ویکی‌پدیا:انشعاب محتوا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

این صفحه جزو رهنمودهای ویکی‌پدیا است. استانداردهای رفتاریِ مطرح‌شده در این صفحه از پشتوانهٔ تأیید بسیاری از ویرایشگران ویکی‌پدیا برخوردار است. بااین‌که پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود، این مفاد جزو سیاست‌ها نیست. در ویرایش و به‌روزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن تغییرات و نظرخواهی استفاده کنید.

میانبر: وپ:انشعاب

این صفحه در یک نگاه: مقالاتی که درمورد موضوعات یکسانی هستند نباید در مقالات متعددی مطرح شود که هرکدام از این مقالات قسمتی از موضوع را بررسی کنند.

انشعاب محتوا یا مقالات موازی اصطلاحی است که برای توصیف چند مقاله که همگی به یک موضوع می‌پردازند به کار می‌رود. اگر انشعاب محتوا به‌طور سهوی رخ بدهد، می‌تواند منجر به مقاله‌هایی شود که محتوای تکراری و حتی متضاد دارند و این چیزی است که باید از آن پرهیز کرد. اما از سوی دیگر، وقتی مقاله‌ای خیلی طولانی می‌شود، کاربران معمولاً مقاله‌های دیگری ایجاد می‌کنند که در آن به خلاصه‌ای از موضوع اشاره شده و سپس به یک جنبهٔ آن بیشتر پرداخته شده است. این کار نه تنها پذیرفته است، حتی برای بهتر شدن خوانایی مقاله‌ها و راحت‌تر شدن مدیریت محتوای آن‌ها توصیه هم می‌شود. برای مثال، کاربران ممکن است مقاله‌ای که مربوط به یک منطقهٔ جغرافیایی است را به دو مقاله بشکنند که در دومی راجع به آشپزی رایج در آن منطقه به‌طور مبسوط توضیح داده شده و در اولی تنها اشاره‌ای مجمل به این موضوع شده است. در یک مثال دیگر، کاربران ممکن است که در مقالهٔ مربوط به یک بازیگر، بخش فیلم‌شناسی را جدا کنند و مقاله‌ای جداگانه برایش بسازند تا مقالهٔ اصلی کوتاه‌تر شود.

مقالات موازی به منظور دور زدن بی‌طرفی یا انشعاب دیدگاهی به ایجاد عامدانهٔ مقالات انشعابی اطلاق می‌گردد که هدف از ساختشان، دور زدنِ سیاست دیدگاه بی‌طرف است. این عمل معمولاً بدین جهت صورت می‌گیرد که یک زمینهٔ منفی یا مثبت درمورد مقاله‌ای یا بزرگ‌نمایی شود یا از توجه دور نگاه داشته شود و وزن کافی به آن داده نشود. انشعاب دیدگاهی در ویکی‌پدیا مطلوب نیست، زیرا مانع از این اجماع‌یابی می‌شود و بنابراین یکی از مهم‌ترین سیاست‌های ویکی‌پدیا بدین‌گونه نقض می‌شود.

انشعاب با محتوای تکراری ممکن است عمداً یا سهواً رخ بدهد. اگر چه به ویرایشگران ویکی‌پدیا توصیه می‌شود که قبل از ساختن مقاله، مطمئن شوند که مقاله‌ای برای آن موضوع از پیش وجود ندارد، این شانس همیشه وجود دارد که آن‌ها فراموش کنند که این بررسی را انجام بدهند، یا این که جستجوی‌شان به هر دلیل ناموفق باشد، یا این که اساساً راجع به موضوعی تکراری مقاله‌ای جدید از یک زاویهٔ دیگر ایجاد کنند. اگر جایی به مقالهٔ تکراری برخورد کردید، با مشارکت‌کنندگان آن گفتگو کنید (مثلاً از طریق صفحهٔ بحث مقاله) تا مطمئن شوید که وجود دو مقالهٔ موازی ضروری نیست. اگر چنین ضرورتی وجود نداشت، محتوای مقالهٔ جدیدتر در مقالهٔ قدیمی‌تر ادغام می‌شود.

انشعاب دیدگاهی وقتی رخ می‌دهد که کاربران راجع به محتوای یک صفحه (معمولاً یک مقاله) اختلاف دارند و به جای این که این اختلاف را حل کنند، نسخه‌ای موازی از همان صفحه ایجاد می‌کنند که محتوایش در مطابقت با یک دیدگاه خاص است. به این صفحهٔ جدید، «انشعاب دیدگاهی» گفته می‌شود و ایجادش ناقض سیاست دیدگاه بی‌طرف است چرا که مطابق آن سیاست، تمام حقایقی که در مورد یک موضوع وجود دارد باید به شکل مناسب (و با وزن متناسب) در همان مقالهٔ اصلی مورد پوشش قرار بگیرند. از آنجا که انشعاب دیدگاهی در ویکی‌پدیا پذیرفته نیست، چنین مقاله‌هایی یا باید در مقالهٔ اصلی ادغام شوند یا برای حذف نامزد شوند.

تشخیص این که یک محتوای منشعب شده به یک دیدگاه خاص بیشتر می‌پردازد، خود می‌توانند یک «دیدگاه» تلقی شود. در نتیجه توصیه می‌شود که انشعاب محتوای این‌چنینی را با لفظ «انشعاب دیدگاهی» توصیف نکنید مگر آن که حاصل اخلالگری هدفمند و طولانی‌مدت باشد. به جای آن، سعی کنید که از سیاست دیدگاه بی‌طرف برای برخورد با این نوع محتوا استفاده کنید: صرف نظر از این که دلیل ایجاد محتوای موازی چه بوده، عنوان و متن آن کماکان باید بی‌طرفانه نوشته شود. گاهی ممکن است که انشعاب محتوا به خودی خود فکر خوبی باشد، اما در عمل متن آن بی‌طرفانه نوشته نشده باشد، یا این که نگارندگان آن به اشتباه تصور کرده باشند که مالک محتوای آن مقالهٔ انشعابی هستند.

شدیدترین شکل انشعاب دیدگاهی وقتی رخ می‌دهد که مقاله‌ای با یک عنوان سوگرایانه راجع به ابعاد یک موضوع ساخته می‌شود، در حالی که درست آن است که این عنوان به بخشی از مقالهٔ اصلی وپ:تغییرمسیر کند و در مقالهٔ اصلی، دیدگاه‌های مختلف راجع به آن موضوع بررسی شود. حتی گاهی کاربران تغییرمسیرهای قدیمی را تبدیل به مقاله‌ای مجزا و موازی می‌کنند تا اجماع را دور بزنند. اما توجه داشته باشید که مقاله‌ای که حاصل انشعاب دیدگاهی است گاهی عنوانش با موضوع اصلی مترادف نیست. به عنوان یک مثال، اگر کاربری در مقالهٔ هوانوردی مطلبی وارد کند که «اجسامی که وزنشان از هوا بیشتر است نمی‌توانند پرواز کنند»، و کاربران ویکی اجماع دارند که این مطلب چرند است و جایی در مقاله ندارد، کاربر نمی‌تواند مقاله‌ای با عنوان «مطالب پاسخ داده نشده راجع به پرواز اجسام سنگین‌تر از هوا» ایجاد کند و دیدگاه مردود خودش را در آن شرح دهد.

گاهی نگارندهٔ مقالهٔ انشعابی جدید واقعاً عقیده دارد که این قدر محتوا راجع به این مسئله زیاد است که داشتن یک مقالهٔ جداگانه را توجیه می‌کند. اما باید توجه کرد که هر «مقالهٔ دختر» که به یک جنبه از موضوعی از «مقالهٔ مادر» می‌پردازد، باید بی‌طرفانه نگارش شده باشد؛ مثلاً اگر موضوع مقالهٔ دختر، نقدهای موضوع مقالهٔ مادر است، این نقدها باید با وزن‌دهی مناسب نوشته شوند و هر جا پاسخی برای یک نقد وجود دارد، این پاسخ هم با وزن‌دهی مناسب در مقاله ذکر شود.

در حال حاضر، اجماعی وجود ندارد که مقاله‌هایی که عنوانشان «نقد فلان» است مصداق نامناسبی از انشعاب محتوا هستند. با این حال، بسیاری از مقاله‌های «نقد فلان» از نداشتن دیدگاه بی‌طرف رنج می‌برند. برای همین توصیه می‌شود که هر جا مناسب است، به جای عبارت «نقد فلان» از واژهٔ «بازخوردهای فلان» یا «برداشت‌ها از فلان» استفاده شود. اگر جایی استفاده از واژهٔ «نقد» واقعاً مناسب است، حتماً توجه کنید که محتوا هم شامل نقدهای مثبت باشد و هم نقدهای منفی. این که مقاله‌ای فقط راجع به نقدهای منفی باشد همانقدر بد است که مقاله‌ای با موضوع «ستایش فلان» ساخته شود.

برخی انواع انشعاب محتوا، مفید و گاهی لازم هستند. توجه کنید که این که محتوایی با یکی از شرایط زیر سازگار باشد، دلیل نمی‌شود که مصداق یکی از موارد ناپذیرفتنی بالا نباشد.

کاربران می‌توانند محتوای ویکی‌پدیا را با رعایت اجازه‌نامه‌های آن به ویکی خودشان ببرند و در آن‌جا نسخه‌ای موازی از آن را ایجاد کنند. وبگاه مقصد، مستلزم نیست که سیاست‌هایی که در پنج بنیاد ویکی‌پدیا آمده‌اند را رعایت کند – و سیاست بی‌طرفی یکی از این سیاست‌هاست. اما وبگاه مذکور باید مطالب را با اجازه‌نامه‌ای سازگار با ویکی‌پدیا منتشر کند، نظیر پروانه مستندات آزاد گنو یا یکی از انواع اجازه‌نامه کرییتیو کامنز که با ویکی‌پدیا سازگار است.

گاهی مناسب است که محتوا بین چند مقاله تقسیم شود؛ مثلاً یک مقاله به خلاصه‌ای از موضوع بپردازد، و یک یا چند مقالهٔ دیگر به جزئیات ابعاد مختلف موضوع بپردازند. این اتفاق معمولاً در دو حالت رخ می‌دهد:

1. مقاله‌هایی که اگر در آن‌ها به‌طور مبسوط به یکی از ابعاد موضوع پرداخته شود، وزن‌دهی بین ابعاد مختلف موضوع رعایت نخواهد شد.
2. مقاله‌هایی که حالت خلاصه دارند و صرفاً مرور کلی بر یک موضوع دارند و هر بخش‌شان ضمن اشاره‌ای خلاصه به یک بعد موضوع، پیوندی به مقالهٔ مفصل‌تر در آن باره دارد.

در هر دوی این حالات، مقالهٔ اصلی به صورت خلاصه‌تری به یک بعد موضوع می‌پردازد، و خواننده برای جزئیات بیشتر به مقالهٔ دیگر ارجاع داده می‌شود.

گاهی وقتی مقاله‌ای بیش از حد طولانی می‌شود، قسمتی از محتوایش که تماماً راجع به یکی از ابعاد موضوع است به مقاله‌ای دیگر منتقل می‌شود و در مقالهٔ اصلی تنها خلاصه‌ای از آن ارائه می‌شود. به این مقالهٔ دوم گاهی یک «زیرمقاله» گفته می‌شود. ویکی‌پدیا:شیوه خلاصه‌نویسی در این باره اطلاعات بیشتری ارائه کرده است.

گاهی موضوع یک زیرمقاله، اختلاف‌برانگیز است (مثلاً موضوعش نقد موضوع مقالهٔ اصلی است) اما این به خودی خود باعث نمی‌شود که مقالهٔ جدید مصداق نامناسبی از انشعاب محتوا باشد. مقالهٔ جدید کماکان باید دیدگاهی بی‌طرفانه و متعادل از موضوع خودش را ارائه کند. یک مثال رایج دیگر آن است که مقاله‌ای راجع به یک موضوع نوشته می‌شود و بعد خود آن موضوع در دنیای واقعی به شدت مورد توجه قرار می‌گیرد و منابع بسیاری راجع به آن مطالبی می‌نویسند. منعکس کردن تمام آن مطالب در مقالهٔ ویکی‌پدیا، باعث می‌شود که وزن‌دهی مقاله از تناسب خارج شود، لذا ممکن است بهتر باشد که مقاله به دو یا چند مقاله شکسته شود چنان‌که مقالهٔ اصلی وزن‌دهی مناسب را رعایت کند و مقاله‌های جانبی هر کدام به شکلی مفصل‌تر (ولی کماکان بی‌طرفانه) به یکی از ابعاد موضوع بپردازند.

در ادامه چند مثال از انشعاب محتوای مناسب ارائه شده است:

• مقالهٔ جسیکا چستین به تمام فیلم‌هایی که او در آن نقش ایفا کرده نمی‌پردازد، و وزن بیشتری را به فیلم‌هایی می‌دهد که مورد بحث منابع بوده‌اند. این مقاله همچنین تمام جوایزی که برایشان نامزد یا برنده شده را نام نمی‌برد چون برخی از این جوایز بیشتر مورد توجه هستند و باید وزن بیشتری به آن‌ها داده شود. فهرست کامل فیلم‌ها در مقاله‌ای جدا (فهرست آثار جسیکا چستین) و فهرست کامل جوایز نیز در مقاله‌ای دیگر (فهرست جایزه‌ها و نامزدی‌های جسیکا چستین) آمده است.
• مقالهٔ مقدمه‌ای بر ویروس، عمداً به روشی خلاصه‌تر به ابعاد مختلف موضوع می‌پردازد. برخی از ابعاد موضوع که نیازمند بحث مفصل‌تر هستند، در مقاله‌های جداگانه بحث شده‌اند (مثل تاریخچه ویروس‌شناسی یا چرخه زندگی ویروسی).
• مقالهٔ دستگاه (موسیقی) به مفهوم دستگاه پرداخته و برای هر یک از دستگاه‌ها هم به‌طور مختصر توضیحی ارائه کرده است، اما مقاله‌های مربوط به آن دستگاه‌ها خودشان «زیرمقالهٔ» این مقاله هستند و در شور (دستگاه موسیقی)، ماهور (دستگاه موسیقی)، سه‌گاه، چهارگاه و غیره شرح داده شده‌اند.

تذکر

توجه شود که شکستن مقاله‌ها فقط وقتی مناسب است که دیدگاه بی‌طرف حفظ شود. ایجاد یک زیرمقاله به شکلی که باعث توجه نامتعارف به یک جنبهٔ خاص (به ویژه جنبهٔ انتقادی) از یک موضوع بشود، مصداق درستی از این کار نیست. برای نمونه مقالهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی راجع به تصادف مل گیبسون در زمانی رانندگی تحت تأثیر الکل با مقالهٔ مل گیبسون ادغام شد و تبدیل به بخشی از آن مقاله شد.

همچنین باید مراقب بود که انشعاب محتوا، منجر به انشعاب دیدگاهی نشود. اگر نوشتن جمله‌ای در مقالهٔ اصلی نقض دیدگاه بی‌طرفانه است، نوشتن آن در مقاله‌های انشعابی هم نقض بی‌طرفی خواهد بود. انشعاب محتوا برای کمک به خوانایی محتوا انجام می‌شود، نه برای دور زدن سیاست‌های ویکی‌پدیا یا دور زدن اجماع کاربران.

گاهی موضوع یک مقاله، یک دیدگاه است؛ مثلاً نقد عهدین به نقدهایی که به انجیل و تورات وارد شده می‌پردازد، دیدگاه‌های سیاسی آلبرت اینشتین به نگرش آلبرت اینشتین در مسائل سیاسی اختصاص دارد، و نقد بی‌بی‌سی شامل نقدهایی است که به بی‌بی‌سی وارد شده است. وجود تمام این مقاله‌ها، مطابق با سیاست‌های ویکی است. معمولاً مقاله‌های «نقد فلان» ابتدا به صورتی بخشی از مقالهٔ اصلی شروع می‌شوند و بعدتر از آن جدا و تبدیل به مقاله‌ای مجزا می‌شوند. همچنان که بالاتر گفته شد، اگر چه وجود این مقاله‌ها با سیاست‌های ویکی سازگار است، اما محتوایشان هم باید سیاست بی‌طرفی را رعایت کند (و شامل دیدگاه‌های مختلف باشد).

در مورد محتوایی که مربوط به پاسخ به موضوعات نقد است می‌توان مقاله‌ای تحت عنوان دفاعیات یا پاسخ به نقدهای ساخته شود، در ادامه زیربخشی در مقالات نقد گشوده شود و پاسخ به نقدها به‌صورت موجز و با رعایت وزن دیدگاه‌ها در آن قرار داده شود و زیرعنوان زیربخش مذکور از الگوی نوشتار اصلی استفاده گردد تا مخاطبین علاقمند به مطالعهٔ بیشتر پیرامون پاسخ به نقدها بدانجا راهنمایی گردند.^[۱]

گاهی دو یا چند مقاله، همگی راجع به یک موضوع هستند و در نتیجه، قسمت زیادی از متنشان یکسان یا مشابه است. این امر لزوماً به معنی آن نیست که این مقاله‌ها مصداقی از انشعاب نامناسب محتوا هستند. برای مثال، محتوای مقاله ژوزفین بوهارنه و ناپلئون بناپارت خواه‌ناخواه با هم مرتبط است (چرا که ژوزفین همسر ناپلئون بود) و این خالی از اشکال است.

مثال دیگر این امر وقتی رخ می‌دهد که دو مقاله راجع به یک موضوع هستند اما گروه‌های مختلفی از خوانندگان را هدف قرار داده‌اند؛ مثلاً مقالهٔ آشنایی با نسبیت عام به زبانی ساده‌تر و برای مخاطب عام نوشته شده، در حالی که مقالهٔ نسبیت عام با زبان فنی‌تری نوشته شده است.

گاهی وقتی کاربران بر سر محتوای یک مقاله دچار اختلاف می‌شوند، به‌طور موقت محتوای آن را به یک زیرصفحه کپی می‌کنند و در آنجا روی چیدمان جدیدی از محتوا بحث و همکاری می‌کنند تا به اجماع برسند. این کار می‌تواند کمک کند که یکی از ویرایشگران، دقیقاً نشان بدهد که دوست دارد مقاله به چه شکلی تغییر کند تا دیگران بتوانند محصول نظر او را ببینند و ارزیابی کنند، و تمام این تغییرات خارج از نسخهٔ اصلی مقاله رخ دهد.

برای این که چنین زیرصفحه‌هایی با یک انشعاب دیدگاهی اشتباه گرفته نشوند، بهتر است که زیرصفحه در فضای نام مقاله ایجاد نشود، بلکه در فضای نام بحث، یا کاربر، یا پیش‌نویس ایجاد گردد. بحث‌های مربوط به آن نیز بهتر است در صفحهٔ بحث مقاله انجام شوند.

گاهی برخی از فهرست‌ها در چند نسخه تدوین می‌شوند که یکی از آن‌ها به صورت یک جدول است (تا مثلاً مرتب کردن موارد در آن ساده‌تر باشد) و دیگری به صورت جدول نیست (تا خوانایی‌اش در دستگاه‌های مختلف، به ویژه گوشی‌های همراه بهتر باشد). برای مثال فهرست ساخته‌های فرانتس شوبرت در ویکی‌پدیای انگلیسی به صورت یک جدول است و فهرست ساخته‌های فرانتس شوبرت بر پایهٔ سبک به صورت جدول نیست. اگر چه اطلاعات این دو با هم تشابه زیادی دارد، اما چیدمان متفاوت‌شان می‌تواند وجود همزمان آن‌ها را توجیه کند.

• ویکی‌پدیا:نقد
• ویکی‌پدیا:تفکیک
• ویکی‌پدیا:ویرایش مغرضانه