M1 Abrams - Vikipedi

M1/A1/A2 Abrams
M1A1 Abrams tankı Taunus dağlarında bir test sürüşünde Frankfurt, Almanya 2005
Çeşidi	Ana muharebe tankı
Uyruğu	ABD
Hizmet geçmişi
Hizmet	1980- günümüz
Kullanıldığı savaşlar	Körfez Savaşı Irak Savaşı
Üretim tarihi
Tasarımcı	Chrysler Defence
Tasarlandığı tarih	1972-1979
Üretici	Lima Army tank plant Detroit Tank Arsenal
Üretildiği tarih	1979- günümüz
Üretim adedi	10000+[1]
Çeşitleri	A1,A2
Özellikler
Ağırlık	61.3ton
Uzunluk	9.77 m
uzunluğu	2.15 m
Genişlik	3.45 m
Yükseklik	2.44 m
Mürettebat	4
Zırhı	Chobham, RHA ve çelikle seyreltilmiş uranyum uyumlu kaplama
Ana silahı	105mm M68 yivli top (M1) 120 mm M256 yivsiz top (M1A1/A2)
Diğer silahları	1× 12.7 mm M2 BMG makinalı tüfek, 2× M240 7.62 mm makinalı tüfek
Motor	AGT-1500 türbin motoru, Allison DDA X-1100 3B şanzıman 1500 hp (1119 kW)
Süspansiyon donanımı	Yaylı bar
Boş ağırlık	61.3 ton
Depo kapasitesi	1,909 lt
Harekat menzili	465 km
Azami hızı	72 km/h

M1 Abrams, ABD Kara Kuvvetleri ve Deniz Piyadeleri'nin yanında Mısır, Kuveyt, Suudi Arabistan, Avustralya ve 2010'dan itibaren Irak orduları envanterinde bulunan 3. nesil bir ana muharebe tankıdır. 1980'den başlayarak ortaya çıkan üç ana tipiyle (M1, M1A1 ve M1A2) Amerikan Ordusu tarafından kullanılan temel tank sınıfıdır. Son üretilen M1A2 modellerinde yeni nesil zırh ve elektronik sistemler kullanılmıştır. Tank adını 1968 ile 1972 yılları arasında görev yapan eski Genelkurmay Başkanı General Creighton Abrams'dan almıştır.

M1 Abrams tankı daha önce kullanılan M60 Patton tankı yerine ordu servisine alınmıştır. Bununla birlikte 2050 yılına kadar ABD ordusunda hizmetinde kalması planlanmaktadır. 1500 hp gücündeki Gaz Türbin motoruna, sofistike bir kompozit zırha, personel güvenliği için ayrı bir patlama hücresi içinde yalıtılmış mühimmat depolama kabinine sahip ABD'nin modern zırhlı savaş programı için geliştirilen bir tanktır. 61.7 tonluk ağırlığı ile en ağır muharebe tanklarından biridir. Ayrıca 120 mm'lik tank topu ile muharebe sahasında önemli bir üstünlüğe sahiptir. İlk çıkan M1 modelini elektronik ve zırh sistemlerinde yapılan geliştirmeler ile M1A1 ve M1A2 modelleri takip etmiştir.

Tank komutanının top namlusundan bağımsız hedef belirleme sistemi, nişancının tespit edilen hedefler ile meşgul olurken tank komutanının yeni hedefler arayabilmesine imkân vermektedir. Termal görüş sistemi, lazer telemetreli atış destek bilgisayarı ve stabilizasyon gibi M60 tanklarında da bulunan elektronik sistemler M1 tanklarının da standart donanımları arasındadır.

M1, tankı Chrysler Defense firması tarafından tasarlanmış, General Dynamics Corp. firmasının Ohio Lima tesislerinde üretilmiştir. 1980 yılında göreve başlamıştır. Geliştirilmiş M1A1 tankı ise 1985 tarihinde Amerikan Ordusu envanterine girmiştir. M1A1 tankı Alman Leopard 2 tankında da kullanılan M256 120 mm smoothbore top taşımaktadır. Bu tank ayrıca geliştirilmiş zırha ve NBC (nükleer-biyolojik-kimyasal) silahlara karşıda koruması bulunmaktadır. M1A2 tanklarında ise tank komutanı için termal kamera sistemi, elektronik navigasyon araçları ve dijital radyo alıcısı bulunmaktadır. M1A1 modelinin değiştirilen stabilizasyon sistemi sayesinde hareket halinde hedefi vurma yüzdesi büyük oranda artmıştır. Aslında ilk üretildiği zamanlarda çok kötü bir isabet yüzdesi vardı. Pakistan'da Ziya ül Hak'ın ölümünün olduğu 1988 bir gösteriye katılan M1 tankları hedefi onda on kaçırmış ve sonra da bozulmuşlardır. 23 Haziran 1988'de olan bu olaydan sonra elektronik sistemlerle sonunda hedefi vurma kabiliyetine ulaşmışlardır.

Körfez Savaşı, Çöl Fırtınası harekâtı ve Bosna Savaşı sırasında tankın zırh özellikleri daha da geliştirilmiştir. Tanka mayın imha aparatı takılabilir. M1 şasesi ayrıca M104 Wolverine ağır taarruz köprüsünde kullanılmaktadır.

Bugüne kadar 8.800 adet M1 veya M1A1 üretilmiş. Bir tankın maliyeti modeline göre 2,300,000 ila 4,300,000 $ arasındadır.

Yurt dışına satılan modellerinde farklı zırh özellikleri ve motor seçenekleri (örneğin tamamen dizel motor) de vardır.

İyi korunan M1A1 Abrams ana muharebe tankında da gelişmiş modellerinde zayıflatılmış uranyum ile kaplanmış bir çeşit Chobham zırhı bulunmaktadır. İlk olarak İngiliz ordusuna ait tesislerde üretilen Chobham zırhı, konvansiyonel zırh tabakaları arasında 2 metalin (Haddelenmiş homojenize çelik) arasına güçlendirilmiş plastik/reçineden yapılmıştır. Abrams tankının zırhı farkı şudur: bu plastik (Elastomer, Polimer veya Elastik Zemin) yerine seramik kullanılmasıdır. Ve bu seramiği çevreleyen metaller yerine plastik yerleştirilmiştir. Bunun sebebi seramik zırhın, birden fazla darbeye dayanabilmesi içindir. Ayrıca gerektiğinde yan kısımları Reaktif zırh tutucu aparatı takıldığı takdirde Reaktif Zırh ile kaplanabilir.

Zırh tasarımı ise ön/yanlar Taretin ve ön gövdenin 3 kısımdan oluştuğu görülür. 1. kısım NERA'yı dış tehditten koruyan ince bir Haddelenmiş homojenize çelik tabakasından oluşur, 30–80 mm kalınlığındadır. 2. kısım ise ana zırh NERA'yı oluşturur M1A1HA veya M1A2 modellerinde ise bu plakaların yerine zayıflatılmış uranyum kullanılmaktadır. Birbiri ardına sıralanmış bu her plakaların zırhta kapladığı alan toplamda 600–700 mm'ye eşittir. 3. kısım ise NERA nın delinme ihtimaline karşın yerleştirilen tekrar Haddelenmiş homojenize çelik ve bu kısımın içeriği ise seramik, sertleştirilmiş çelik karışımıdır Bu kısım ise 101–150 mm kalınlığında değişmektedir. Bu kısmın görevi ise NERA'yı delen herhangi bir mühimmatın APFSDS-T'nin çivisinin başlığının kırıp durdurmak, yönünü değiştirmek veya çivinin hızını azaltmaktır, aynı şekilde de Shaped Charge'ın eriyen yüksek sıcaklıktaki kaynamış bakır jeti seramik zırha temas ettikten sonra jetin düzgünlüğü bozularak seramik zırhın arkasındaki haddelenmiş homojenize zırhta başarısız delme ile sonuçlanır. Tüm bu kadar korumaya karşın Irak Savaşı'nda delinen M1A1 Abrams tanklarının bazıları imha edilmiştir sebebi ise; Iraklıların bazı RPG-7 mühimmatında Tandem HEAT mühimmat kullanmak suretiyle ve RPG-29 ile RPG-26 ve Tandem HEAT başlıklı MİLAN kullanması M1A1 Abrams tankının yan zırhındaki eteklerin delinmesinin ve imha edilmesinin en büyük sebebidir. İçinde yüksek miktarda patlayıcı barındıran IED bombalar da buna dahildir.

Tankın taret arkasında Blow-Off panelleri bulunur.

İsrail'den satın alınan TROPHY++ modelleri ve Amerikan tank endüstrisi yapımı bilinmeyen aktif koruma sistemleri.

M1 modelinde ilk olarak NATO standardı M68A1 105 mm yivli tank topu kullanılmıştı. Bu top çeşitli HEAT mermileri, yüksek patlayıcılı, duman mermisi, yüksek etkili anti-personel mermileri atabilen isabet yüzdesi yüksek bir tank topuydu. Bu top Birleşik Krallık Ordu Donatım birimi tarafından L7 adıyla dizayn edilmiştir. M256 kullanılana kadar M1 ve M1IP modellerinde bu top kullanılmıştır.

M1 modellerinde kullanılan M68A1 105 mm yivli top gelişen zırh teknolojisi sebebiyle etkisini yitirmeye başladı. Bunun üzerine yeni nesil M1A1/A2 tanklarının üzerine M256 120 mm smoothbore (L44'ten geliştirilen) top konulmuştur. Bu topun dizaynı Alman Rheinmetall AG firmasına ait olup, General Dynamics Kara Sistemleri Bölümünde üretilmiştir. Aynı top Alman Leopard 2A5 tankında da kullanılmaktadır. Ancak Almanlar bu topun daha uzun bir modelini Leopard 2A6'da kullanmıştır. Buna karşılık ABD'de M256E1 topunu geliştirmiştir. L55 topu M829A2 mermisi ile Kontakt-5 ERA modelli T-90 veya T-80U tanklarını 4000 metreden nişangah ile vurabilmektedir.

• APFSDS (İngilizce→Armor-Piercing Fin-Stabilized Discarding Sabot, zırh delici kuyruktan dengeli ayrılabilen sabotlu mermi) Sert alaşımlı malzemeden (tugnsten gibi) üretilen deliciler(penetratörler) taşıyan bu mermiler tankın gövdesini kinetik enerji ile delmektedirler. Bazı kinetik enerjili mühimmatlarda ise zayıflatılmış uranyum (DU-depleted uranium) kullanılmaktadır. Bu mermiler düşman tankının zırhını uranyumun yarattığı kinetik enerjiyi kullanarak delmekte ya da kullanılmaz hale getirmektedir. Amerikan ordusunda bu mermiye 'gümüş mermi' de denilmektedir. Çöl Kalkanı Operasyonu'nda Irak tanklarına karşı çok başarılı olmuştur. Ancak kullanılan uranyumun çevreye verdiği zararlar hala tartışılmaktadır.
• HEAT (İngilizce→High-Explosive Anti-Tank, yüksek patlayıcılı tanksavar mermisi)
• MPAT (İngilizce→Multi-Purpose Anti-Tank, genel amaçlı tanksavar) Bu mermi her ne kadar tanksavar olarak kullanılsa da içerisine yerleştirilen "proximity fuze22 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." sayesinde alçak uçuş yapan uçak ve helikopterlere karşıda kullanılmaktadır.
• L44(İngilizce)24 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ayrıca M1028 120 mm anti-personel mermisi de atabilir. Bu merminin içerisinde 1.105 adet 10 mm tungsten şarapnel parçacığı vardır. Çifte fişeğine benzeyen bu mermi 500 m bir alan içerisindeki piyade ya da hafif zırhlı düşman araçlarına karşı kullanılır.

• 12.7 mm M2 makineli tüfek: Komutan tarafından kullanılır. M1, M1IP ve M1A1 modellerinde bu silaha 3x zoomlu, kısaca komutan silah sistemi de denilen araç içerisinden kumanda edilebilen görüş sistemi takılmıştır. 'TUSK' sistemiyle donatılan tanklara M2 ve Mk19 bombaatar silahları takılmaktadır.
• Yükleyici tarafında 7.62 mm M240C makineli tüfek bulunmaktadır.
• Topun yan tarafında 7.62 mm M240C makineli tüfek otomatik olarak bulunmaktadır.

Taretin üzerinde ayrıca 6 adetlik sis havanı bulunmaktadır. Bu sayede düşman tanklarının tankı gözle ya da termal olarak görmesi engellenmektedir. Ayrıca motor kısmında sis üreten bir düzenek sürücü tarafından kullanılmaktadır. Tank mürettebatının M9 Beretta tabanca ve M16 silahları da bulunmaktadır.

Tankın üzerinde balistik ateş kontrol bilgisayarı, silahçı için termal ve gün ışığı görüş sistemi, lazer destekli mesafe bulucu, rüzgar sensörü, sarçlı meyil sensörü, mühimmat verisi bilgileri, mühimmat termometresi, namlu ağzı sensörü vardır. Ateş kontrol sistemini kullanan topçu bu raç ve bilgilerden yararlanır. Otomatik ateşleme sistemi %90 da isabet oranını yakaladığında ateşleme yapar. Daha düşük yüzdelerde ise sadece komutan ya da silahçı elle ateşleme yapabilir. Komutan bulduğu hedefi silahçıya aktarır, silahçı ateşleme işlemine başladığında komutan yeni bir hedef aramaya devam edebilir.

M1 tankı gücünü 1500 beygirlik (1119 kW) Honeywell AGT1500 (orijinali Lycoming) gaz türbin motorundan almaktadır. Tankta 4 ileri, 2 geri Allison X-1100-3B Hydro-Kinetic otomatik vites kutusu bulunmaktadır. Tank yolda 72 km/h, arazide ise 48 km/s hıza ulaşabilmektedir. Tankın üzerindeki motor 100 km/s e kadar çıkma kapasitesine sahip olsa da, motor üreticisi bunu 72 km/h ile sınırlı tutmuştur. Bunun sebebi 72 km/h üzerindeki hızla yapılacak bir kaza anında mürettebatın yaralanma riskini artmasıdır.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu Tank yakıt olarak dizel benzin, mazot, gazyağı, JP-4 veya JP-8 jet yakıtı kullanılabilir. ABD Ordusu kolay bulunması sebebiyle JP-8 jet yakıtı kullanmaktadır.

Motor gücünü ne kadar ispat etse de lojistik olarak fazla desteğe ihtiyacı vardır (çalışma esnasında 40 lt yakıt harcar). Tankın arkasındaki motor egzozundan çıkan sıcak hava yüzünden yerleşim bölgelerindeki çatışmalarda piyade birlikleri tankı takip edemez. Hava tribünleri oldukça sessiz çalışmaktadır bazı piyadeler ise bu tankın ismini "Sessiz Ölüm" olarak adlandırmıştır.

Abrams tankları C-5 Galaxy veya C-17 Globemaster nakliye uçakları ile taşınabilmektedir. Savaşa hazır bir ya da nakliye formunda iki tank C-5 tarafından, bir savaşa hazır tank C-17 tarafından bir seferde taşınabilir.

TUSK(İngilizce→Tank Urban Survival Kit - Tank Meskûn Mahâl Teçhizatı) M1A1 tankları için yerleşim alanlarındaki çatışmalarda gerekli olan ekipmanları içermektedir. Tank her ne kadar açık arazide efektif de olsa yerleşim alanlarında görüş açısı düşmekte ve her taraftan kolay hedef olmaktadır. Her ne kadar ön ve yan cepheden gelen saldırılara çok dayanıklı olsa da zayıf noktaları her zaman vardır. Ayrıca mürettebat arazideki kadar tank içinde rahat bulunamamaktadır. Tank mürettebatına daha iyi bir görüş ve korunma sağlamak amacıyla sağ resimdeki teçhizatlar tanka ilave edilmiştir: Komutanın kullandığı .50 kalibrelik ağır makineli tüfek veya (M2 ya da Mk 19) bombaatarı ateşlemek için uzaktan kumanda ünitesi, yükleyicinin kullandığı 7.62 mm makineli tüfeğin ön ve arkasına siperlikler, yükleyici için termal gözlük, gece görüş gözlüğü, paletler için geliştirilmiş yan zırh, tank ve piyade arasında iletişimi sağlamak için araç dışı telefon bağlantısı.

II. Dünya Savaşı sırasında M4 Sherman tankının bir düşman tankını etkisiz hale getirmesi için 700 metreden 17 adet mermi atması gerekiyordu. Günümüzde Abrams tankı herhangi bir tankı tek bir mermi ile 2.000 metreden yok edebiliyor. Soğuk Savaş döneminde Batı Almanya, ardından Güney Kore'de görevlerde bulundular. Soğuk Savaş'ın sona ermesi ile şu an için Güney Kore ve Orta Doğu'da görev halindeler.

Abrams tanklarının denendiği en önemli çatışma 1991 yılındaki Körfez Savaşı'ydı. Toplamda 1.841 adet tank Suudi Arabistan da Kuveyt'in özgürleştirilmesi harekâtına katılmak üzere konuşlandırıldı. Karşılarında Sovyet yapımı T-55, Sovyet Yapımı T-62, Sovyet yapımı T-72, ÇHC yapımı Type 59, ÇHC yapımı Type 69 tankları vardı. Sovyet ihraç modellerinde olduğu gibi T-72 tanklarının gece görüş ve modern menzil bulma sistemleri yoktu. Gece yapılacak bir muharebede düşmanı sadece infirared menzil bulucu veya optik nişangah ile tespit etme şansları vardı. Harekât sırasında sadece 23 adet M1A1 servis dışı kaldı. Sadece bir tane M1 Abrams tankı düşman ateşi ile tahrip edilmiştir. Bunların hiçbirinde mürettebat ölmedi. Önden veya palete gelen dost ateşlerinde bile tank mürettebatını korumuştur.

Düşman ateşinden dolayı hiçbir tank tamamen imha edilmemiştir ve tamir edilerek tekrar göreve dönebilmişlerdir. Görgü tanıklarının söylediğine göre bir olayda 3 adet kinetik enerji mermisi ile vurulan Abrams, kendisini vuran T-72 tankını yok etmiştir. Irak tanklarının kullandığı çelik KE (kinetik enerji) mermileri Abrams zırhını geçebilecek güce sahip olmasalar da tankı bakıma sokacak kadar zarar verebiliyorlardı.

Irak'a yapılan harekât sırasında hiçbir tank mürettebatı kaybedilmedi. Bunu en önemli sebebi rakipsiz hava desteği idi. En önemli çatışma Bağdat yakınlarındaki Mahmudiye de 7 adet T-72'ye yapılmıştır. Bu çatışmada Amerikan tarafı hiçbir kayıp vermemiştir. Ancak 29 Eylül 2003 tarihinde anti-tank mayını ile işlemez hale getirilen bir tankın yakınlarında meydana gelen patlamada 2 mürettebat öldü, 3'ü de yaralandı. Çöl Fırtınası Harekâtı'nda öğrenilen en önemli ders dost ateşine maruz kalmamaktı. Bu sebepten tanklara da diğer araçlar gibi üzerlerine uygun paneller yerleştirildi. Bu panellerin tankların her yönünden tanımlanmasını sağlayacak dört köşeli kutu şeklindeydi. Tank mürettebatına kullanılmak üzere AT4 omuzdan atılabilen tanksavar füzeleri de verilmişti. Ayrıca tankın arkasına ikinci bir depo yapılarak fazladan eşya ve ekipman alınması sağlanmıştır.

Operasyon sırasında 3. Piyade Tümeni'ne ait bir Abrams tankı Fırat Nehri'ne düştü. 4 mürettebat boğuldu.

Bağdat'a yapılan ilk saldılar sırasında arka motor kısmında vurulan tankın yakıtı gaz türbinine ulaşarak yangın çıkmasına sebep oldu. Mürettebat gerekli ekipmanı aldıktan sonra içerisine el bombası atarak ayrılmış tank daha sonra başka bir M1A1 tarafından HEAT mermisi ile vurulmuştur.Ancak hala sağlam kaldığı görülünce bu kez bir A10 Thunderbolt dan atılan bir AGM-65 Maverick füzesi ile imha edilmiştir.

27 Kasım 2004 tarihinde yakınında 34 kiloya yakın IED (İngilize→Improvised explosive device,doğaçlama patlayıcı düzenek) patlatılmış bu patlama sürücü ağır yaralanmış geri kalan mürettebat yara almadan kurtulmuştur.

25 Aralık 2005 tarihinde Bağdat yakınlarında yola döşenen patlayanın infilak etmesi sonucu bir M1A1 yanmaya başlamış ve mürettebattan bir kişi ölmüştür.

4 Haziran 2006'da bir M1A2 yakınında IED patlaması sonucunda 2 mürettebat öldü.

Bunun yanında çatışma haricinde bazı tank mürettebatı da Juba (keskin nişancı) ateşi sonucunda hayatlarını kaybetti. Bu olaylar saldırıyı yapanlar tarafından görüntülenmekte propaganda amaçlı kullanılmaktadır.

• Bunların dışında işgâl boyunca yaklaşık 80 adet M1 Abrams tankı direniş grupları tarafından tahrip/imha edilmiştir.

• XM1 Deneysel modeli. 1978 yılında 9 adet üretildi.
• M1 İlk üretim modeli. 1979'dan 1985'e kadar üretildi. Diğer modellerden en büyük farklarından biri 105 mm top kullanmasıdır.^[2]
  • M1IP (Geliştirlmiş model). M1A1 üretimi 1984 başlayana kadar üretildi.
• 'M1A1' 1986'dan 1992'e kadar üretildi.
  • M1A1HC (En çok kullanılan) M256 120 mm smoothbore top, zayıflatılmış uranyum zırh, basınçlı NBC sistemi, arka bölüme mühimmat ve mürettebat için yeni depo.
  • M1A1-D (Dijital) M1A1HC dijital geliştirilmiş modeli
  • M1A1-AIM (Abrams Integrated Management) Eski birimlerin sıfır saat koşullarına getirildiği bir program. [1]22 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • M1A1 KVT (Krasnovian Variant Tank) M1A1 tankı Sovyet yapımı tanka benzetilerek eğitim programlarında kullanılıyordu.
• M1A2 (Ana tank) 1992 yılında üretimine başlandı.
• M1A2 SEPv1 (System Enhancment Package) 3. nesil uranyum korunaklı zırh ve grafit renklerle kaplandı
• M1 Grizzly Engineer Vehicle levazım amaçlı kullanılıyordu. [2]6 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• M1 Panther II Uzaktan kumandalı mayın temizleyici. Taretsiz araç [3]9 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• M104 Wolverine Taarruz köprü aracı [4]16 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• M1 taarruz yol açıcı.
• M1 Zırhlı geri alma aracı. Sadece prototip olarak üretildi.

• 
  XM1
• 
  M1A2
• 
  M1 Grizzly

• Avustralya: 59 M1A1SA
• Mısır: 1010 M1A1
• Irak: 140 M1A1M
• Kuveyt: 218 M1A2
• Suudi Arabistan: 315 M1A2S
• ABD: 8,100 M1A1 ve M1A2

• Abrams US Army Fact File27 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• M1A1/A2 Abrams Main Battle Tank Information
• Main Battle Tank M1A1 Abrams12 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• M1A1 Abrams11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., M1A2 Abrams11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., M1A2 SEP Abrams11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at army-guide.com
• Anatomy of an M1 Abrams16 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• howstuffworks page on the M1 Abrams, with a detailed overview of how the tank works29 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• M-1 TUSK Tank Urban Survivability Kit
• The Armor Site! page on Abrams
• Globalsecurity.com12 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Detailed overview of the M1 Abrams with pictures and specifications

Wikimedia Commons'ta M1 Abrams ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.