آقطی سیاه - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. (نوامبر ۲۰۰۶) |
این مقاله نیازمند ویکیسازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوهنامه، محتوای آن را بهبود بخشید. (نوامبر ۲۰۰۶) |
آقطی سیاه | |
---|---|
Shrub in flower | |
ردهبندی علمی | |
فرمانرو: | گیاه |
(طبقهبندینشده): | گیاهان گلدار |
(طبقهبندینشده): | دولپهایهای نو |
(طبقهبندینشده): | آستریدها |
راسته: | خواجهباشیسانان |
تیره: | هفتکولان |
سرده: | آقطی |
گونه: | S. nigra |
نام دوبخشی | |
Sambucus nigra |
آقطی سیاه، آقطی اروپایی (نام علمی: Sambucus nigra) که در مناطقی از ایران انگور کولی و خمان کبیر نیز نامیده میشود، درختچهای است که ارتفاع آن در نواحی مساعد به ۱۰ متر میرسد. این درختچه معمولاً در کنار جادهها و حاشیه جنگلها و در نواحی مرطوب و سایهدار میروید.
کلیات گیاهشناسی
[ویرایش]آقطی سیاه از زمانهای قدیم مورد مصرف مردم بودهاست و از آن برای رفع امراض مختلف مانند دفع بلغم و صفرا استفاده میکردهاند. برگهای آن سبزرنگ، بیضوی، دندانهدار، بیدره و مرکب از ۵ تا ۷ برگچه است. اگر برگها شکسته و مالش داده شود، بوی بدی از آن متصاعد میشود. همه قسمت سبز گیاه سمی هستند.
گلهای آن سفید و خوشهای است که در اواخر بهار ظاهر میشود. میوه آقطی سیاه گوشتی، ریز مانند انگور و به رنگ آبی سیر است. قسمت مورد استفاده این درختچه گل، برگ و پوست داخلی ساقه آن است. آقطی سیاه در ایران در نواحی آذربایجان و همدان میروید.
نامهای دیگر آقطی: خمان، سبوقه، خمان کبیر، آقطی سیاه، تردارگن، انگورکولی، خمان صغیر، پَلِم (متفاوت از پَلْم به معنای کاجیره است)، پلخون، شون و آقطی سرخ است.
ترکیبات شیمیایی
[ویرایش]پوست این درختچه و برگ آن دارای موادی مانند سامبوسین سامبو نیگرین ، کولین، سیکوتین و مقدر کمی نیترات پتاسیم است. در گلهای آن الدرین و مقدر کمی اسانس وجود دارد. میوه آقطی سیاه دارای کریزان تمین ، مواد قندی، اسانس، صمغ، اسید والزیانیک و اسید استیک است. آقطی همچنین شامل فلاونوئیدهایی مانند کوئرستین و کامپفرول و گلیکوزیدهای کوئرستین همانند هایپروزید، ایزوکوئر ستین و روتین، و تری ترپنها مثل آلفا و بتا آمیرین، بتولین، اسید اولئانولیک، و ترکیب ضد التهاب اورسولیک اسید است. اسیدهای چرب مانند اسید لینولنیک، اسید پالمتیک، اسید لینولئیک، اسیدهای آمینه و دیگر ترکیبات مانند اسید کلروژنیک به عنوان تانن کاذب، تانن و موسیلاژ است. رنگ کبود آقطی بالغ و رسیده به سبب محتوای آنتوسیانیدینهای آن است.[۱]
خواص داروئی
[ویرایش]آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است. پوست ثانوی (داخلی) ساقه و ریشه آن از نظر طبی موثرترین قسمتهای این گیاه است.
- در درمان رماتیسم و درد مفاصل مؤثر است.
- ادرارآور است.
- ملین و ضد یبوست است و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شدهاست.
- دمکرده برگهای خشکشده آن در رفع اسهال مؤثر است.
- برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر، برگهای تازه این گیاه را له کرده یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید.
- درمانکننده استسقاء است و آب اضافی را از بدن و از بین انساج خارج میکند.
- برای از بین بردن خارش بدن، پوست ساقه آن را در روغن بجوشانید و سپس آن را صاف کرده و بگذارید سرد شود. این روغن را روی قسمتهایی که خارش دارد بزنید.
- برای جوشخوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان، از دم کرده ریشه این درختچه استفاده کنید.
- دمکرده گلهای خشکشده آقطی سیاه درمانکننده گریپ، سرما خوردگی، بیماریهای دستگاه تنفسی و نقرس است.
- جوشانده گلهای خشکشده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات الجنب مفید است.
- بخور گلهای آقطی سیاه برای درمان بیماریهای سل مفید است و اخلاط چسبناک را از گلو خارج میکند.
- بیماریهای کلیه و مجاری ادرار را درمان میکند.
- سنگ کلیه را خارج میسازد.
- شیر مادران شیرده را زیاد میکند.
- در درمان بیماریهای صرع مفید است.
- جوشانده گلهای خشکشده آقطی سیاه را به صورت کمپرس روی زخمهای اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت.
- خوردن میوه آقطی سیاه و مالیدن آن به سر باعث سیاهشدن مو و تقویت مو میشود.
- جوشانده گلهای آقطی سیاه را روی سوختگیها بگذارید و کمپرس کنید تا درد را کاهش دهد.
- برای از بین بردن ورم چشم میتوان چشم را با جوشانده گلهای این گیاه شستشو داد.
- جوشانده برگ این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین میبرد.
- اگر پوست حساس دارید برای شستن صورت یا پاک کردن آرایش از دمکرده آقطی سیاه استفاده کنید.
- برای شادابی پوست صورت و از بین بردن لکهها و کک و مک میتوان از ماسک زیر استفاده کرد:
گلهای خشکشده آقطی سیاه را دم کنید و مقداری پودر باقلای خشک را در ظرفی بریزید سپس دم کرده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید. این خمیر را به صورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بجوشانید این ماسک را هر روز روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند.
طرز استفاده: ۱) جوشانده: مقدر ۶۰ گرم پوست ساقه، برگ یا میوه این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد. سپس آن را صاف کنید.
2) سرکه آقطی سیاه: ۱۰–۲۰ گرم برگهای خشکشده این درختچه را در یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آن را بهم بزنید. پس از این مدت آن را صاف کرده و در شیشه دربسته نگهداری کنید.
3) دم کرده آقطی سیاه: مقدر ۱۰۰ گرم گل خشکشده این درختچه را در یک لیتر آب جوش ریخته و بمدت ۱۰ دقیقه دم کنید. از این دم کرده میتوانید برای شستشوی زخمها استفاده کنید.
- شیره یا آب میوه: میوههای رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود. مقدار مصرف این شیره یک قاشق چایخوری مخلوط در یک لیوان آب است.
- شراب آقطی سیاه: آب میوه را گرفته و با هم وزن آن قند مخلوط کنید. سپس این مخلوط را بجوشانید تا شربت غلیظی بدست آید.
مقدر مصرف این شربت یک قاشق غذاخوری قبل از هر غذا است.
مضرات
[ویرایش]استفاده زیاد از آقطی سیاه ممکن است باعث تهوع و همچنین ورم روده شود.
منابع
[ویرایش]- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافتشده در ۶ نوامبر ۲۰۱۹.