سمیرم - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

سمیرم
سام ارام
کشور ایران
استاناصفهان
شهرستانسمیرم
بخشمرکزی
نام(های) دیگرسمیرامیس
نام(های) پیشینزمیران، سمیران، سام آرام
سال شهرشدن۱۳۲۹
مردم
جمعیت۴۳٫۷۹۸ نفر (۱۴۰۱)
رشد جمعیت۲۵ درصد
جغرافیای طبیعی
مساحتحدود ۵ کیلومتر خود شهر
ارتفاع۲۵۰۰
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه۴۰۰ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه۷۰
اطلاعات شهری
شهردارمهندس امین علیخانی
ره‌آوردسیب و گردشگری
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۳۱۵۳۶۶
وبگاه
شناسهٔ ملی خودروایران ۲۳ ن
کد آماری۱۴۱۴
سمیرم بر ایران واقع شده‌است
سمیرم
روی نقشه ایران
۳۱°۲۴′۵۲″شمالی ۵۱°۳۳′۵۸″شرقی / ۳۱٫۴۱۴۴۸۵۳۳°شمالی ۵۱٫۵۶۶۱۷۲۳۳°شرقی / 31.41448533; 51.56617233

سِمیرُم شهری در جنوب استان اصفهان، ایران است. این شهر مرکز شهرستان سمیرم است. سمیرم با ارتفاع حدوداً ۲۵۰۰ متر از سطح دریا به عنوان دومین شهر مرتفع ایران محسوب می‌شود

جغرافیا

[ویرایش]

آب و هوا

[ویرایش]

سمیرم دارای آب و هوای کوهستانی با زمستان‌های سرد و تابستان‌های خشک و معتدل است. میزان بارندگی در شهر سمیرم در طول سال به‌طور متوسط ۴۰۰ میلی‌متر است که ۲۷٪ آن در پاییز ۵۸٪ آن در زمستان و ۱۳٪ آن در بهار و ۲٪ آن در تابستان رخ می‌دهد.[نیازمند منبع] متوسط درجه حرارت سالانه ۱۰/۱ درجه سانتی گراد و متوسط حداکثر حرارت ۱۷/۳ درجه و متوسط حداقل درجه حرارت ۳/۵ درجه است. تعداد روزهای یخبندان به‌طور متوسط ۱۴۳ روز که این تعداد بین ۱۱۷ و ۱۶۹ روز در سال متفاوت است.[نیازمند منبع]

موقعیت جغرافیایی

[ویرایش]

شهر سمیرم در ۱۶۵ کیلومتری جنوب شهر اصفهان و در کوهپایه‌های شرقی رشته کوه‌های زاگرس واقع شده‌است.[۱] سمیرم در دامنه پرشیب کوه بهرز و کوه سیاه قرار گرفته و در واقع شهر سمیرم توسط کوه‌های متعددی احاطه شده‌است.

زبان

[ویرایش]

زبان اصلی و بیشتر مردم شهر سمیرم فارسی است[۲] و هم‌چنین درصدی از جمعیت شهر را نیز قشقایی‌ها، لرهای جنوبی و تشکیل می‌دهند.

حوادث

[ویرایش]

۱۸ فوریه ۲۰۱۸ (۲۹ بهمن ۱۳۹۶) پرواز شماره ۳۷۰۴ خطوط هواپیمایی آسمان (Iran Aseman Airlines) یک فروند هواپیمای ATR 72-212 در مسیر تهران-یاسوج ۵۰ دقیقه بعد از زمان پرواز، از صفحه رادار محو شد و در نزدیکی منطقه پادنا در شهرستان سمیرم سقوط کرد؛ که احتمال اصلی سقوط این هواپیما مه آلودگی هوا و برخورد با کوه دنا در رشته کوه‌های زاگرس دانسته شده‌ است. همگی ۶۰ مسافر، از جمله ۵۹ بزرگسال و یک کودک، و ۶ خدمه شامل یک خلبان و یک کمک خلبان، دو مهماندار و دو پرسنل امنیت پرواز جان باختند.[۳]

تاریخ

[ویرایش]

تاریخچه

[ویرایش]

سابقه تاریخی سمیرم بر طبق تحقیقات واندنبرگ به ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بر می‌گردد.[نیازمند منبع]

سابقه تاریخی شهرنشینی سمیرم به دوره کاسیان بر می‌گردد. در جنوب سمیرم مزرعه‌ای به نام کوره وجود دارد که اکنون خرابه‌هایی از خانه‌ها و حتی حمام در آن به جا مانده‌است و این دلیلی بر شهر بودن سمیرم در آن زمان است، زیرا در دوران قبل از اسلام یکی از شاخص‌های شناخت شهر، حمام بوده‌است و دلیل دیگر اطلاق نام کوره بر این منطقه است. چرا که هخامنشیان به شهر، کوره می‌گفتند. همچنین نام‌های قدیمی موجود در منطقه که بیشتر آن‌ها از واژهای قدیم فارسی دری است -مانند کوه بهرز به معنای هاله روی شعله آتش که کوهی است در شمال شهر سمیرم- نشان دهندهٔ تاریخ شهر است.[نیازمند منبع]

وجود تعدادی آثار باستانی و از جمله سنگ نبشت‌های (کتیبه‌های) میخی حک شده بر دل کوه‌ها و سنگ‌های استوانه‌ای که به میل معروفند که پژوهشگر فقید، هرتسفلد از آن‌ها به عنوان آثار عصر ساسانی یاد کرده،[نیازمند منبع] نشان می‌دهد که سمیرم در زمان ساسانیان نیز در حد یک شهر بزرگ وسعت و جمعیت داشته‌است. پس از دوره ساسانیان تا چندین قرن از وضعیت و تاریخ سمیرم آثار و اسنادی در دست نیست. اما آنچه از گزارش‌های تاریخی بر می‌آید در دوره دیلمیان سمیرم دارای دژی محکم و استوار بوده‌است.[نیازمند منبع]

این منطقه در دوره سلجوقیان نیز شهری نسبتاً بزرگ بوده و قلعه‌ای استوار داشته‌است.[نیازمند منبع] سمیرم در دوره سلجوقیان نقش مهمی در ارکان مدیریتی این سلسله ایفا کرده‌است. چنانچه غیر از کمال الدین علی از وزرای معروف این عصر، وزیران حکومتی دیگری نیز در این دوره از این شهر بوده‌اند.[نیازمند منبع]

در عصر صفوی با وجود آرامش نسبی در سمیرم، زمین‌های این منطقه مورد خرید و فروش قرار می‌گرفته‌است. البته نزدیکی آن با پایتخت صفویان، اصفهان، در این امر بی تأثیر نبوده‌است. و البته این که آب و هوای معتدلش مورد پسند پادشاهان آن عصر بود.

در دوران بعد، از جمله در عصر زندیه سمیرم به علت همجواری با پایتخت زندیه، شیراز، مورد توجه بوده‌است. در عصر قاجار منطقه در معرض تاخت و تاز قشون حکومتی بوده‌است.[نیازمند منبع] از عصر قاجار به بعد این منطقه عرصه رقابت و رویارویی دو ایل بزرگ بختیاری و قشقایی قرار گرفته‌است.

مهم‌ترین واقعه تاریخ سمیرم، نبرد سمیرم است.با اشغال ایران توسط متفقین و سقوط رضاشاه و در پی آن، بازگشت رهبران در تبعید ایلات، انتظار می‌رفت که از حجم فشارها کاسته شود و شرایط مطلوب‌تری حاکم گردد. اما دولت بریتانیا برتداوم سیاست‌های محدودکننده عشایر اصرار داشت. به اعتقاد کاوه بیات، تاریخ‌نگار و پژوهشگر ایرانی، تداوم این نارضایتی‌ها به‌عنوان یکی از پیشرانه‌های واقعه سمیرم شناخته می‌شود. دولت بریتانیا به‌منظور جلوگیری از برانگیخته شدن احساسات ملی ایرانیان، از رویارویی مستقیم با عشایر قشقایی پرهیز داشت و به همین سبب امکانات لازم را برای درگیر شدن ارتش ایران با آن‌ها فراهم نمود. بدین جهت، سپهبد شاه‌بختی را تحت فشار قرار داد تا با پشتیبانی آن‌ها در زمان کوچ تابستانه عشایر قشقایی، با آن‌ها درگیر و عملاً مانع کوچشان شود؛ بنابراین درگیری‌هایی بین ارتش و عشایر در قیر، کارزین و گردنهٔ موک در شمال فیروزآباد واقع شد.

در پی این درگیری‌ها که عمدتاً با تلفات نیروهای ارتش همراه بود، سران قشقایی تصمیم گرفتند به پادگان قلعهٔ پریان و پادگان سمیرم حمله کنند. حمله به پادگان سمیرم را خسرو خان قشقایی بر عهده گرفت. در سوی دیگر، سپهبد شاه‌بختی یک ستون نظامی هفتصدنفره را به فرماندهی سرهنگ حسنعلی شقاقی راهی پادگان سمیرم کرد تا تحرکات احتمالی قشقایی‌ها را سرکوب کند. خسروخان به سرهنگ شقاقی پیغام داد تا برای اجتناب از درگیری، پادگان را تسلیم و نیروهای خود را از منطقه ییلاق عشایر خارج کند. اما این پیشنهاد پذیرفته نشد.

نبرد سمیرم در اوایل تیر ۱۳۲۲ خورشیدی با محاصره پادگان سمیرم توسط نیروهای قشقایی شروع و در یازدهم تیرماه با کشته شدن سرهنگ شقاقی و تسلیم شدن پادگان تمام شد. نتیجه این نبرد، تأثیر منفی زیادی بر روحیه ارتش ایران داشت. همچنین در پی این نبرد، مخالفان لشکرکشی به فارس در پایتخت، به تکاپو افتادند و موفق به عزل سپهبد شاه‌بختی شدند. آن‌ها همچنین تلاش کردند علی سهیلی، نخست‌وزیر وقت را استیضاح کنند که به نتیجه نرسید. تنها بازمانده جنگ یداله شکرالهی بود که دو مرده بر روی خود انداخت و خود را خونی کرد و زنده ماند که در دوران سربازی از اهالی یانچشمه بوده‌است.

آبشار سمیرم که آن را عروس زاگرس نیز نامیده اند، یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های طبیعی سمیرم محسوب می‌شود. این آبشار که در چهار کیلومتری شرق سمیرم و ۱۶۰ کیلومتری جنوب اصفهان واقع شده است. در یک دره واقع شده و ازمیان دو دیواره سنگی به پایین فرو می‌ریزد. آبشار سمیرم یکی از بهترین مکان‌های طبیعی سمیرم برای شب‌ ماندن است.[۴]

از این جنگ تحت عنوان نبرد سمیرم در برخی کتب و منابع یاد شده، از جمله خاطرات میرزا مهدی خانشقاقی (میرزا مهدی خان ممتحن الدوله)، و رمان سووشون اثر سیمین دانشور و نیز در قطعه‌ای از احمد شاملو شاعر معاصر. در سال ۱۳۲۵ سمیرم از شهرستان آباده و استان فارس منتزع و تابع استان اصفهان گردید. در آبان ۱۳۲۹ شهر شد و درنهایت در سال ۱۳۴۲ سمیرم به عنوان مرکز شهرستان سمیرم شناخته شد. برای رسیدن به این آبشار و روستای شگفت‌انگیز ابتدا باید به سمیرم بروید و جاده سمیرم یاسوج را در پیش بگیرید. پس از طی مسافتی به روستایی به چهارراه می‌رسید که باید از آن عبور کنید و پس از پشت سر گذاشتن آن، وارد جاده‌ای خاکی می‌شوید که دو، دوراهی دارد که باید در هر دو مسیر به‌سمت چپ بپیچید و در انتها به روستای آب ملخ خواهید رسید.[۵]

ریشه‌شناسی

[ویرایش]

در خصوص ریشه‌شناسی نام این شهر تعابیر و تفاسیر مختلفی به کار برده شده‌است:

  • نقل قولی که حکایت از قدمت تاریخی منطقه دارد و بیشتر از آن بوی افسانه به مشام می‌رسد از این قرار است که چون سام نریمان پهلوان شاهنامه فردوسی به دندان درد سختی گرفتار می‌شود، بی تابی عظیمی او را فرا می‌گیرد و چون به این منطقه می‌رسد، دردش بهبود می‌یابد؛ لذا نام این مکانِ را «سام آرام» نهادند چرا که سام در این منطقه از درد آرام گرفت و به مرور زمان این نام به سمیرم تبدیل می‌شود.
  • گفته‌اند سمیرم بر گرفته شده از نام سمیرامیس ملکه بابل در دنیای باستان می‌باشد که به این ناحیه گذر کرده‌است.

به نظر می‌رسد منطقی تر این باشد که نام سمیرم را به زمیران، سمیران یا شمیران نسبت دهیم. شم یا سم به معنای سرد و ران یا رام به معنای مکان، که به مرور زمان به سمیرم تبدیل شده‌است.

آثار باستانی موجود در شهر

[ویرایش]

معماری‌های دست کندی که در داخل شهر است (شامل خانه‌های صخره‌ای باستانی) از جمله جالب‌ترین نوع معماری ایران باستان است.

جاوری مدیر گروه باستان‌شناسی دانشگاه کاشان معتقد است: این خانه‌های صخره‌ای محل سکونت انسان بوده و بخشی از این خانه‌ها برای انباری تعبیه می‌شده‌است.[نیازمند منبع]

ناحیه‌ای در شهر سمیرم وجود دارد به نام قلعه، این قلعه را می‌توان به دوران اقوام کاسی‌ها و اوراتورها که به قبل از دوران مادها می‌رسد نسبت داد. در دامنه محله قلعه در شمال شهر سمیرم حدود هزار خانه صخره‌ای گمنام و ناشناخته وجود دارد که می‌توان گفت در دنیا بی نظیر است. و بعضی از این دست کنده‌ها در دامنه قلعه سمیرم بر روی دیگری و چند طبقه ساخته شده‌اند. سیستم گرمایش، تعبیه طاقچه و شبکه آبرسانی جانمایی شده در خانه‌های صخره‌ای سمیرم به خوبی قابل مشاهده است. که به سبب آگاهی محدود و بی‌توجهی مسوولان برخی سازمان‌ها مانند اوقاف، در طرح توسعه مقبره امامزاده ابراهیم بخش‌هایی از این معماری کهن در چند سال اخیر تخریب شده و از بین رفته‌اند.

مشاهیر

[ویرایش]

گردشگری

[ویرایش]

جاذبه‌های طبیعی

[ویرایش]
پارک دریاچه
  • پارک دریاچه
  • سرچشمه بابا زرنگ (شهر کمه)
  • آبشار بی‌بی سیدان
  • آبشار تقرچه
  • رودخانه شمس‌آباد و چشمه ناز ونک
  • آبشار آب ملخ
  • غار دنگزلو
  • سد حنا
  • چشمه خوانسار
  • رودآباد
  • چالقفا
  • غار پلنگ سمیرم
  • غار چهل ستون
  • غار شاه آباد
  • سد کمانه
  • روستای نمونه گردشگری خفر و آبشار خفر
  • چشمه آب اسپید
  • آبشار تنگ دناسا

جاذبه‌های تاریخی

[ویرایش]
  • تقرچه
  • مسجد و حمام خانعلی
  • مسجد جامع شهر سمیرم (محلهٔ قلعه)
  • میل‌های سنگی
  • حمام خواجگان
  • آسیاب‌های آبی (خانعلی)
  • قبرستان و سنگ قبرهایی از اوایل عهد اسلام
  • کتیبه‌های ناخوانا در غار اشکفت راز در اطراف شهر
  • سنگهای عصاری

پشمکون

جاذبه‌های مذهبی

[ویرایش]
  • امامزاده ابراهیم
  • امامزاده زید بن علی
  • امامزاده سید محمد و سید احمد خفر
  • امامزاده معصومه خاتون

امامزاده بی بی گل خاتون شهر کمه

صنایع دستی

[ویرایش]

در چند سال اخیر تعداد کارگاه‌های صنایع دستی سنتی شهر کاهش یافته‌است. با این حال از مهم‌ترین صنایع دستی سمیرم می‌توان به قالی، گلیم و جاجیم اشاره کرد.

ره آورد

[ویرایش]

مهم‌ترین سوغات سمیرم همان سیب معروف این شهر است. از دیگر ره آورد‌های سمیرم می‌توان به قارا، کشک و صنایع دستی به ویژه قالی و گلیم و عسل و جاجیم اشاره نمود.

آموزش

[ویرایش]

آموزش عالی

[ویرایش]
  • دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمیرم
  • دانشگاه پیام نور مرکز سمیرم این دانشگاه در سال ۱۳۷۷ تاسیس شد و دارای رشته های تحصیلی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد می باشد. تلفن تماس: 03153660627
  • رشته های کارشناسی دانشگاه پیام نور سمیرم: روانشناسی، علوم تربیتی، مشاوره و راهنمایی، حقوق، حسابداری، علوم اجتماعی
  • رشته های تحصیلی دانشگاه پیام نور سمیرم در مقطع کارشناسی ارشد عبارتند از: علوم تربیتی گرایش برنامه ریزی درسی، جامعه شناسی گرایش روزنامه نگاری، روانشناسی عمومی و روانشناسی تربیتی

آموزش دینی

[ویرایش]

مهم‌ترین مرکز آموزش دینی در سمیرم حوزه علمیه امام صادق است که در سال ۱۳۶۴ تأسیس شده‌است.

آموزشگاه موسیقی سرو آزاد

مرکز تخصصی موسیقی در سمیرم به مدیریت مسعود آصفی کارشناس ارشد موسیقی در سال ۱۳۹۰ تاسیس شد.

سازهای اموزشی (تار،سه تار،گیتار،سنتور،ویولن،موسیقی ارف،)

آموزشگاه موسیقی نغمه شرقی

حمل و نقل

[ویرایش]

راه‌های ارتباطی

[ویرایش]

با توجه به موقعیت شهرستان سمیرم و قرار گرفتن آن بین سه استان فارس، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد و همچنین عبور ترافیک استان‌های بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد و قسمتی از ترافیک استان‌های فارس و چهارمحال و بختیاری از این شهرستان به طرف شمال و مرکز، اهمیت راه‌های ارتباطی این شهرستان زیاد است. ولی با این حال راه‌های ارتباطی این شهرستان با توجه به اهمیت آن، آنچنان توسعه نیافته‌است. شهرستان سمیرم دارای ۸۶۰ کیلومتر بزرگراه اصلی، فرعی و روستایی و یک هزار و ۹۹۲ کیلومتر راه همسنگ (رتبه دوم در استان) است.[نیازمند منبع]

شهر سمیرم دارای چند خروجی اصلی و فرعی است. جاده‌های اصلی سمیرم عبارت اند از:

یک کمربندی بزرگراه سمیرم- شهرضا را به جاده سمیرم - یاسوج وصل می‌کند و یکی هم جاده سمیرم - یاسوج را به جاده سمیرم - آباده متصل می‌سازد.

ورزش

[ویرایش]

سمیرم دارای حدود سه هزار ورزشکار سازمان یافته و بیش از ۳۰ هیئت ورزشی است.

تیم‌های ورزشی و ورزشکاران سمیرمی در سطح استان، کشور و جهان توانسته‌اند به موفقیت‌های زیادی دست یابند. از جمله خواهران منصوریان و خانم الهه منصوریان، ووشوکار سمیرمی که موفق به کسب طلای جام جهانی سانشو ۲۰۱۰ چین، نقره قهرمانی جهان ۲۰۰۹ تورنتو و برنز بازی‌های آسیایی ۲۰۱۰ گوانگژو شد.

مهم‌ترین امکانات ورزشی شهر سمیرم:

  • مجموعه ورزشی شهید صابری
  • پیست اسکی سمیرم
  • مجموعه ورزشی آرسس اختصاصی بانوان
  • مجموعه ورزشی اکسیژن

سمیرم از دیدگاه مردم شناسی

[ویرایش]

مردم شهر سمیرم به زبان فارسی گفت و گو می کنند. لهجه غالب به لهجه‌ی مردم استان فارس شبیه است اما خصوصیات خاص خود را دارد.

اما در بخش وردشت این شهرستان ترک‌های قشقایی به طور کامل غالبند و البته در بخش های پادنا و پادناعلیا، لرهای جنوبی ساکن اند. ضمن اینکه ترک های قشقایی نیر حضور دارند.

ویژگی‌های تلفظ

[ویرایش]

در لهجه سمیرمی (شهر سمیرم) امروزی بر خلاف برخی از لهجه‌های زبان فارسی، «غ» و «ق» یکسان تلفظ می‌شود. مثلا تلفظ دو واژه غریب و قریب در لهجه سمیرمی یکسان است.

تبدیل «ان» «ام» در اغلب واژه:

  • خانه ← خونه
  • جان ← جون
  • آرام ← آروم
  • داماد ← دوماد
  • ماند ← موند

استثنا در واژگان کمتر رایج و نوتر از جمله اکثر جمع‌ها با «ان» جاری‌است.

تلفظ «را»

[ویرایش]

رای مفعولی به‌صورت re- یا e- تلفظ می‌شود.

  • ماشین را ببین --> ماشینِ بین.
  • دستت را بلند کن. --> دستِ بلند کو.

تبدیل جملهٔ مفعولی در صورتی که مفعول اول شخص باشد

[ویرایش]

برای مثال:

  • مرا به رستوران برد --> بُردوم رستوران

کلمات و اصطلاحات خاص

[ویرایش]

صرف فعل

[ویرایش]
  • شناسهٔ سوم شخص مضارع به جای «د» اَ است. «می‌ زند --> می‌ زنهَ»
  • شناسهٔ دوم شخص جمع به جای «اید --> این» ادا می‌شود. «می‌زنید --> می‌زنین»، «رفتید --> رفتین»
  • شناسهٔ سوم شخص جمع با تخفیف دال پایانی ادا می‌شود: «می‌زنند --> می‌زنن»

گفتن تمامی می های کاری در حالت منفی (نمی) به صورت نَم

[ویرایش]
  • نمی دانم --> نَمدونم
  • نمی‌خواهم --> نَمخوام
  • نمی خورم --> نَمخورم

پانویس

[ویرایش]
  1. «موقعیت و محدوده شهرستان سمیرم». درگاه الکترونیکی شهرداری سمیرم. ۲۰۱۲-۰۱-۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۹-۲۲.
  2. «زبان و گویش سمیرم». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۲۳.
  3. «تصاویری از محل دقیق سقوط هواپیما». روزنامه دنیای اقتصاد. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۱۸.
  4. «سمیرم شهر هزار چشمه». اصفهان زیبا. دریافت‌شده در ۱۴۰۳-۰۹-۲۶.
  5. «سمیرم شهر هزار چشمه». اصفهان زیبا. دریافت‌شده در ۱۴۰۳-۰۹-۲۶.

منابع

[ویرایش]

روزنامه اطلاعات (۲۲ خرداد ۱۳۹۱). «سمیرم؛ پنجره‌ای به سوی طبیعت». ایران‌بوم. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۴.