محمود حسابی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

سیّد محمود حسابی
زادهٔ۴ اسفند ۱۲۸۱
۲۳ فوریهٔ ۱۹۰۳
میدان شاهپور، بازار قوام الدوله، تهران[۱]
درگذشت۱۲ شهریور ۱۳۷۱
۳ سپتامبر ۱۹۹۲ (۸۹ سال)
بیمارستان قلب دانشگاه ژنو، سوئیس
علت مرگبیماری قلبی
آرامگاهتفرش
ملیتایرانی
دیگر نام‌هاپروفسور حسابی، دکتر حسابی
تحصیلاتدکترای فیزیک
لیسانس مهندسی معدن
لیسانس ادبیات
لیسانس مهندسی راه و ساختمان[۲]
محل تحصیلدانشگاه تهران
دانشگاه سوربن
دانشگاه آمریکایی بیروت
پیشه(ها)فیزیک‌دان، سناتور، وزیر فرهنگ
همسرصدیقه حائری
فرزندانسید ایرج حسابی
انوشه سادات حسابی
والدینگوهرشاد حسابی
سید عباس معزالسلطنه
خویشاوندانمحمد حسابی (برادر)
وبگاه
یادداشت‌ها

سیّد محمود حسابی (۱۲۸۱–۱۳۷۱) فیزیک‌دان، سناتور و یکی از وزیران فرهنگ در زمان سلطنت پهلوی[۶] و یکی از پیشگامان آموزش فیزیک و مهندسی دانشگاهی به روش نوین در ایران بود.[۷] وی از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۱ وزیر فرهنگ ایران در کابینه محمد مصدق بود.[۸][۹]

زندگی

[ویرایش]
خانه پدری حسابی در بازارچه قوام الدوله در همسایگی کلیسای سورپ گئورگ

محمود حسابی در ۳ اسفند سال ۱۲۸۱[۴] هجری خورشیدی (۱۳۲۱ ه‍.ق) در تهران، از پدر و مادر تفرشی زاده شد.[۳] پدرش سید عباس معزالسلطنه شغل دولتی داشت و از طرف وزارت امور خارجه به ماموریت‌هایی می‌رفت. پدربزرگش حاج میرزا علی حسابی (یمین‌الملک) در زمان احمد شاه قاجار در کابینه فرمانفرما وزیر مالیه بود.[۱۰] پس از سپری شدن چهار سال از دوران کودکی در تهران، به همراه خانواده عازم شامات گردیدند. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، با تنگدستی و مرارت‌های دور از وطن در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادر فداکار و متدین خود (خانم گوهرشاد حسابی) فرامی‌گرفت. او قرآن و دیوان حافظ را از حفظ می‌دانست. او همچنین بر کتب بوستان سعدی، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشآت قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت. حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بود. او در نواختن ویولن و پیانو مهارت داشت. وی در چند رشته ورزشی نیز موفقیت‌هایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا در دوران نوجوانی در بیروت.[۱۱][۱۲]

تحصیلات

[ویرایش]

شروع تحصیلات متوسطه او همزمان با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو به مدت دو سال در منزل به تحصیل پرداخت. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ‌التحصیل شد. در آن دوران با اشتغال در نقشه‌کشی و راه‌سازی، به امرار معاش خانواده کمک می‌کرد.

حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشتهٔ فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن ۲۵ سالگی دانشنامه دکتری فیزیک خود را، با ارائهٔ رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک»، با درجه عالی دریافت نمود.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]

  1. لیسانس مهندسی راه و ساختمان از دانشگاه فرانسوی بیروت (۱۳۰۱ ه‍.ش)
  2. دکتری فیزیک از دانشگاه سوربن فرانسه (۱۳۰۵ ه‍.ش)
  3. لیسانس مهندسی معدن
  4. لیسانس ادبیات

مناصب سیاسی

[ویرایش]

در زمان حکومت سلطنت پهلوی، حسابی یک سناتور انتصابیِ شهر تهران در دوره‌های اول، دوم و سوم مجلس سنای ایران بود.[۱۵] وی همچنین وزیر فرهنگ کابینه محمد مصدق در سال‌های ۱۹۵۱–۱۹۵۲ بود.[۶]

فعالیت‌های شغلی و اجتماعی

[ویرایش]

حسابی با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به ایران بازگشت و به پایه‌گذاری علوم نوین و تأسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی،[۱۶] دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه‌اندازی و پایه‌گذاری فیزیک و مهندسی نوین پرداخت.[۱۱][۱۲]

اقدامات علمی و اجرائی

[ویرایش]

جوایز و افتخارات

[ویرایش]
مراسم اهدای نشان لژیون دونور فرانسه

محمود حسابی به زبان‌های عربی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی تسلط کامل داشت. او در مطالعات و پژوهش‌های خود از زبان‌های سانسکریت، لاتین، پهلوی، یونانی، ایتالیایی، روسی و ترکی نیز استفاده کرده است. دکتر حسابی در سال ۱۳۴۹ عنوان «استاد برجسته دانشگاه تهران» را دریافت کرد. در سال ۱۳۶۶ در کنگره ۶۰ سال فیزیک ایران که به مناسبت بزرگداشت ایشان برگزار شد از خدمات وی به عنوان پدر فیزیک ایران قدردانی شد. محمود حسابی همچنین نشان لژیون دونور فرانسه را از کشور فرانسه دریافت کرد

  • ۱۳۴۹ - دریافت عنوان «استاد برجسته دانشگاه تهران»[۲۹]
  • ۱۳۶۵ - برگزاری کنفرانس سالانه فیزیک در ایران[۲۹]
  • نشان لژیون دونور فرانسه[۲۹][۳۰][۳۱]

همچنین وزارت راه و شهرسازی یکی از کشتی‌های ناوگان ایران را به نام محمود حسابی نام گذاری کرده است.

طرح تأسیس دانشگاه تهران

[ویرایش]

محمود حسابی در سن ۳۲ سالگی نخستین سرپرست دانشکده فنی دانشگاه تهران شد. محمدتقی توسلی استاد فیزیک دانشگاه تهران[۳۲] و یکی از شاگردان محمود حسابی در کتاب «زندگینامه علمی دکتر محمود حسابی» نقل می‌کند که در ابتدا محمود حسابی مخالف تأسیس دانشگاه بود ولی بعداً با استفاده از طرح‌های دانشگاه‌های فرانسه طرحی برای تأسیس یک دانشکده با پنج فاکولته نوشت و به علی‌اصغر حکمت داد. دکتر علی‌اصغر حکمت واژهٔ دانشکده را به دانشگاه و فاکولته را به دانشکده تغییر داد، و با گرفتن قول از محمود حسابی برای سرپرستی دانشکده فنی، طرح را به تصویب مجلس ملی رساند.[۳۳][۳۴]

در مورد نقش محمود حسابی در تأسیس دانشگاه تهران عقاید مختلف و متفاوتی وجود دارد و برای نمونه علی اکبر سیاسی در کتاب خود با نام گزارش یک زندگی، طرح تأسیس دانشگاه تهران را توضیح می‌دهد و نقشی برای محمود حسابی قائل نشده است.[۳۵] ضیاء موحد در مصاحبه‌ای ادعای نقش محمود حسابی در تأسیس دانشگاه تهران را کذب محض می‌داند.[۳۶] ضیاء موحد می‌گوید: «دکتر حسابی مسلماً خدمتگزار فرهنگ ایران و انسانی ایران‌دوست بود و به‌عنوان یک سناتور، از امکاناتش برای پیش‌بردن علم فیزیک در ایران استفاده کرد. این‌ها مسجل است و ما از این بابت به دکتر حسابی احترام می‌گذاریم. ولی دکتر حسابی، برخلاف ادعای پسرش، نابغه نبود.»[۳۷]

درگذشت

[ویرایش]
آرامگاه خانوادگی، تفرش

محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو به علت بیماری قلبی درگذشت. آرامگاه (خانوادگی) وی در شهر تفرش قرار دارد.[۱۱][۱۲][۱۳]

موزه پروفسور حسابی

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: موزه دکتر حسابی

اندک زمانی پس از مرگ حسابی در سال ۱۳۷۲، خانه او تبدیل به موزه‌ای شد که در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌ها و عکس‌های قدیمی و متن نطق‌ها و نوشته‌ها در آن به نمایش گذاشته شده است. این موزه در خیابان تجریش، خیابان مقصودبیک قرار دارد.[۳۸] که در گذشته چهارراه حسابی نامیده می‌شد.[۳۹]

بحث پیرامون جایگاه علمی فرهنگی

[ویرایش]

پس از مرگ حسابی، در رسانه‌های ایران مطالبی غلوآمیز[۴۰] در خصوص آثار و جایگاه علمی وی و ارتباط وی با دانشمندانی چون آلبرت اینشتین منتشر شده است که مورد انتقاد برخی قرار گرفته است. از این مطالب می‌توان برای نمونه به طرح مسائل نادرستی همچون: «همکاری و ارتباط وی با آلبرت انیشتین و مقاله مشترک آن دو»، «تنها شاگرد ایرانی انیشتین بودن»، «بزرگ‌ترین فیزیک‌دان ایران بودن»، «مرد علمی سال بودن»، «دارا بودن نظریه‌ای نوین و اثبات شده در علم فیزیک» و «تحصیل همزمان و تخصص در رشته‌های مختلف» اشاره کرد. همچنین دیدگاه وی دربارهٔ زنان (مانند الزام مادرش به حجاب کارکنان درمانگاه گوهرشاد[۴۱] و امتناع از اعطای بورس تحصیلی به آلنوش طریان[۴۲]) نقد شده است

ایرج حسابی فرزند محمود حسابی در مصاحبه‌ای به مکاتبات پدرش با فیزیک‌دان زن فرانسوی و برنده نوبل فیزیک بنام دکتر لولا اشاره می‌کند درحالی‌که تاکنون تنها دو فیزیک‌دان زن موفق به دریافت نوبل فیزیک شده‌اند که درمیان آن‌ها نام چنین شخصی وجود ندارد.[۴۳][۴۴]

برخی از چهره‌های دانشگاهی مانند رضا منصوری[۷][۴۵]مهدی زارع[۴۶][۴۷] و ضیاء موحد[۴۸] مبالغه دربارهٔ او را نکوهیده‌اند. برخی نیز مانند مهدی گلشنی ضمن نکوهش غلوهای زیاد دربارهٔ وی و البته نکوهش نقدهای تند، وی را فیزیک‌دانی متفکر دانسته است.[۴۹] ناصر مقبلی، استادیار و دستیار محمود حسابی نیز، خدمات حسابی را در پیشرفت و به روز کردن سپهر علمی ایران بسیار ارزنده شمرده و تلاش برای حفظ یاد او را درست می‌داند.[۵۰]

ایرج حسابی پسر محمود حسابی این نقدها را رد کرده است.[۵۱] وی در مصاحبه‌ای گفته است که پدرش هیچ عکسی با آلبرت انیشتین ندارد.[۴۱]

تصویر دیگری نیز وجود دارد که به او منتسب است و در حقیقت این تصویر متعلق به دیدار آلبرت اینشتین و فیزیکدان ترکیه ای بهرام کورشن اوغلو است.[۵۲]

همچنین تصاویر منتسب به محمود حسابی در کنار آلبرت اینشتین در حقیقت مربوط به ریاضی‌دان اتریشی، کورت گودل است.[۵۳]

آثار

[ویرایش]

آثار به جای مانده از محمود حسابی در زمینه‌های فیزیک، زبان فارسی و پژوهش‌های فرهنگی شامل ۲۱ کتاب و مقاله است. برخی از مهم‌ترین آثار وی عبارتند از:[۵۴]

کتاب‌ها

[ویرایش]
  • کتاب‌های فیزیک دبیرستان ۱۳۱۸.[۵۵][۵۶][۵۷]
  • کتابی در تفسیر امواج دوبر در شش رساله، دانشگاه تهران ۱۹۴۶.[۵۸]
  • کتاب دیدگانی فیزیک دانشگاه تهران ۱۳۴۰.[۵۹]
  • کتاب قانون تأسیس دانشگاه تهران، ۱۳۱۲[۶۰]
  • کتاب نام‌های ایرانی، ۱۳۱۹[۶۱]
  • کتاب آیین‌نامه امور مالی دانشگاه تهران، ۱۳۳۳[۶۲]
  • کتاب دیدگانی فیزیکی، دانشگاه تهران، ۱۳۴۰[۶۳]

مقاله‌ها

[ویرایش]
  • مقاله ذرات پیوسته، در نشریه آکادمی علوم آمریکا ۱۹۴۷.[۶۴]
  • مقاله اثبات نظری بیشتر بودن جرم ذرات شارژ شده به وسیله نور نسبت به الکترون (پیشنهاد تفسیر قانون جاذبهٔ عمومی نیوتون و قانون میدان الکتریکی ماکسول)، گزارش نشریه انجمن فیزیک آمریکا ۱۹۴۸.[۶۵]
  • مقاله مدل ذرات بی‌نهایت گسترده، نشریهٔ فیزیک فرانسه ۱۹۵۷.[۶۶]
  • «وندها و گهواژه‌های فارسی» ۱۳۶۸
  • «فرهنگ حسابی» (انگلیسی به فارسی) ۱۳۷۲


منابع

[ویرایش]
  • «ḤESĀBI, MAḤMUD – Encyclopaedia Iranica». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مه ۲۰۱۸.

«به مناسبت هفدهمین سالروز درگذشت پروفسور دکتر سید محمود حسابی پدر فیزیک ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴.

  1. ↑ https://web.archive.org/web/20180517073452/http://www.iranicaonline.org/articles/hesabi-mahmud. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مه ۲۰۱۸. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  2. ↑ «زندگینامه: سید محمود حسابی (۱۲۸۱–۱۳۷۱)».
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ حسابی، ایرج. استاد عشق، چاپ سی و پنجم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۸۸. ۹۷۸۹۶۴۴۲۲۰۹۷۵.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ تاریخ تولد نوشته شده در جعبه برگرفته از ویکی‌پدیای انگلیسی می‌باشد و با استفاده از وبگاه ساعت و تقویم رسمی ایران به هجری شمسی تبدیل شده است.
  5. ↑ بنیاد پروفسور حسابی.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Encyclopædia Iranica,"ḤESĀBI, MAḤMUD بایگانی‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine"
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ رضا منصوری. «شیّادی زیر لوای نام مرحوم حسابی» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (پی‌دی‌اف) در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۰.
  8. ↑ محمدتقی توسلی (پاییز و زمستان ۱۳۹۱). «زندگینامه علمی دکتر محمود حسابی» (PDF). میراث علمی اسلام و ایران، سال اول، شماره دوم، صفحه 146.[پیوند مرده]
  9. ↑ محمدتقی توسلی. «زندگی نامهٔ علمی استاد دکتر محمود حسابی» (PDF). انجمن فیزیک ایران و انتشارات نیاز دانش = ۱۳۹۵.
  10. ↑ مجله راهنمای کتاب، شماره ۷ و ۸، سال ۱۲، مهر و آبان ۱۳۴۸، ص۳۴۰
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ Iran Chamber Society
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ «محمود حسابی». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۴ آوریل ۲۰۱۱.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «سالشمار زندگی پروفسور دکتر محمود حسابی». روزنامهٔ جام‌جم. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ فروردین ۱۳۹۰.
  14. ↑ «پروفسور محمود حسابی پدر فیزیک ایران». روزنامه آفتاب یزد. ۸۷/5/۸. دریافت‌شده در ۲۰ فروردین ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  15. ↑ «محمود حسابی». کتابخانه دیجیتالی مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اوت ۲۰۱۶.
  16. ↑ دارالمعلمین و دانشسرای عالی با همت میرزا یحیی خان قره گوزلو وزیر معارف و صنایع مستظرفه تأسیس شد و حسابی همیاری نمود و توسعه داد.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ ۱۷٫۳ ۱۷٫۴ زارعی، فاطمه (۱۳۸۳). «مرد علم (درگذشت پروفسور محمود حسابی)». گلبرگ. تهران (۵۴): ۱۰۱. دریافت‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ ۱۸٫۳ ۱۸٫۴ ۱۸٫۵ ۱۸٫۶ ۱۸٫۷ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران». کیهان فرهنگی. تهران (۴۳): ۱۲. مهر۱۳۶۶. دریافت‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  19. ↑ http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/861811
  20. ↑ محمد بهمن بیگی، مقاله دکتر حسابی: برپاکننده نخستین مدرسه سیار عشایری، نشریه حافظ، شماره ۹۰، بهمن ماه سال ۱۳۹۰
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ ۲۱٫۳ ۲۱٫۴ ۲۱٫۵ ۲۱٫۶ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک. تهران (۳۱): ۱۹۸. مهر ۱۳۷۱. دریافت‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲. پارامتر |first1= بدون |last1= در Authors list وارد شده‌است (کمک)
  22. ↑ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک. تهران (۳۱): ۱۹۸. مهر ۱۳۷۱. دریافت‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  23. ↑ زارعی (۱۳۸۳). «مرد علم (درگذشت پروفسور محمود حسابی)». گلبرگ. تهران (۵۴): ۱۰۱. دریافت‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ «برخی از خدمات بی بدیل پروفسور حسابی به ایران زمین». روزنامه خراسان. ۱۷ مهر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  25. ↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران». کیهان فرهنگی. تهران (۴۳): ۶. مهر۱۳۶۶. دریافت‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  26. ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ ۲۶٫۲ ۲۶٫۳ ۲۶٫۴ ۲۶٫۵ ۲۶٫۶ ۲۶٫۷ «سید محمود حسابی». علوم و فنون. تهران (۶۵): ۶۰. شهریور ۱۳۸۲. دریافت‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  27. ↑ همشهری ۹ اسفند ۱۳۸۱
  28. ↑ «معرفی». www.aehighschool.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۱۱.
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ ۲۹٫۲ «ḤESĀBI, MAḤMUD». ایرانیکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مه ۲۰۱۸. منبع داده شده (Ḥesābi, 2000, p. 8) است و نوشته شده است: For an account of his life and work, as well as a selection of his writings and a complete bibliography of his works, see Maḥmud Ḥesābi, Rāh-e mā, goftārhāʾi az Sayyed Maḥmud Ḥesābi, Tehran, 2000 (however, the foundation of a number of institutions attributed to Ḥesābi in pp. 6-8 and 187-90, should be checked against other reliable sources and documents).
  30. ↑ «نشهانها و مدارک بین‌المللی». بنیاد پروفسور حسابی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مه ۲۰۱۳.
  31. ↑ http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Légion_d%27honneur
  32. ↑ الگو:نشانی=https://ut.ac.ir/fa/page/3963/محمد-تقی-توسلی
  33. ↑ محمدتقی توسلی. «زندگی نامهٔ علمی استاد دکتر محمود حسابی» (PDF). انجمن فیزیک ایران و انتشارات نیاز دانش = ۱۳۹۵.
  34. ↑ محمدتقی توسلی (پاییز و زمستان ۱۳۹۱). «زندگینامه علمی دکتر محمود حسابی». شماره دوم دوفصلنامه میراث علمی اسلام و ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژانویه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۲۲.
  35. ↑ سیاسی، علی‌اکبر، گزارش یک زندگی، نشر اختران، تهران ۱۳۸۶
  36. ↑ «ضیاء موحد: تأسیس دانشگاه تهران ربطی به دکتر حسابی ندارد». تاریخ ایرانی. آذر ۱۳۹۱.
  37. ↑ «مصاحبه ضیاء موحد در مشرق نیوز». مشرق نیوز. آذر ۱۳۹۱.
  38. ↑ «موزه دکتر حسابی». موزه‌های تهران. دریافت‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۱.
  39. ↑ «آشنایی با موزه دکتر حسابی». همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۱.
  40. ↑ «سناتوری که ماشین حساب نداشت، روایت‌های «ایرج حسابی» از پدر». روزنامه شرق.
  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ «دشمنان پروفسور حسابی، دربارهٔ او دروغ می‌گویند». عصرایران.
  42. ↑ «زندگینامه: آلنوش طریان (1299- 1389)». همشهری آنلاین.
  43. ↑ «خودکشی خانم لولا». آپارات.
  44. ↑ «دارندگان جایزه نوبل فیزیک زن». مرکز آموزش استعدادهای درخشان.
  45. ↑ دربارهٔ دکتر حسابی، بزرگنمایی شده است (گفتگو با رضا منصوری)، عصر ایران
  46. ↑ مهدی زارع. «دکتر حسابی همچنان شایسته تقدیر است - نگاهی به دلایل رواج ضدعلم و شبه علم در رسانه‌های ایران». روزنامه اعتماد (بازنشر در وبگاه آفتاب).
  47. ↑ مهدی زارع. «دستاویزی برای توسعه شبه علم». روزنامه شرق.
  48. ↑ «فرزند دکتر حسابی، چهره پدرش را مخدوش می‌کند». عصر ایران. ۴ آذر ۱۳۹۱.
  49. ↑ «پروفسور حسابی، فیزیک‌دانی فکور و بزرگوار بود». عصر ایران. دریافت‌شده در ۲۴ آذر ۱۳۹۱.
  50. ↑ ناصر مقبلی. «بزرگان خود را پاس بداریم». عصر ایران. دریافت‌شده در ۲۴ آذر ۱۳۹۱.
  51. ↑ «دشمنان پروفسور حسابی، دربارهٔ او دروغ می‌گویند». ۱۴ آبان ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۱۴ آوریل ۲۰۱۳.
  52. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Behram_Kurşunoğlu
  53. ↑ http://www.asriran.com/fa/news/238631/دشمنان-پروفسور-حسابی-درباره-او-دروغ-می-گویند
  54. ↑ «جزیره دانش». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۰۷.
  55. ↑ «فیزیک سال اول دبیرستان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳ فوریه ۲۰۱۱.
  56. ↑ «فیزیک سال دوم دبیرستان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳ فوریه ۲۰۱۱.
  57. ↑ «فیزیک سال سوم دبیرستان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳ فوریه ۲۰۱۱.
  58. ↑ A Strain Theory of Matter
  59. ↑ دیدگانی فیزیک[پیوند مرده]
  60. ↑ قانون تأسیس دانشگاه تهران، ۱۳۱۲
  61. ↑ نام‌های ایرانی ، ۱۳۱۹
  62. ↑ آیین‌نامه امور مالی دانشگاه تهران، ۱۳۳۳
  63. ↑ دیدگانی فیزیکی، دانشگاه تهران، ۱۳۴۰
  64. ↑ Continuous Particles
  65. ↑ «Theoretical Evidence for the Existence of a Light-Charged Particle of Mass Greater than That of the Electron». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۳ فوریه ۲۰۱۱.
  66. ↑ Modèle de particule infinie

پیوند به بیرون

[ویرایش]
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به محمود حسابی در ویکی‌گفتاورد موجود است.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ محمود حسابی موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=محمود_حسابی&oldid=40583953»