چاودار - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. لطفاً با توجه به شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع، با ارائهٔ منابع معتبر به بهبود این مقاله کمک کنید. مطالب بی‌منبع را می‌توان به چالش کشید و حذف کرد. یافتن منابع: "چاودار" – اخبار · روزنامه‌ها · کتاب‌ها · آکادمیک · جی‌استور (نوامبر ۲۰۲۰) (چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید)

چاودار
چاودار، Secale cereale
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	گیاهان
(طبقه‌بندی‌نشده):	آوندداران
(طبقه‌بندی‌نشده):	گیاهان گل‌دار
(طبقه‌بندی‌نشده):	تک‌لپه‌ای‌ها
(طبقه‌بندی‌نشده):	تک‌لپه‌ای‌های برگ‌بیدی
راسته:	گندم‌سانان
تیره:	گندمیان
زیرخانواده:	گندم‌واران
سرده:	چاودار
گونه:	چاودار
نام دوبخشی
Secale cereale کارل لینه
مترادف
Secale fragile Bieberstein

چاودار یا روگن با (نام علمی: Secale montanum) گیاهی از خانواده گندمیان است. علفی است که به‌طور گسترده به عنوان غلات، گیاه پوششی و علوفه کشت می‌شود. از تبار گندم (Triticeae) است و با گندم (Triticum) و جو (جنس Hordeum) نزدیک است.^[۱] دانه چاودار برای آرد، نان، آبجو، نان ترد، برخی ویسکی‌ها، برخی ودکا‌ها، و علوفه حیوانات استفاده می‌شود.

چاودار یک دانه غلات است و نباید آن را با چچم‌ها که برای چمن، مرتع و به عنوان یونجه برای دام استفاده می‌شود، اشتباه گرفت.

این گیاه دگرگشن بوده و مقاوم‌ترین غله نسبت به سرما است. در فرهنگ لغت دهخدا از این گیاه این گونه نام برده شده‌است: «چودار. چودر. ویبگ. گیاهی هرزه که در غله‌زار روید و دانه آن چون گندمی لاغر و کشیده‌است.»^[۲] و نیز در لغت‌نامه معین این‌گونه یاد شده‌است: «گیاهی از نوع غلات که ارتفاعش تا دو متر هم می‌رسد.»^[۳]

چاودار گیاهی است بسیار خودعقیم و بنابراین دگرگشن. اغلب چاودارهای زراعی دیپلوئید هستند ۲n=۱۴ و زراعت چاودارهای تتراپلوئید نیز در سطح محدودی در اروپا متداول است. چاودار زراعی یک گیاه یکساله دیپلوئید روزبلند می‌باشد.

سنبله

دارای سنبله دراز مرکب از سنبلک‌هاست (بلندتر و باریکتر از گندم) و روی هر سنبله فرعی ۳ گل وجود دارد.

ریشه

سیستم ریشه‌ای چاودار بسیار انبوه و گسترده‌تر از گندم می‌باشد و به همین جهت از آب بهتر استفاده می‌کند.

ریشک

ریشک دراز نازک برسی گرد و زبر است.

ظاهر چاودار

چاودار از نظر شکل مابین گندم و یولاف است. رنگ کدر خاک آلود دارد. فاقد پوسته (هال) می‌باشد.^[۴]

چاودار مقاومترین غله به سرماست و با شرایط آب و هوایی نامساعد و خاک‌های فقیر غیرحاصلخیز و شنی سازگاری نشان می‌دهد.

حرارت

حداقل دما برای جوانه زنی چاودار ۳ تا ۵ درجه سانتیگراد است.

ازت آمونیاکی مطلوب‌ترین فرم ازت جهت چاودار است.

چاودار عمدتاً در اروپای شرقی، مرکزی و شمالی رشد می‌کند. کمربند اصلی چاودار از شمال آلمان از طریق لهستان، اوکراین، بلاروس، لیتوانی و لتونی به مرکز و شمال روسیه کشیده شده‌است. چاودار همچنین در آمریکای شمالی (کانادا و ایالات متحده)، در آمریکای جنوبی (آرژانتین، برزیل و شیلی)، در اقیانوسیه (استرالیا و نیوزیلند)، در ترکیه، در قزاقستان و در شمال چین رشد می‌کند.

تولیدکنندگان اصلی چاودار	۲۰۲۰ (تن)[۵]	۲۰۱۸ (تن)	۲۰۱۶ (تن)	۲۰۱۲ (تن)
اتحادیه اروپا	۸٬۹۱۳٬۵۷۰	۶٬۱۴۱٬۰۴۰	۷٬۴۰۰٬۶۸۶	۸٬۷۱۳٬۴۱۴
آلمان	۳٬۵۱۳٬۴۰۰	۲٬۲۰۱٬۴۰۰	۳٬۱۷۳٬۸۰۰	۳٬۸۷۸٬۴۰۰
لهستان	۲٬۹۰۴٬۶۸۰	۲٬۱۲۶٬۵۷۰	۲٬۱۹۹٬۵۷۸	۲٬۸۸۸٬۱۳۷
روسیه	۲٬۳۷۷٬۶۲۹	۱٬۹۱۶٬۵۰۶	۲٬۵۴۷٬۸۷۸	۲٬۱۳۱٬۵۱۹
بلاروس	۱٬۰۵۰٬۷۰۲	۵۰۲٬۵۰۵	۶۵۰٬۹۰۸	۱٬۰۸۲٬۴۰۵
دانمارک	۶۹۹٬۳۷۰	۴۷۶٬۵۹۰	۵۷۷٬۲۰۰	۳۸۴٬۴۰۰
چین	۵۲۳٬۷۵۹	۵۲۱٬۱۶۸	۵۴۵٬۶۵۷	۶۵۰٬۰۰۰
کانادا	۴۸۷٬۸۰۰	۲۳۶٬۴۰۰	۴۳۶٬۰۰۰	۳۳۶٬۶۰۰
اوکراین	۴۵۶٬۷۸۰	۳۹۳٬۷۸۰	۳۹۱٬۵۶۰	۶۷۶٬۸۰۰
اسپانیا	۴۰۷٬۶۲۰	۴۰۴٬۲۸۰	۳۷۷٬۳۵۵	۲۵۶٬۶۷۵
ترکیه	۲۹۵٬۶۸۱	۳۲۰٬۰۰۰	۳۰۰٬۰۰۰	۳۷۰٬۰۰۰
ایالات متحده آمریکا	۲۹۲٬۹۳۰	۲۱۴٬۱۸۰	۲۹۰٬۳۷۹	۱۶۶٬۱۷۰
مجموع تولید جهانی	۱۵٬۰۲۲٬۲۷۳	۱۰٬۷۱۶٬۷۶۷	۱۲٬۹۹۹٬۱۹۰	۱۴٬۴۹۹٬۷۵۹

• لغت‌نامه دهخدا
• فرهنگ لغت محمد معین
• جزوه غلات کرامت. دانشگاه صنعتی اصفهان

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ چاودار موجود است.