French
DeutschTuran Dursun - Vikipedi
| Turan Dursun | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1934 Gümüştepe, Şarkışla, Sivas |
| Ölüm | 4 Eylül 1990 (55-56 yaşlarında) Koşuyolu, Kadıköy, İstanbul |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara |
| Meslek | Yazar, eski imam, müftü |
| Milliyet | Türk |
| Dönem | 20. yüzyıl |
| Tür | Araştırma, inceleme |
| Konu | Din ve tarih |
Turan Dursun (1934 - 4 Eylül 1990), Türk yazar, din eleştirmeni, eski imam ve müftü. İbnü'r Râvendî'nin takipçilerindendir. Yapmış olduğu araştırmalarında İslam'ı ve peygamberi Muhammed'i eleştirmiştir.[1][2] Monoteistik dinler tarihi eğitimi görmüştür. Daha sonra 1966 yılında TRT'de işe başlamış ve 10 sene boyunca dini içerikli programlar yapmıştır. Emekli olduktan sonra, 1989 yılında, 2000'e Doğru dergisinde haftalık yazılar yazmaya başlamıştır.[3] İslâm dinini açıkça eleştirdiği için köktendinci İslamcılar tarafından ölümle tehdit edilmiştir. 4 Eylül 1990'da evinin önünde faili meçhul bir suikast sonucu ölmüştür.[3]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1934'te Sivas’ın Şarkışla ilçesine bağlı Gümüştepe (o zamanki adıyla "Yapıaltın") köyünde dünyaya geldi. Ailesinin sekiz çocuğundan biriydi. Annesi Kürt, babası Türk'tür.[4] Beş yaşındayken bütün ailesiyle birlikte Ağrı’nın Tutak ilçesine dedesinden kalma yerlere tekrar sahip olmak ve oraları işletmek maksadıyla göç ettiler.[4]
Ailesi ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası, aileyi geçindirmek üzere köylerde imamlık yapmaya başladı. Kıt kanaat geçinen babasının tek arzusu, oğlunun Basra ve Kufe’deki din alimleri gibi, çok kuvvetli bir din eğitimi alarak eşi benzeri görülmemiş bir din âlimi olmasıydı. Bu amaca yönelik olarak babası oğlunu yatılı din okullarına, Kur'an kurslarına ve birçok ünlü hocanın yanına eğitim alması için gönderdi. Bu hocalardan dinî eğitim alabilmek için Ağrı'dan Muş'a, Adana'ya ve oradan da Türkiye'nin birçok şehrine, kasabasına ve köyüne gitti. Biri hariç bütün hocalarından bedava ders gördü. İşte bu hocadan ders alabilmek amacıyla kendisinden istenilen, o zamanın parasıyla 100 TL'yi ödeyebilmek için hem esans satmaya hem de hocalık yapmaya başladı. Kendisine hocalık yapan bu kişi ise daha sonraları Ankara Elmadağ Müftülüğü'ne atandı.[4]
Diyanet İşleri Başkanlığının ilahiyat fakültelerinde sürdürdüğü Sünni-Hanefi-Mâtûridîyye İtikadî mezhebi ana ilkelerine dayalı olarak monoteistik dinler tarihi eğitimi almaya karar verdi.[5] Askerlik çağına ulaşana kadar Kürtçe, Çerkezce ve Arapça öğrendi. Antropolojiyle de yakından ilgilendi.[6]
Müftülük yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Müftülük sınavını kazandıktan sonra ilkokul diploması olmadığı için tayini yapılamadı. Bu yüzden İstanbul Mahmutpaşa İlkokulu'nu kısa sürede dışarıdan bitirdi. Sivas müftüsü iken de ortaokulu dışarıdan bitirdi ve en son liseyi tam bitirmek üzereyken silahlı bir saldırının hedefi oldu.[kaynak belirtilmeli]
İlk imamlık deneyimlerini askere alınmadan önce Tarsus'a bağlı Baltalı köyünde yaptı. Askerliğinden sonra İstanbul'da bulunan İsmailağa ve Üçbaş medreselerinde hocalık yaptı. Daha sonra müftülük yapmaya başladı. İlk olarak Tekirdağ'da müftü yardımcısı olarak göreve başladı. Ardından Gemerek'te, Altındağ'da, Sivas'ta ve son olarak da Sinop'un Türkeli ilçesinde müftü olarak görevde bulundu. 1958 yılında başlayan müftülük görevi 1966'da son buldu. Bu yıllar arasında birçok şeye tanık oldu ve sürgün edildi.[7] Daha sonra müftülükten ayrılarak TRT'ye geçti. TRT'de prodüktör olarak çalıştı ve buradan emekli oldu.[4][8]
Müftü iken Müslümanlığı, Hristiyanlığı ve Yahudiliği hem kendi kaynaklarından hem de diğer kaynaklardan yararlanarak daha detaylı bir şekilde birbiriyle karşılaştırarak kökenlerini aramaya yönelik çalışmalar yürüttü.[9] Yürüttüğü bu yoğun çalışmaların yanında efsaneleri ve hikâyeleri de okudu. Sürdürdüğü bu yoğun çalışmalar esnasında okuduğu efsane ve hikâyeleri kutsal metinlerdekiler ile kıyaslayan Dursun'un dinî inancında büyük sarsıntılar meydana geldi.[10] Neticede, dinî inancında tezahür eden bu ikilemin etkisi altında kalarak müftülük görevinden istifa etti.[4]
Prodüktörlük ve yazarlık yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir arkadaşının önerisiyle Türkiye Radyo Televizyon Kurumu'nda ambar memurluğu, malzeme memurluğu, koruma memurluğu ve evrak memurluğu gibi görevlerde çalıştı. Ardından prodüktör sınavlarına girdi ve başarılı oldu. Bundan sonra TRT Kültür Müdürlüğü'nde dinî yayınların hazırlanmasında prodüktör olarak çalıştı ve birçok yapıma imzasını attı. Bunlardan en çok yankı uyandıranlar ise şunlardır: Tarihte Türkler, Başlangıcından Bu Yana İnsanlık ve Akşama Doğru. Araştırmasını kendisinin yaptığı ama bir türlü yapımına izin verilmeyen Birinci Büyük Millet Meclisi Öncesi ve Sonrası adlı bir projesi vardı. TRT'deki 16 yıllık görevinden 1982 yılında emekliye ayrıldı.[4]
1987 yılında Doğu Perinçek'le tanıştı ve onun yardımıyla 2000'e Doğru adlı dergide Din Bilgisi adında bir sayfada yazmaya başladı. Daha sonra Saçak, Teori ve Yüzyıl gibi dergilerde de yazdı. Bunun yanı sıra birçok kitabı yayına hazırladı. İbn Haldun'un Mukaddime adlı eserini Türkçeye çevirdi.[11][12] Hazırlamakta olduğu kapsamlı Kur'an Ansiklopedisi'nin ancak ilk 8 cildini tamamlayabildi.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]
Turan Dursun, 4 Eylül 1990 tarihinde İstanbul'da evinden işine giderken uğradığı bir silahlı saldırı sonucu öldürüldü. Dört yıl sonra, İslamî Hareket örgütüne yönelik operasyonda cinayetin çözüldüğü açıklandı. Örgüt üyesi Arif kod adlı Tamer Aslan, Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde verdiği ifadede Turan Dursun'un öldürülmesine nasıl karar verdiklerini şöyle anlattı:
| “ | Mesut (kod adlı İrfan Çağrıcı), yazarlık yapan ve yazdığı yazılarda Hz. Peygamber efendimizle kutsal Kur'an-ı Kerim'i küçük düşüren Turan Dursun'un öldürülmesi gerektiğini söyledi. Bunun üzerine benimle kod adı Kemal olan kişiyle önce bu konuya itiraz ettik. Çünkü bu şahıs öldürüldüğünde basın bu olayı abartılı olarak halka yansıtacak, bundan dolayı da şahsa kötülükten ziyade iyilik yapmış olacağız kanaati benimle Kemal'de hakimdi. Biz bu görüşümüzü Mesut'a ilettiğimizde bizimle 15 gün görüşmedi. Mesut, tekrar Turan Dursun'un öldürülmesi olayını yinelemesi üzerine ben ve Kemal olayın istihbaratını yapmak üzere görev aldık.[13] | „ |
Bu cinayetle ilgili yakalanan İslamî Hareket örgütü üyelerinden İrfan Çağrıcı, müebbet hapisle cezalandırılmış olup halen tutukludur. Turan Dursun cinayetinin tetikçisi olan Muzaffer Dalmaz ise halen yurt dışında firardadır.[14]
Turan Dursun anısına 1992-2002 yılları arasında Turan Dursun Araştırma ve İnceleme Ödülü verilmiştir.[15]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kulleteyn
[değiştir | kaynağı değiştir]Turan Dursun'un çocukluk dönemlerine ilişkin otobiyografik romanıdır.[16] Kitabın sonraki ciltlerinin, yazarın vurulduğu 4 Eylül 1990'da evinden sivil polisler tarafından alındığı öne sürülmüştür.[17][18][19]
Kitap, yazarın 11 yaşına kadar aldığı din eğitimi dönemini anlatır.[4][20] Pek çok baskısı yapılan kitap, çizgi roman olarak da yayımlanmıştır.[21]
Diğer
[değiştir | kaynağı değiştir]- Allah
- Din Bu-1 (Tanrı ve Kur'an)
- Din Bu-2 (Hz. Muhammed)
- Din Bu-3 (İslamda Toplum ve Laiklik)
- Din Bu 4: Tabu Can Çekişiyor
- Din ve Cinsellik
- Dua
- Evren Bir Şaka mı?
- Kur'an
- Kur'an Ansiklopedisi (8 cilt)
- Kutsal Kitapların Kaynakları (3 cilt)
- Müslümanlık ve Nurculuk (1971)
- Şeriat Böyle
- Ünlülere Mektuplar
Çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- İbn-i Haldun'un Mukaddime adlı eseri (2 cilt)
Hakkında yazılan kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Abit Dursun, Babam Turan Dursun
- Abit Dursun, Turan Dursun ve Aydınlanma
- Şule Perinçek, Turan Dursun Hayatını Anlatıyor
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
- ^ Yonah Alexander; Milton M. Hoenig (2008). The new Iranian leadership: Ahmadinejad, terrorism, nuclear ambition, and the Middle East 6 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Dursun Işık Tutmayı Sürdürüyor, Cumhuriyet, 4 Eylül 2005
- ^ a b "Aydınlanma savaşçısı Turan Dursun bundan 23 yıl önce katledildi". soL. sol.org.tr. 4 Eylül 2013. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.
- ^ a b c d e f g Kayıklık, Doç. Dr. Hasan. "Dini İnkâr Bağlamında Turan Dursun". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Çukurova Üniversitesi. s. 2. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.
- ^ Kulleteyn, Kaynak Yayınları.
- ^ "Şule Perinçek'in Yaptığı Röportaj". turandursun.com. 11 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2023.
- ^ Kulleteyn, Kaynak Yayınları
- ^ Din Bu-1 Tanrı ve Kur'an Sayfa 247 Kaynak Yayınları
- ^ "Din Bu". 27 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
- ^ "Turan Dursun kimdir?". 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
- ^ Mukaddime / İbretler Kitabı, Haberler Divanı - Çeviren: Turan Dursun (2 cilt)
- ^ Turan Dursun - Mukaddime (İbn Haldun) İç Sayfalar [ölü/kırık bağlantı]
- ^ İslami teror raporu 9 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet, 6 Mart 1997.
- ^ "İslami Hareket'e bir idam, 4 müebbet". 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2013.
- ^ "Turan Dursun Ödülleri dağıtıldı". NTV. ntv.com.tr. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.
- ^ Aydın, Orhan (27 Ocak 2015). "Bu nasıl din bu nasıl inanç..." soL. sol.org.tr. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2017.
- ^ "22 Maddede Aydınlanma Savaşçısı Turan Dursun". 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.
- ^ "Tetikçi nasıl kactı?". Takvim.com.tr. Takvim (gazete). 13 Ağustos 2010. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2017.
- ^ "Aydınlanma savaşçısı Turan Dursun bundan 23 yıl önce katledildi". sol.org.tr/. soL haber portali. 4 Eylül 2013. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2017.
- ^ "Şeriat'ın karanlığına yolculuk: Kulleteyn". Gaia Dergi. /gaiadergi.com. 25 Temmuz 2016. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2017.
- ^ "Kulleteyn Çizgi Roman". 1 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2017.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Turan Dursun ile ilgili sözler mevcuttur.- Aydınlanma savaşçısı Turan Dursun bundan 23 yıl önce katledildi6 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
