IV. Władysław Waza - Vikipedi

IV. Władysław Waza
Polonya kralı Litvanya Büyük Dükü
Hüküm süresi	8 Kasım 1632 - 20 Mayıs 1648
Taç giymesi	6 Şubat 1633
Önce gelen	III. Zygmunt Waza
Sonra gelen	II. Jan Kazimierz Waza
Tüm Rusya'nın çarı
Hüküm süresi	19 Temmuz 1610 - 21 Şubat 1613
Önce gelen	IV. Vasili
Sonra gelen	I. Mihail
Doğum	9 Haziran 1595 Łobzów, Kraków, Polonya
Ölüm	20 Mayıs 1648 (52 yaşında) Merkinė, Lehistan-Litvanya Birliği
Defin	Kraków, Poland
Eş(ler)i	Cecilia Renata Marie Louise Gonzaga
Çocuk(lar)ı	Sigismund Casimir Maria Anna Isabella Władysław Konstanty Waza
Hanedan	Vasa Hanedanı
Babası	III. Zygmunt Waza
Annesi	Avusturyalı Anne
Dini	Roma Katolikliği
İmza

IV. Władysław Waza (9 Haziran 1595, Kraków - 20 Mayıs 1648, Merkinė), 1632-1648 arasında Polonya kralı, 1610-1634 arasında Rus çarı ve 1632-1648 arasında İsveç kralıdır. Lehistan-Litvanya'nın birliği ve istikrarı yeniden sağlamış, Kuzey Avrupa'da ve Rusya'da büyük çalkantıların yaşandığı bir dönemde Polonya'nın konumunu güvence altına alarak halkın sevgisini kazanmıştır.

İzlediği politikalarla ülke içinde bölünmelere yol açmış ve Polonya'yı savaşa sürüklemiş olan Kral III. Zygmunt Waza ile Avusturyalı Anna'nın oğluydu. Rus Çarlığı'nı yıkımın eşiğine getiren Karışıklık Dönemi sırasında Polonya kuvvetleri Moskova'yı ele geçirince (1610) babası tarafından Rus çarı seçildi. Ama hiçbir zaman Rus tahtına çıkamadı. Gençliğinde Rus Çarlığı (1617-18) ve Osmanlı Devleti'yle (1621) yapılan savaşlarda gösterdiği başarılarla yetenekli bir komutan olduğunu kanıtladı; 1617'de Moskova'yı fethetmeye gitti, çarlığını ilan etti, Moskova önlerinde yenildiyse de Smolensk ve Çernigov eyaletlerini ele geçirdi.

1632'de babasının ölümü üzerine Polonya tahtına çıktı. Bu sırada, kralın ölümüyle doğan karışıklıklardan yararlanmak isteyen Rus Çarlığı 40 bin kişilik bir orduyla Polonya'nın doğu sınırını aşmış ve daha önce Polonya'ya bırakmış olduğu Smolensk'i kuşatmıştı (1618). Mart 1633'te kuşatmayı yaran Władysław, Şubat 1634'te bir saldırı düzenleyerek Rus komutanını esir aldı. Ardından imzalanan Polyanov Antlaşması'yla Çar Mihail Romanov, Władysław'ın çarlık üzerindeki bütün iddialarından vazgeçmesi karşılığında daha önce Polonya'ya bırakılmış olan toprakların bu ülkede kalmasını ve 200 bin ruble ödemeyi kabul etti.

Władysław, daha sonra Osmanlıları kendisiyle uzlaşmaya zorlamak için güneye ordu gönderdi. İmzalanan bir antlaşmayla Polonya'nın Kazaklar, Osmanlı Devleti'nin de Tatarlar üzerindeki denetimlerini sürdürmesi, ayrıca Eflak (Valahya) ve Boğdan'ı (Moldova) ortaklaşa yönetmeleri karara bağlandı.

Otuz Yıl Savaşları (1618-48) sırasında Władysław, İsveç'in düştüğü zor durumdan yararlanarak Eylül 1635'te bu ülkeyle Stuhmsdorf Ateşkes Antlaşması'nı imzaladı. Ama babasının hükümdarlığı sırasında kısa bir süre için Polonyalıların denetimine giren İsveç topraklarını yeniden kazanmayı başaramadı. Bu arada, yetkilerini sınırlamak için kendisine karşı mücadeleye giren Ulusal Meclis'le (Sejm) uğraşmak zorunda kaldı. 1637'de Kutsal Roma Germen İmparatoru III. Ferdinand'ın kardeşi Avusturyalı Cecilia Renata'yla evlendi. 1640'ta oğlu Zygmunt Kazimierz doğdu. Alman ve İskandinav kuvvetleri arasında arabuluculuk yapmaya çalıştıysa da bu girişiminden sonuç alamadı. Bunun üzerine Kazakları kullanarak Osmanlıları Polonya'ya karşı kışkırtmaya ve böylece kaçınılmaz hale gelecek savaşta askeri önderliği üstlenmeye karar verdi. Ama bu planını da uygulayamadı. 1647'de oğlunun ölümüyle iyice umutsuzluğa kapılan Władysław, Kazakların Polonya tahtına karşı büyük bir ayaklanma başlattıkları sırada öldü.

• Polonya tarihi

• Bu madde kısmen İngilizce Wikipedia "Władysław IV Vasa " maddesi kaynaklıdır. Online:IV Vasa 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim:12.8.2017)

• Ana Britannica, Cilt 32, s. 7
• Büyük Larousse, 24. Cilt, s. 12322
• Czapliński, Władysław, (1959) Na Dworze Króla Władysława IV (Kral IV Władysław Saray Erkanı) (Lehçe)
• (1980) Poczet Królów i Książąt Polskich (Lehistan Kralları ve Dukleri), 83-07-00234-6 (Lehçe).

Wikimedia Commons'ta IV. Władysław Waza ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Kurat, Akdes Nimet (6. baskı: 2014), Rusya Tarihi / Başlangıcından 1917'ye Kadar, Ankara:Turk Tarih Kurumu, ISBN 9751605504. Online:[1] 18 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
•  Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Wladislaus IV". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.  (İngilizce)
• Iter per Europam 3 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bibliotheca Augustana (Latince)

Resmî unvanlar
Önce gelen: III. Zygmunt Waza	Polonya kralı 8 Kasım 1632 - 20 Mayıs 1648	Sonra gelen: II. Jan Kazimierz Waza
Önce gelen: IV. Vasili	Rusya çarı 19 Temmuz 1610 - 21 Şubat 1613	Sonra gelen: I. Mihail (Rusya)
Hak iddia edilen unvanlar
Önce gelen III. Zygmunt Waza	— Hak olarak elde tutulan unvanlar — İsveç kralı 1632–1648	II. Jan Kazimierz Waza