Parion - Vikipedi

Parion

Konum	Çanakkale, Biga
Koordinatlar	40°25′26″K 27°4′6″D / 40.42389°K 27.06833°D / 40.42389; 27.06833
Tür	Yerleşim
Tarihçe
Kuruluş	MÖ.625
Kültür(ler)	Helenistik Dönem, Roma Dönemi
İlgili kişi(ler)	Bergama Krallığı
Sit ayrıntıları
Buluntu(lar)	Odeion harabesi, nekropol, Roma tiyatrosu, Roma hamamı, Lejyon hamamı
Kazı tarihleri	2005 - Kazı [1]
Arkeologlar	Parion Onursal Kazı Başkanı Prof. Dr. Cevat Başaran
Durum	Harabe

Parion'un Türkiye'deki konumu

Parion Antik Kent Çanakkale ili Biga ilçesi Kemer köyü sınırları içinde antik kent yerleşimidir.

Parion Büyük İskender'in Perslere karşı savaşı kazanmasıyla Hellen egemenliğine girdiği daha sonra Bergama Krallığı ve Roma hakimiyeti altında kent yerleşiminin önemli mimari düzenine sahip olduğu ve Bizans döneminden sonraki yıllarda Parion önemli bir piskoposluk merkezi olduğu yapılan arkeolojik araştırmalardan ve 2019 yılında antik kenti ziyaret eden belgesel yönetmeni Tekin Gün notlarından anlaşılmaktadır. 2012 yılında yapılan araştırmalar Parion antik kent ilk buluntular arasında geçen güney nekropol alanı, Roma hamamı, tiyatro, Odeion harabeleri ortaya çıkmış eserler arasında bir repertuar oluşturmaktadır.

Antik kent tarihi hakkındaki bilgilerin kısıtlı olduğu ören yerinde en yakın kaynaklar 1995 yılında başlayan sırasıyla 2002 yılına kadar devam eden bilimsel yüzey çalışmalarda elde edilen arkeolojik bulgular ve nümismatik veriler ışığında değerlendirilmektedir. 2005 yılında bir okul inşaat hafriyatı sırasında antik kent yerleşim izlerine rastlanmış olup tekrar arkeolojik kazı çalışmalarına başlatılmış, ören yerinde yapılan araştırmalarda antik kent nekropol alanı kısmen ortaya çıkarılmıştır. 2008 yılında yapılan araştırma kazılarında ise diğer yerleşim izlerine rastlanarak kent tarihi hakkındaki bilgilerin kısmen netlik kazandığı görülmektedir. Fakat Parion hakkında hala farklı görüşlerin bulunduğu ilk temel taşlarının ve şehrin imar ediliş tarihi ile alakalı kesin bilgilerin ören yerindeki kazı çalışmalarının devam etmesi ile ortaya çıkacağı sanılmaktadır.

2015 tiyatro çalışmalarında orkestranın bir bölümünün açılması, kuzey bölümde belirlenen açma sınırlarında caveanın gün yüzüne çıkartılması ve sahne binası güney sınırının belirlenmesi ile versuranın açığa çıkartılması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda 1275-1270, 1275-1265, 1275-1260, 1280-1270, 1280-1265, 1280-1260 numaralı açmalarda ve sahne binasının güneyinde 1280-1295,1285-1295, 1290-1300, 1295-1300 numaralı açmalarda çalışılmıştır.^[2] Tiyatroda ilk çalışmalar orkestrada 2014 sezonunda bir bölümü kaldırılan geç dönem duvarının oturduğu tabakada yapılmıştır. Bu bölümde yürütülen çalışmalarda ele geçirilen Bizans seramikleri geç dönem duvarının Bizans Dönemine ait olduğunu kesinleştirmiştir. Bu duvar altındaki 3. tabaka çalışmalarında 2 adet torzo, bir kırık Hermes başı ve kabartma parçası ele geçirilmiştir. Orkestrada yaklaşık 7x15 m.lik bir alan kazılmış ve orkestra zemininin tamamen tahrip edildiği görülmüştür. Çalışmalarda proscaenium duvarı önünde 40 cm. genişliğinde üç tarafında mermer plakaların bulunduğu rigol açığa çıkartılmıştır.^[2] Çalışmalar sırasında rigol içinde 2 adet sikke bulunmuştur. Bu kanal kuzeyde 1.80 m. uzunluğunda harçlı zemin altına yerleştirilen künk ile birleştirilip hyposcaenium da devam eden taş kanala bağlanmıştır.^[3] Bu kanalın kuzeyinde yer alan ve önceki kazı sezonlarında tespit edilen pulpituma (sahne) çıkışı sağlayan merdivenlerin kalan kısımları açığa çıkartılmıştır. Kazı çalışmalarında, 2014 sezonunda üst bölümü açığa çıkartılan cavea cephe duvarının tamamı, zemin seviyesine kadar kazılmıştır. Bu cephe duvarının önemli bir özelliği iyi işçilikli duvarlarının üzerinde gladiatör grafitilerinin işlenmesidir.^[2][3][4]

Parion odeionu 2015 yılı çalışmalarında öncelikli hedef, yapının sahne binası dış cephesinin ve yapıyı çevreleyen analemma duvarının tamamen ortaya çıkarılması olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda, sahne binasının güney sınırının açılması için, yapının güney doğu dış kısmında, yapının iç mekânlarının tamamen açılması için, kuzey kısımdaki üç tonozdan, batıdaki 1 numaralı tonoz (büyük tonoz) ve bu tonozun hemen doğusuna bitişik 2 numaralı tonuzun iç kısmında, son olarak da yapının oturtulduğu yamacın üst kısmında yapıyı çevreleyen analemma duvarının tamamen açılması için, batı kısımda kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir.^[3][4][4] Yapının sahne binası güneydoğu dış kısmındaki 1 numaralı çalışma alanında 2014 yılı çalışmalarında kısmen ortaya çıkarılan moloz taş duvarlı geç dönem yapısının iç kısmındaki moloz yığını kısmen kaldırıldıktan sonra kuzey ve batı duvarlarının içe doğru eğimli olmaları ve duvarlarının iç kısımlarının oldukça tahrip olduğu da göz önünde bulundurularak iç kısmı bırakılmıştır. 2015-1 Numaralı Moloztaş Duvarlı Yapı olarak adlandırılan yapının, iç kısmındaki toprak alınmayarak yapı şimdilik koruma altına alınmıştır. Yapının iç kısmında ve etrafında, yoğunlukla 2. ve 3. tabakadan olmak üzere, M.S. 3. yüzyıl ile M.S. 10. yüzyıl aralığına tarihlenen amorf seramik parçaları, metal bir kemer tokası, bir kemik toka parçası ile birkaç korozyonlu bronz sikke dışında buluntu ele geçmemiştir. Bu kısımdaki çalışmalar sonucunda sahne binası ön cephesinin güneydeki sekizinci ve son payandası ile analemma duvarının güney batı köşe kısmı da tamamen belirlenerek bu kısımdaki çalışmalar sonlandırılmıştır.^[4] 2. çalışma alanı olan 1 numaralı tonozun iç kısmında başlanan çalışmalarda seviye inme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalarda tonozun güney yarısında parçalı vaziyette ele geçirilen kuş figürlü, boyalı sıva parçaları ile genel olarak M.S. 2.-9. yüzyıl aralığına tarihlenen amorf seramik parçaları, Arkaik Döneme ait, üzerlerinde savaşçı veda sahnesi ve spor oyunlarının betimlendiği iki Attika siyah figür kylixine ait parçalar, iki metal kapı tokmağı, küçük top boncuk biçimli bronz obje, kırık bir kemik kaşık parçası, korozyonlu bir bronz sikke ve birkaç terrakotta figürin parçası ele geçirilmiştir. 1 numaralı tonozun iç kısmındaki çalışmalar sonunda, tonozun kuzey yarıda kısmen ana kaya üzerine oturtulduğunu anlaşılmıştır.^[4] Yapının kuzeyindeki 3 numaralı çalışma alanı olan, 2 numaralı (orta) tonozun kuzeyinde, analemma duvarında açılmış ve sonradan kapatılmış olan kemerli kısmın işlevini belirlemek için seviye inme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Tonozun kuzey yarısında ortalama 12 m. derinliğe kadar inildiğinde, kuzey analemma duvarının iç kısmının kalınlaştığı ve kemerle kapatıldığı belirlenmiştir. 2 numaralı tonoz içerisinde, bu sezonluk çalışmalar sonlandırılmıştır.^[4] Yapının batısındaki yamacın üst kısmında analemma duvarının ortaya çıkarılması için ilgili görselde belirtilen 4 numaralı kısımda, kuzey batıdan itibaren çalışmalara başlanılmıştır. Analemmanın dış kısmında güneye doğru devam bölümünde 1365-1430 numaralı açmadan itibaren yapının ikinci kullanım evresine ait drenaj kanalı belirlenmiştir. Yapının güneybatı uç kısmına kadar, analemma duvarına paralel olarak tamamen açılan bu bölümden elde edilen veriler sonucunda, yapının ikinci kullanım evresinde analemmanın batı duvarında, yer alan ilk kullanım evresine ait açıklığının kapatıldığı ve analemmanın dış kısmından itibaren oldukça geniş bir drenaj kanalı çevrelendiği belirlenmiştir. Üzeri toprakla örtülen bu kanal, olasılıkla yapının üst bölümünü çevreleyen portikodan akan suyu kanalize etmek için basitçe ince bir harçla kaplanmış ve bu harçlı zemine basit bir rögar girişi açılmıştır.^[2][3][4]

Bulunduğu konumu ve büyük bir limanı olduğu sanılan antik kent hakkındaki farklı bilimsel görüşlerden biri yerleşimin MÖ 709 olduğunu işaret ediyor olsa da, Antik kent'teki arkeolojik kazılarda çıkan veriler kent imar tarihini MÖ 625 - MÖ 620 yıllarına dayandığı göstermektedir. Ayrıca tarihi kaynaklarda adı geçen Parion antik kent MÖ 431 – MÖ 404 yıllarında Atinalılar ile Spartalılar arasında geçen Peloponnessos Savaşlarının Parion, Atinalıların tarafında yer almıştır diye Antik yunan tarihçi, yazar Heredot kitaplarında yer almaktadır. Parion hakkında diğer bir tarihi kaynak ise Yunan tarihçi filozof yazar Ksenofon'un eserlerinde anlatılan Sokrates'in öğrencisi olan Alkibiades'in MÖ 410 yılında seksen altı kadırgalık donanması Parion'da toplandığını belirtilerek Parion limanının büyüklüğü ve konumunu göstermesi açısından önemli olduğunu göstermektedir.

Parion antik kent yerleşiminde 2012 yılı kazı çalışmaları sırasında odeion harabesi içinde bulunan M.S 2.yüzyıla ait olduğu sanılan 1.70 boyutunda heykel tanrıça Artemis'e ait olduğu sanılmaktadır. Heykele ait başka parçaların da bulunma ihtimali nedeniyle, korumaya alınan heykel yapılacak restorasyon sonrası bütünüyle sergilenecektir.^[5][6]

• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 31 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

1. ^ Acar, Emel; Yılmaz, Alper. "Parion Antik Kenti Roma Hamamı Mezarlarının Osteoarkeolojik Değerlendirilmesi, ANARSAN ÖZEL SAYI, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi". 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
2. ^ Tuğrul, Sadık; Yılmaz, Alper (1 Ocak 2019). "Preliminary Evaluation of a Sculpture of Hercules Unearthed in the Roman Bath of Parion". Cevat Başaran’a 60. Yaş Armağanı Essays for Cevat Başaran’s 60th Birthday Occasion. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
3. ^ Kaba, Hazar; Yılmaz, Alper (1 Ocak 2019). "PARİON, TOPRAK KULELER MEVKİNDEKİ ROMA DÖNEMİ ODA MEZARLAR". AIZANOI IV ÖZEL SAYI ANADOLU'DA HELLENİSTİK VE ROMA DÖNEMLERİNDE ÖLÜ GÖMME ADETLERİ ULUSLARARASI SEMPOZYUMU BİLDİRİ KİTABI THE BOOK OF INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON BURIAL CUSTOMS IN ANATOLIA DURING THE HELLENISTIC AND ROMAN PERIODS. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
4. ^ Yılmaz, Alper. "Parion Güney Nekropolü'nde Ele Geçen Pişmiş Toprak Obje Üzerine Gözlemler," (İngilizce). 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021.