçüncü sıraya yerleştirdi.^[36]

2008 yılında Moskova, üst üste üçüncü kez en pahalı şehirler listesinde birinci sırada yer aldı.^[37]

2014 yılında Forbes'e göre Moskova, dünyanın en pahalı 9. şehri oldu. Forbes, bir yıl önce Moskova'yı en pahalı 2. şehir olarak sıralamıştı.^[38]

2019'da Economist Intelligence Unit'in Dünya Çapında Yaşam Maliyeti araştırması, Moskova'yı yılda iki kez düzenlenen en pahalı 133 şehir sıralamasında 102. sıraya yerleştirdi.^[39] ECA International'ın Yaşam Maliyeti 2019 Araştırması, Moskova'yı dünya çapında 482 lokasyon arasında 120. sıraya yerleştirdi.^[40]

Kızıl Meydan, Dünya Mirası listesindedir.

N	İdari okruglar	Rusça adı	Yüzölçümü (km²)	Nüfus (1 Ocak 2010)	Nüfus artışı 2002 (%)	Rayon sayısı	Harita
1	Merkez	Центральный	66	696.563	−0,7	10
2	Kuzey	Северный	107	1.112.875	0,0	16
3	Kuzeydoğu	Северо-Восточный	106,7	1.249.384	0,8	17
4	Doğu	Восточный	154.6	1.403.493	0,6	16
5	Güneydoğu	Юго-Восточный	117,56	1.160.743	3,9	10
6	Güney	Южный	132	1.573.442	−1,2	16
7	Güneybatı	Юго-Западный	111.362	1.243.826	5,5	12
8	Batı	Западный	153	1.098.482	4,7	13
9	Kuzeybatı	Северо-Западный	107	805.391	3,3	8
10	Zelenograd	Зеленоградский	37.22	218.839	1,4	5

2021 Nüfus Sayımına göre şehirde toplam 13.010.112 kişi yaşamaktadır.^[41]

• 2010 nüfus sayımında 668.409 kişi etnisitesini beyan etmemiştir. Bu kişilerin etnisitesinin oranının beyan edenlerle aynı olduğu düşünülmektedir.^[51]

Moskova'nın resmi nüfusu verileri, "daimi ikamet" verilerine dayanmaktadır. Rusya Federal Migrasyon Servisinin 2009 yılındaki verilerine göre Moskova'da 1,8 milyon resmi "misafir" geçici mukim(göçmen işçi, misafir işçi, öğrenci vs.) bulunmaktadır. Ayrıca çoğu Orta Asyalı 1 milyona yakın illegal göçmen bulunmaktadır.^[52]

• Doğumlar: 123,654 (1.000'de 9,8)
• Ölümler: 126,988 (1.000'de 10,1)

• Kadın başına 1,42 çocuk

• Total — 74,55 sene (erkek - 71,00 / kadın - 77,94)

sol-üst: Kurtarıcı İsa Katedrali, sağ-üst: Münezzeh Konsepsiyon Katedrali, sol-alt: Moskova Ulu Camii, sağ-alt: Moskova Koral Sinagogu

Moskova şehrinin çoğunluğu, Rus Ortodoks Kilisesine bağlı Ortodoks Hristiyandır. Rus Ortadoks Kilisenin başı olan Moskova Patriği, Danilov Manastırında ikamet etmektedir. Şehir 1917'den önce "40 zamanın 40 kilisesinin şehri" şeklinde anılmaktaydı.^{[kaynak belirtilmeli]} Şehirde Budizm, Hinduizm, İslam, Yahudilik, Yezidilik, Slav Neopaganizmi gibi diğer dinler de yaşamaktadır. Moskova Müftülüğüne göre 2010 senesinde 10,5 milyonluk popülasyonun 1,5 müslümandı.^[59] 2015 senesinde Moskova'da sadece dört cami bulunmaktayken^[60] 2024 senesi itibarıyla bu sayı altısı büyük, yirmisi küçük olmak üzere toplam 26 tanedir.^[61]

Moskova Rusya'nın önemli kültür merkezlerden, ülkenin ilk yükseköğretim kurulunun (Slav-Yunan-Latin akademisi) kurulması itibarıyla, şehirde önemli ölçüde öğretim kurumları artar. Günümüzde şehirde 124 yükseköğretim kurulu faaliyette, bunların arasında Rusya'nın en eski ve en çok tanınan Moskova Devlet Üniversitesi, Lomonosov inisiyatifine göre 1755 yılında kurulmuştur.

Moskova'da birçok eğitim kurumu faaliyettedir. Lise, gymnasium, yatılı okullar dahil olmak üzere 1800'den fazla öğretim kurumu, 400'e yakın kütüphane, bunların yanında Rusya'nın en eski halk kitaplığı MDÜ Bilimsel Kütüphanesi ve ülkenin en büyük kitap deposu Rusya Devlet (Lenin) Kütüphanesi bulunmaktadır.^[62]

1. Bauman MDTÜ Ana Binası

İstasyonlarının güzelliği ile bilinen Moskova Metrosu, 1935 senesinde açılmış ve açılışından itibaren şehir içi ulaşımın en önemli unsurlarından biri olmuştur. Döneminin Sovyetik-Stalinist mimarisini yansıtan metro, aynı zamanda Sovyet halkına verilen bir mesajdı. Büyük ölçeklli Sovyet teknolojilerinin prototipi oldu. Lazar Kaganoviç idaredeydi ve Sovyet vatandaşlarının Stalinist Medeniyetin umde ve ruhunu benimsetecek şekilde tasarlattırdı. ....

Moskova Metrosu 6 istasyondan oluşan kısa bir monorail hattı(13. hat) işletmektedir. Timiryazevskaya ile Ulitsa Sergeya Eyzenshteyna istasyonlarını birbirine bağlamakta ve VDNH'nin yakınından geçmektedir. 2004 senesinde hizmete açılmıştır. Son 90 dakika içinde yolcu metroyu kullandıysa hizmetten bedava yararlanabilmektedir.

.

• 
  Aleksandr Puşkin, modern Rus edebiyatının kurucusu, 1799'da Moskova'da doğdu.
• 
  Fyodor Dostoyevski, 1821'de Moskova'da doğdu.
• 
  Aleksandr Suvorov, 1730'da Moskova'da doğdu.
• 
  I. Petro, 1672'de Moskova'da doğdu.

Moskova'nın 31 tane kardeş şehri vardır.

Moskova'nın işbirliği yaptığı şehirler şunlardır:

Rusya'nın Ukrayna'ya düzenlediği askeri operasyon sebebi ile kardeşlik antlaşmalarını fesheden veya askıya alan şehirler şunlardır:

• Berlin, Almanya (1991-2023)^[93][94]
• Brno, Çekya ^[95]
• Şikago, Amerika Birleşik Devletleri^[96]
• Düsseldorf, Almanya (2000-2022)^[97][98]
• Harkiv, Ukrayna^[99]
• Tallinn, Estonya^[100]
• Vilnius, Litvanya
• Varşova, Polonya^[101]

Başka sebeplerle kardeşlik antlaşmalarını fesheden veya askıya alan şehirler şunlardır:

• Prag, Çekya (2000-2014, Kırım'ın işgali sebebiyle askıya alınmıştır.)^{[102][103][104]}
• Kiev, Ukrayna (2016'da, Kırım'ın ilhakı ve Donetsk ve Luhansk'daki olaylar sebebiyle.)^[105]

• Moskova'daki kiliselerin listesi
• Moskava'daki turistik atraksiyonların listesi
• Moskova'daki müzelerin listesi
• Moskova'daki alışveriş merkezlerinin listesi

Vikipedi'nin kardeş projelerinden Moskova hakkında daha fazla bilgi edinin
	Vikisözlük'te tanımlar
	Commons'ta dosyalar
	Vikisöz'de alıntılar

• Moskova Belediyesi
• Moskova Devlet Üniversitesi

	Himki Zelenograd Sankt-Peterburg Riga (LT)	Dubna	Şçyolkovo Yaroslavl Vologda Arhangelsk	g t d
	Odintsovo Smolensk Minsk (BY)		Balaşiha Vladimir Nijni Novgorod Kazan
		Moskova
	Obninsk Kaluga Bryansk Kiev (UA)	Podolsk Tula Rostov-na-Donu Harkiv (UA) Volgograd Astrahan Bakü (AZ)	Lyubertsı Ryazan Çelyabinsk Astana (KZ)