واجب - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

از سلسله مقالات دربارهٔ:
اسلام
باورها توحید خدا در اسلام پیامبران در اسلام کتب مقدس در اسلام فرشتگان در اسلام فرجام‌شناسی اسلامی
ارکان اسلام شهادتین نماز (اسلام) زکات روزه در اسلام حج
منابع اسلامی قرآن سنت حدیث تفسیر قرآن قرآن شیعی قصص الانبیاء فقه احکام اسلام علم کلام
شخصیت‌ها محمد اهل بیت خلفای راشدین امامان شیعه صحابهٔ محمد
مذاهب اسلامی تسنن تشیع تصوف اباضیه قرآنیان احمدیه مسلمان بدون مذهب
علوم حدیث تفسیر فقه کلام فلسفه عرفان
تاریخ اسلام گاه‌شمار تاریخ اسلام امویان عباسیان فاطمیان مملوکان عثمانیان صفویان گسترش اسلام
جغرافیا مکه مدینه بیت‌المقدس کوفه نجف کربلا سامرا کاظمین مشهد قم شیراز کاشمر دمشق جهان اسلام (کشورهای اسلامی)
فرهنگ و جهان اسلام اسلام‌شناسی جانوران در اسلام هنر اسلامی تقویم اسلامی اسلام و کودکان ختنه کردن فهرست کشورها بر پایه جمعیت مسلمان مذاهب اسلامی اقتصاد اسلامی جهان اسلام فرهنگ اسلامی علوم در جهان اسلام تعلیم و تربیت در اسلام اخلاق اسلامی جن‌گیری در اسلام فمینیسم اسلامی اعیاد اسلامی فلسفه اسلامی سیاست در اسلام زن در اسلام دگرباشان جنسی و اسلام برده‌داری در اسلام مدرسه (اسلام) نگرش‌های اسلامی به علم بانکداری اسلامی موسیقی در جهان اسلام شعر اسلامی جنبه‌های سیاسی اسلام دعوت (اسلام) اسلام و انسانیت مسجد عرفان تصوف
موضوعات مرتبط ارتداد در اسلام نسخ در اسلام نقد اسلام محمد قرآن حدیث اسلام و دیگر ادیان اسلام‌گرایی اسلام و خشونت تروریسم اسلامی تروریسم اسلامی در اروپا فهرست حملات تروریستی اسلام‌گرایان اسلام و جنگ اسلام‌هراسی جهاد فقه نظامی اسلامی فهرست اصطلاحات اسلام فرهنگ جامعه
درگاه اسلام
ن ب و

واجب (یا فرض یا فریضه) در لغت به معنای لازم، ناگریز و حتمی است^[۱] و در اصطلاح فقه اسلام، عملی است که انجامش بر مکلَف لازم است و ترک آن عذاب دارد؛ مانند نمازهای روزانه.^[۲] در مواردی که مسئله، با دلیلی از آیات و روایات، همراه است و مستقیماً به شرع منتسب است به «واجب» تعبیر می‌شود. در صورتی که با دلیل عقلی باشد به‌طوری که نتوان به شرع منتسب دانست، معمولاً از آن به «لازم» تعبیر می‌شود.^[۳]

واجب عینی: احکام واجب در شریعت اسلام به اعتبار فاعل آن به دو قسم واجب عینی و واجب کفایی تقسیم می‌شوند. واجب عینی، آن است که از همه مکلفین خواسته شده و با انجام یک یا چند نفر از دیگران ساقط نمی‌شود؛ مانند نماز و روزه.^[۴]

واجب کفایی: احکام واجب در شریعت اسلام به اعتبار فاعل آن به دو قسم واجب عینی و واجب کفایی تقسیم می‌شوند. که واجب کفایی، آن است که اگر عده‌ای به قدر کفایت آن را انجام دهند، از دیگران ساقط می‌شود؛ مانند نماز میت، امر به معروف و نهی از منکر.^[۴]

واجب تعیینی: احکام واجب در شریعت اسلام به اعتبار نفس وجوب به دو قسم واجب تعیینی و واجب تخییری تقسیم می‌شود. که واجب تعیینی، آن است که یک عمل مشخص از مکلَف خواسته شده‌است و بدل و جایگزین ندارد؛ مانند نماز مغرب و عشا.^[۵]

واجب تخییری: احکام واجب در شریعت اسلام به اعتبار نفس وجوب به دو قسم واجب تعیینی و واجب تخییری تقسیم می‌شود. واجب تخییری، آن است که دو یا چند عمل از مکلَف خواسته شده‌است و او اختیار دارد هر کدام را بخواهد انجام دهد؛ مانند اختیار در اقامه نماز جمعه یا نماز ظهر در روز جمعه.^[۵]

واجب موقت: در واجب موقتِ مضیّق، عمل باید در زمان خاصی انجام شود به طوری که ابتدای عمل، ابتدای آن زمان و انتهای عمل، انتهای آن زمان است. مثال بارز واجب موقت مضیق روزه است، چنان‌که روزه از اول ماه مبارک رمضان تا پایان آن ماه واجب بوده و هر روز از اذان صبح تا اذان مغرب ادامه دارد. [۱]

چند نمونه از واجبات عبارتند از:^[۶][۷]

ا. تحقیق در اصول دین؛ ۲. اجتهاد تحقیق یا احتیاط در فروع؛ ۳. طهارت بدن لباس و مکان سجده در نماز؛ ۴. طهارت مسجد و قرآن متنجس؛ ۵. طهارت نام خدا و معصومین از نجاست؛ ۶. وضو ، غسل یا تیمم برای نماز؛ ۷. غسل، کفن، حنوط، دفن و نماز میت؛ ۸. نمازهای پنج‌گانه در روز؛ ۹. سایر نمازهای واجب؛ ۱۰. واجبات نماز (۱۱مورد)؛ ۱۱. رعایت اوقات نماز؛ ۱۲. روبه‌قبله‌کردن محتضَر؛ ۱۳. پوشاندن عورت در نماز برای مرد؛ ۱۴. پوشش کامل زن در نماز؛ ۱۵. شناخت قبله برای نماز؛ ۱۶. سجده‌های واجب و سهو؛ ۱۷. روزهٔ ماه مبارک رمضان؛ ۱۸. خمس در موارد مشخص‌شده؛ ۱۹. زکات؛ ۲۰. فطریه؛ ۲۱. یکبار حج در طول عمر؛ ۲۲. نجات جان مسلمان؛ ۲۳. پیگیری شغل برای تأمین زندگی؛ ۲۴. امر به معروف و نهی از منکر؛ ۲۵. وجوب ازدواج در شرایط خطر؛ ۲۶. آگاهی از مسائل معاملات؛ ۲۷. وفای به عهد؛ ۲۸. ستر عورت جز برای زوجین.