Seyitler, Artvin - Vikipedi

Seyitler
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Seyitler
Seyitler
Seyitler
Seyitler'in Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeMerkez
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım340 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam2.270
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08100

Seyitler, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Seyitler köyü Artvin kentinin hemen yakınında, kuzeydoğusunda yer alır ve kentin bir uzantısına dönüşmüştür. Artvin kent merkezi Çoruh Nehri’nin güney yakasında, sol kıyısında kalırken, Seyitler köyü nehrin sağ yakasında yer alır. Artvin kentiyle Seyitler köyü neredeyse birleşmiştir. Artvin kentinde kurulmuş olan Çoruh Üniversitesi yerleşkesi Seyitler köyünde bulunmaktadır.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyitler köyünün eski adı Sveti'dir. Gürcüce bir yer adı olan Sveti (სვეტი), sütun veya yüksek silindirik yapılara denir.[3] Bu isim, 9. yüzyılda inşa edilmiş olan silindirik bazilikayla ilişkili olabilir. Bu yer adı Türkçeye "Svet" şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde Svet (سوط) olarak geçer. Ancak Osmanlıca yazılışı "Sot" biçiminde okunmuştur.[4][5] Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca kitapta ise Suvet (سووەت) biçiminde yazılmıştır.[6]

Sveti köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar köyün bulunduğu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. 9. yüzyılda inşa edilmiş olan Gürcü dini yapısı Sveti Kilisesi, buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir. Buğareti (ბუღარეთი), Agaraketi (აგარაკეთი), Şarbieti (შარბიეთი), Lomaşeni (ლომაშენი), Svetibari (სვეტიბარი) ve Nigola (ნიგოლა) gibi Gürcüce yer adları da bu dönemden kalmış olmalıdır.[7] Eskiden ayrı köyler olan Svetibari ile Lomaşeni bugün Seyitler köyü sınırları içinde bulunmaktadır. Gürcüce yer adları olan Svetibari (სვეტიბარი) "Sveti düzü" ve Lomaşeni (ლომაშენი) "Loma'nın köyü" anlamına gelir.

Osmanlı hakimiyetinde Çıldır Eyaleti içinde yer alan Sveti, Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespiti sırasında Livane sancağının bir köyüydü. Bu tarihte köyde 22 hanede 60 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 120 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu nüfusun tamamı "Müslim" olarak kaydedilmiştir.[8]

Sveti, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağına bağlı Livane kazasının köylerinden biriydi. 1876 Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde 19 hanede 58 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilemiş olmakla birlikte bu tarihte de Osmanlı idaresi sadece erkek nüfusunu tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince köyde yaşayan insan sayısının yaklaşık 116 kişiden meydana geldiği söylenebilir. Tarımla geçinen köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 5 eşek, 20 öküz, 35 inek, 6 keçi ve 4 koyun tespit edilmiştir.[9]

Sveti köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımında Svet (Светъ) şeklinde kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Artvin kazasına]] bağlı Sveti nahiyesinin altı köyünden biriydi. Nüfusu, 57'si erkek ve 55'i kadın olmak üzere, 19 hanede yaşayan 112 kişiden oluşuyordu. Bir hane hariç, nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Bir hanede ise, 5 Ermeni yaşıyordu ve Sveti köyü, Artvin kenti dışında Artvin kazasında Ermenilerin yaşadığı tek köydü. Sveti nahiyesi, Sveti köyü dışında Aglaha, Vazria, Varaçkani, Svetibari ve Tolgomi köylerini kapsıyordu. Nahiyenin idari merkezi Aglaha köyüydü. Nahiyenin toplam nüfusu, 175 hanede yaşayan 1.268 kişiden oluşuyordu.[10]

Tetrakonkhos Sveti Kilisesi, A. Pavlinov, 1888.

Sveti, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Sveti köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[11]

Sveti köyü, Türkiye'ye bırakıldıktan sonra Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı köylerden biriydi. Sveti veya Sot Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Seyitler olarak değiştirildi Ertesi yıl yapılan nüfus tespitinde köydeki 26 hanede 151 kişi yaşıyordu. Bu tarihte Svetibari (Subaşı) ve Lomaşeni (Milletbağı) ayrı köyler olarak kaydedilmiş, ancak bir süre sonra birer mahalle olarak Seyitler köyüne bağlanmıştır.[6] Seyitler köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetine bağlı Artvin kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 367 kişiye çıkmıştı.[12] 1965 genel nüfus sayımıda 679 kişiden oluşan nüfus içinde 248 kişi okuma yazma biliyordu.[13]

Seyitler köyünde Meryem Ana’ya adanmış Sveti Manastırı 9. yüzyılda inşa edilmiştir. Manastır ana kilise ile bir küçük kiliseden oluşuyordu. Manastırın ana kilisesi olan Sveti Kilisesi, üç nefli bazilikaydı ve günümüze sadece yıkıntıları kalmıştır. Kilisenin hemen yanında birkaç katlı kule bulunuyordu. Köyde, biri köy kilisesi olmak üzere iki kilisenin daha bulunduğu bilinmektedir.[14][15]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyitler köyü, Artvin il merkezine yaklaşık 10 km uzaklıktadır.[16]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 2.367[2]
2020 2.270[2]
2019 2.394[2]
2018 2.178[2]
2017 2.431[2]
2016 2.341[2]
2015 2.238[2]
2014 2.166[2]
2013 2.087[2]
2012 1.672[2]
2011 1.617[2]
2010 1.560[2]
2009 1.522[2]
2008 1.291[2]
2007 1.202[2]
2000 1.224[16]
1990 838[16]
1985 965[16]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Seyitler, Turkey Page". Fallingrain.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Seyitler Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ "Gürcü Dilinin Açıklamalı Sözlüğü (ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი), Tiflis, 1950-1964, 8 cilt". 11 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2024. 
  4. ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 164, 15". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021. 
  5. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 9789157871117.
  6. ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 112". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020. 
  7. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 187, 189 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  8. ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 15, 72-74". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021. 
  9. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; VIII. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
  10. ^ "başlık=Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1343-1348". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2024. 
  11. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021. 
  12. ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2024. 
  13. ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2024. 
  14. ^ Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, "2005 Yılı Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması" - 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara, 2007 12 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.ISBN 978-975-17-3246-0
  15. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 118. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  16. ^ a b c d "Seyitler Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Seyitler,_Artvin&oldid=33502161" sayfasından alınmıştır