Makine ve Kimya Endüstrisi - Vikipedi

Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.

Eski ad(lar)	Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
Tip	Anonim Şirket
Endüstri	Savunma Sanayi
Öncül	Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
Kuruluş	15 Mart 1950 (1950-03-15), Ankara
Genel merkezi	Ankara , Türkiye
Ürün	Ağır Silah Hafif Silah Mühimmat Kimyasal Askeri/Sivil Maske
Gelir	₺3.101.767.703 (2020 yılında) [1]
Sahibi	Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı
Çalışan sayısı	5.466 (2020 yılında) [2]
Web sitesi	mke.gov.tr

Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi (kısaca MKE), 15 Mart 1950 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin her türlü silah, mühimmat, roket, araç ve gereç ihtiyaçlarını karşılamakla görevli ve Millî Savunma Bakanlığına bağlı olarak savunma sanayi alanında faaliyet göstermek amacıyla kurulan kurum.^[3] Kamu iktisadi teşebbüsü olarak kurulan MKE, 3 Temmuz 2021 tarihi itibarıyla 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile anonim şirkete dönüştürülmüştür.^[4]

Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet tarafından kurdurulan Top Dökümhanesine dayanmaktadır.^[5] Kurum, dünyada 40'tan fazla ülkeye ihracat gerçekleştirme başarısı göstermiştir. 2020 yılında Kurumun kârı ₺925.788.800 tutarına ulaşmış ve böylelikle en çok kâr eden kamu sanayi kuruluşları arasında ilk 3'te yer almıştır.^[6] En son 2020 yılında MKE Kurumu, Türkiye'nin en büyük 100 sanayi kuruluşundan biri olup 90. sırada yer almış ayrıca Türkiye'deki savunma sanayi kuruluşları arasında 4. ve kamu sanayi kuruluşları arasında ise 7. sırada bulunmaktaydı.^[7]

Kurumun tarih boyunca faaliyetlerini yürütmüş olduğu ad ve ünvanlar şu şekildedir:^[4][8]

• Top Dökümhanesi / Tophane-i Amire (1453-1832)
• Tophane Müşirliği (1832-1908)
• Tophane Nazırlığı (1908-1909)
• İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi (1909-1921)
• Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü (1921-1950)
• Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu (1950-2021)
• Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. (2021-Günümüz)

Değişik ünvan ve statüler altında 15. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar inebilen tarihî bir geçmişe sahip olan Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet'in Top Dökümhanesini kurdurmasıyla atılmıştır. Kurum sırasıyla; 15. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Top Dökümhanesi (İstanbul Tophanesi), 1832-1908 yılları arasında Tophane Müşirliği, 1908-1909 yılları arasında Tophane Nazırlığı, 1909-1921 yılları arasında ise İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi adlarıyla Osmanlı İmparatorluğu'nda hizmet vermiştir. İmparatorluğun işgali ile İstanbul’dan kaçırılan bir kısım tezgâh, teçhizat, malzeme ve ustalarla 1921 yılından itibaren Türk Kurtuluş Savaşı'nda ulusal bağımsızlık hareketinin içerisinde yer almıştır. 1921 yılında Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü adı altında yeniden teşkilatlandırılmıştır. Merkezi Ankara'da olan bu oluşum, İstanbul, Kırıkkale ve yurdun birçok köşesinde yer alan kuruluşlarla Cumhuriyet döneminin başta savunma sanayi olmak üzere birçok farklı sanayi alanında yapılanmasının temel taşlarından biri olmuştur.^[8]

Kurum, değişen dünya ve Türkiye koşulları, üretim/pazarlama anlayışındaki değişmeler ve gelişmeler ile NATO’ya girişimi sonucu hâlihazırdaki kapasiteyi daha etkin ve verimli kullanabilmek amacıyla 15 Mart 1950^[9] tarihinde 5591 sayılı Kanun'la sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu adı ile yeniden teşkilatlanmıştır. Zaman içinde gerek yurt içi gerekse yurt dışından alınan önemli siparişler sonucunda ulaştığı ekonomik gücü çok iyi kullanan MKE, savunma sanayinin çeşitli alanlarında yatırımlarını gerçekleştirerek 18 büyük fabrika, 18.000 kalifiye personel gibi bir büyüklüğe ulaşma başarısını göstermiş ve çok önemli hizmetlerine yıllarca devam etmiştir. MKE Kurumu tarafından 1954 yılında Türkiye'nin ilk yerli eğitim uçağı olan MKE Uğur 44 üretilerek bir ilke imza atılmıştır. Aynı şekilde Türkiye'deki ilk askerî pil üretimi ve ilk demir yolu haddelemesi de Kurum tarafından gerçekleştirilen ilklerden bazılarıdır.^[10]

5591 sayılı Kanun, 1983 tarihli ve 105 sayılı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile yürürlükten kaldırılmıştır. Kurum daha sonra bütün KİT’leri tek çatı altında toplayan ve 18 Haziran 1984 tarihinde çıkarılan 233 sayılı “Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK” kapsamına alınmıştır. Hâlen 233 sayılı KHK ve bu KHK'ye dayanılarak 1984 yılında çıkarılan “MKE Kurumu Ana Statüsü” çerçevesinde tamamen bir ticari kuruluş gibi kârlılık ve verimlilik esas alınarak faaliyetini sürdürmüştür. Ana görevi Türk Silahlı Kuvvetlerinin her çeşit silah, mühimmat, roket, harp araç ve gereç ihtiyacını karşılamak olan Kurumda; zaman içinde Türkiye endüstrisi ve ekonomisindeki gelişmelere uygun olarak organizasyon değişiklikleri yapılmış olup Kurum, faaliyetlerini 3 Temmuz 2021 tarihine değin merkez teşkilatı ve buna bağlı 10 fabrika ve 2 işletme müdürlüğüyle yürütmüştür.

MKE, ayrıca piyasanın ihtiyacı olan çelik ve pirinç gibi üretim hizmetlerini, günün teknik ve ekonomik koşullarını göz önünde tutarak, dünya ve NATO Standartlarına uygun kalitede üretim yapmaktaydı. Gerek Türkiye piyasasına gerekse uluslararası pazarlara arz edilmekte olan ürünlerin imalatı süresince tüm fabrikalarda AQAP 2120 ve ISO 9001 Kalite Güvence sistemleri uygulanmıştır.^[11]

MKE Kurumu, 03 Temmuz 2021 tarihli, 31530 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. adı altında yeniden yapılandırılmıştır.^[12]

MKE Kurumunun üretim faaliyetlerini gerçekleştirdiği ürün grupları şöyledir:

• 1 - Silah Grubu
  • Hafif Silah Grubu
  • Ağır Silah Grubu
• 2 - Mühimmat Grubu
  • Hafif Silah Mühimmatı
  • Ağır Silah Mühimmatı
• 3 - Roket Grubu
• 4 - Patlayıcı Maddeler
• 5 - Makine Ekipman
• 6 - Malzeme ile Kimya
• 7 - Piroteknik^[13]

Kurumun üretmiş olduğu bazı ürünler şu şekildedir:

• MKE MPT Milli Piyade Tüfeği
• PMT-76/57A Platform Makineli Tüfek
• JMK Bora-12 Keskin Nişancı Tüfeği
• KNT-76 Keskin Nişancı Tüfeği
• G3-A3/A4 Piyade Tüfeği
• HK33E-A2/A3 Piyade Tüfeği
• MP5-A2/A3/K Makineli Tabanca
• MTS-A2/A3 Susturuculu Makineli Tabanca
• MKE T-41/43/50/94
• T40-R/R5 Bombaatar

• 155 mm T-155 Fırtına Obüs Silah Sistemi
• Boran 105 mm Havadan Taşınabilir Hafif Çekili Obüs
• 76/62 mm Millî Deniz Topu
• M113 Elektrikli Zırhlı Muharebe Aracı (E-ZMA)
• 155 mm T-155 Panter Obüsü
• 155 mm 6x6 Yavuz Obüsü
• 105 mm M68 Tank Topu Silah Sistemi
• 20 mm/35 mm Çift Namlulu Uçaksavar
• 107 mm ÇNRA
• 60 mm Komando Havanı
• 120 mm HY1-12 Yivli Havan

COVID-19 salgınını önlemek ve söz konusu hastalığın etkilerini azaltmak amacıyla MKE Kurumu tarafından çeşitli çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar, Kurum bünyesinde bulunan ve uzun yıllardır maske ve maske süzgeçleri üretimi gerçekleştiren MKE Maksam Makine ve Maske Fabrikasında yürütülmüştür.^[15] Mayıs 2020 itibarıyla söz konusu ürünlerde günlük üretim kapasitesinde toplam 1.000.000 adedin üzerine ulaşılmıştır. Bu çerçevede üretilen ürünler şu şekildedir:^[16]

• Cerrahi Maske,
• FFP3 Tipi Maske,
• Koruyucu Tulum,
• Koruyucu Gözlük Tip A-B,
• Yüz Koruyucu Siper Tip C,
• Koruyucu Eldiven,
• Panoramik Maske Seti,
• P13 Plastik Süzgeç,
• MKE Cerrahi Maske Üretim Makineleri

Maske ve koruyucu ekipman dışında ise COVID-19 hastalarına temel solunum desteği sağlamak amacıyla yerli imkânlardan faydalanılarak SAHRA Mekanik Solunum Cihazı üretilmiştir. SAHRA, 2020 yılı Mayıs ayı sonu itibarıyla seri üretime hazır olup haftalık 500 adet üretim kapasitesine sahiptir.^[17]

Mayıs 2020 itibarıyla vücut sıcaklığı ölçümü ve ölçüm sonrası uyarı yeteneğine sahip termal kamera sistemi geliştirilmiştir. Kalabalık ortamlarda kullanıma uygun olarak hareketli ve hareketsiz kişilerin vücut sıcaklığını ölçebilen sistem, yapılan ölçümlerin ardından belirlenen değer üzerinde çıkan sonuçlara karşı uyarı vermekte olup sistem entegrasyonu bulunan ilgililere ve sağlık birimlerine bildirimlerde bulunabilmektedir.^[18]

MKE Genel Müdürlüğüne bağlı olarak birbirleri ile entegre şekilde çalışan Ankara, Kırıkkale ve Çankırı illerine dağılmış şekilde 10 fabrika ve 2 işletme müdürlüğü bulunmaktaydı.^[19] Söz konusu tesisler ve bulundukları iller şu şekildedir:^[20]

• MKE Ağır Silah Fabrikası Müdürlüğü (Kırıkkale)
• MKE Barut Fabrikası Müdürlüğü (Kırıkkale)
• MKE Roket ve Patlayıcı Fabrikası Müdürlüğü (Ankara)
• MKE Çelik ve Pirinç Fabrikası Müdürlüğü (Kırıkkale)
• MKE Çankırı Silah Fabrikası Müdürlüğü (Çankırı)
• MKE Gazi Fişek Fabrikası Müdürlüğü (Ankara)
• MKE Kapsül Fabrikası Müdürlüğü (Ankara)
• MKE Makine ve Teknoloji Fabrikası Müdürlüğü (Ankara)
• MKE Mühimmat Fabrikası Müdürlüğü (Kırıkkale)
• MKE Silah Fabrikası Müdürlüğü (Kırıkkale)
• MKE Destek Tesisleri İşletmesi Müdürlüğü (Kırıkkale)
• MKE Geri Dönüşüm İşletmesi Müdürlüğü (Ankara)
  • Kırıkkale Geri Dönüşüm Müdürlüğü (Kırıkkale)
  • Aliağa Geri Dönüşüm Müdürlüğü (İzmir)
  • Seymen Geri Dönüşüm Müdürlüğü (İzmit)

• MKE Sanayi ve Teknoloji Müzesi^[28] (Ankara)
• MKE Silahsan Müzesi^[29] (Kırıkkale)

• MKE Ankaragücü
• MKE Kırıkkalespor
• MKE Çankırıspor
• MKE Gazi Fişek Spor
• Maskespor