سد کارون ۳ - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

سد کارون ۳
سد کارون ۳
موقعیت سد کارون ۳ در ایران
نام رسمی	کارون ۳
کشور	ایران
محل	شهرستان دزپارت مرز چهارمحال و بختیاری و خوزستان
مختصات	۳۱°۴۸′۰۰″شمالی ۵۰°۰۵′۳۵″شرقی / ۳۱٫۸°شمالی ۵۰٫۰۹۳°شرقی / 31.8; 50.093
آغاز ساخت	۱۳۷۳
گشایش	۱۳۸۳
سد و سرریزها
گونه سد	بتنی دوقوسی
بر روی رود	کارون
ارتفاع از پی	۲۰۵ متر
طول تاج	۴۶۲ متر
گونه سرریز	۳ نوع سرریز دریچه‌دار، آزاد و روزنه‌ای
مخزن
حجم کل مخزن	۲٬۹۷۰ میلیون متر مکعب
مساحت مخزن	۴۸٫۲ کیلومتر مربع
درازای مخزن	۶۰ کیلومتر
سد پایین‌دست و سرریزها
گونه سد	بتنی دوقوسی
نیروگاه
گنجایش اسمی	۲۰۰۰ مگاوات
خالص تولید سالانه	۴۱۷۲ گيگاوات ساعت
بلندترین سد ساخته‌ شده در ایران[۱]

سد کارون ۳، از سدهای بزرگ ایران است که بر روی رودخانه کارون در مرز استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری و در منطقه بختیاری در ۱۹ کیلومتری شهر دهدز و ۳۶ کیلومتری شهر ایذه احداث شده‌است.^[۱] نیروگاه این سد با تولید سالیانه ۴۱۷۲ میلیون کیلووات ساعت انرژی برق آبی بزرگ‌ترین نیروگاه برق‌آبی کشور است.^[۲] هدف از احداث سد کارون ۳، تأمین بخشی از برق مورد نیاز کشور و نیز کنترل سیلاب‌های مخرب کارون بوده است.

ارتفاع بدنه سد ۲۰۵ متر و حجم مخزن آن ۳ میلیارد متر مکعب است. عملیات اجرایی ساخت این سد در سال ۱۳۷۳ آغاز و در سال ۱۳۸۳ به پایان رسیده‌. از زمان آبگیری سد کارون ۳ تاکنون بیش از ۸ سیلاب با دبی آب بیش از ۲۰۰۰ مترمکعب بر ثانیه توسط این سد مهار شده‌است که از آن جمله می‌توان به دو سیلاب ۶۵۰۰ و یک سیلاب ۴۳۰۰ مترمکعب بر ثانیه اشاره کرد.^[۲]

دریاچه سد کارون ۳ جاده قدیمی شهرکرد-اهواز را به زیر آب می‌برد، لذا در طرح این سد پروژه جانبی ساخت جاده جایگزین شهرکرد-اهواز از روی دریاچه سد اجرا شد که در آن ۷ کیلومتر جاده، سه رشته تونل و دو دهنه پل به طول عرضه ۳۳۶ و ۲۱۴ متر بر روی دریاچه سد ساخته شد. پل بزرگ کارون۳ با دهانه ۲۶۴ متر دارای طویل‌ترین دهانه پل در ایران است که توسط ماشین‌سازی اراک ساخته شده‌است.^[۲]

• کنترل سیلاب‌های فصلی رودخانه کارون.
• بالا بردن قدرت تنظیم آب برای مصارف شرب و کشاورزی.
• تولید انرژی برق‌آبی.^[۲]

• بیشترین حجم بتن‌ریزی در بدنه سدهای دوقوسی کشور؛
• بیشترین حجم حفاری و تزریق در ایران و سومین در جهان؛
• دارای بزرگ‌ترین مغار نیروگاه در کشور و از جمله ده مغار بزرگ نیروگاهی جهان؛
• بزرگ‌ترین حوضچه استغراق در کشور؛ و
• احداث بزرگ‌ترین پل فلزی زیر قوسی، و بزرگ‌ترین پل کابلی کشور (در زمان افتتاح).^[۲][۳]

• احداث بخشی از راه شهرکرد به اهواز، سه دهانه تونل و دو دستگاه پل عظیم؛
• شناسایی بخشی از میراث فرهنگی منطقه حین طرح نجات بخشی طرح کارون۳؛
• احداث یک باب مدرسه و تکمیل چند باب مدرسه دیگر؛
• احداث ساختمان مرکز بهداشت شهری دهدز؛
• احداث ساختمان فرمانداری دزپارت؛
• جابه‌جایی مرقد امامزاده شهپر و بنای بارگاه جدید برای امامزاده؛
• احداث ۱۷ کیلومتر جاده سادات به بارز
• بهسازی بخشی از معابر شهری و روستایی منطقه.^[۲]

در طول دوران ساخت سد کارون ۳، نیروهای شاغل در کارگاه ساخت سد در زمان اوج فعالیت‌ها نزدیک به ۷ هزار نفر بوده‌اند. این در حالی است که فرصت‌های مستقیم و غیر مستقیم ایجاد شده در فرآیند ساخت این سد بالغ بر ۲۲ هزار نفر بوده‌است.^[۲]

در کنار این سد، نیروگاه کارون ۳ قرار دارد که یک نیروگاه زیرزمین است. ظرفیت تولید برق نصب شده در نیروگاه ۲۲۸۰ مگاوات است و سالانه در حدود ۴۱۷۲ میلیون کیلووات ساعتبرق مورد نیاز ایران را در زمان اوج مصرف تأمین می‌نماید. این نیروگاه از زمان بهره‌برداری در اسفند ماه سال ۱۳۸۳ تا پایان سال ۱۳۸۶ توانسته ۱۱۳۸۲ میلیون کیلووات ساعت انرژی برق تولید کند.^[۲]

در کارگاه کارون ۳ از تجهیزات ابزار دقیق متنوعی جهت رفتار نگاری سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته‌است. برخی از این ابزار دقیق در زمان اجرا، نصب و مورد بهره‌برداری قرار گرفتند. از این جمله ترموکوپل، ترمومتر، درزسنج و شیب‌سنج‌های بدنه سد و همچنین اکستنسومتر، نیروسنج و پین‌های همگرائی در مجموعه نیروگاه است. سایر تجهیزات ابزار دقیق بدنه سد همگام با پیشرفت پروژه و با توجه به پیش‌نیازهای مربوط به طرح، قبل از آبگیری مخزن نصب و قرائت صفر آن‌ها انجام شده‌است. قرائت این ابزار در دوره آبگیری بسیار فشرده بوده و کلیه ابزار به‌صورت روزانه قرائت می‌شوند.^[۲] ابزار دقیق بدنه سد شامل شیب‌سنج، پاندول، ترمومتر، درزه‌سنج، پیزومترهای الکتریکی و کاساگرانده، فشار برخاستی و اکستنسومترها است که از شرکت سوئیسی «هوگنبرگر» خریداری شده‌است. در حال حاضر تمامی ابزار دقیق نصب شده در بدنه سد، رفتار بدنه و تکیه‌گاه‌ها و پرده آب‌بند را به‌خوبی مانیتور می‌کند.^[۲]

منابع قرضه طرح کارون ۳ شامل بخشی از مصالح حاصله از حفاری‌های تکیه‌گاه‌ها و پی سد، حوضچه آرامش، حفاری از معادن A و B در دهزیر، معادن تنگ قاف، رکعت، باجول وشالو در فاصله ۷ تا ۱۵ کیلومتری حاشیه رودخانه کارون در بالادست سد بوده‌است.^[۲]

بی‌توجهی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران بر انجام تعهدات قانونی در خصوص ترمیم راه‌های روستایی غرق شده در دریاچه سد کارون ۳^[۴][۵] موجب غرق شدن یک مینی‌بوس و مرگ ۱۲ زن و کودک از روستائیان بختیاری بخش دهدز شهرستان ایذه در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۹۲ شد.^{[۶][۷][۸][۹]} از زمان آبگیری سد کارون ۳ در سال ۱۳۸۳ و زیر آب رفتن پل قدیمی «گدار شهپیر»، روستائیان و عشایر بختیاری ساکن روستاهای «سادات حسینی»^[۱۰] در شمال شرقی ایذه، در بن‌بست گرفتار شده‌اند. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران (آب و نیرو) به تعهدات خود برای احداث راه‌های روستایی که در اثر عملیات سدسازی تخریب شده و به زیر آب رفته‌اند عمل نکرده^[۱۱] و در عوض، با قرار دادن یدک‌کش، اقدام به جابجایی مینی بوس‌های حامل مسافر می‌نماید.^[۱۲] ازسوی استاندار خوزستان یک روز عزای عمومی در ایذه اعلام شد^[۱۳] این حادثه واکنش شدید نمایندگان مجلس را در پی داشت. حجت‌اله درویش پور نماینده مردم ایذه و باغملک از بی‌توجهی وزارت نیرو به اخطارها انتقاد و وزارت نیرو را مقصر حادثه دانست^[۱۴][۱۵] هیچ دستگاهی مسولیت این حادثه را بر عهده نگرفت و حاضر به عذر خواهی از مردم داغدیده نشد. حتی استاندار خوزستان به ایذه نرفت.^[۱۶] پس از تناقض گویی‌های آشکار^[۱۷][۱۸] سرانجام سازمان آب و برق خوزستان راننده مینی بوس روستا را مقصر حادثه اعلام کرد.^[۱۹] اما مسئولان انتظامی علت حادثه را «واژگونی لنج» اعلام کردند. رئیس قوه قضاییه ایران روز شنبه، ۱۲ مرداد غلامحسین محسنی اژه‌ای، دادستان کل کشور را مأمور تحقیق دربارهٔ حادثه کرد.^[۲۰] کمال موسوی، امام جمعه ایذه در خطبه‌های نماز جمعه ۱۱ مرداد به شدت از انجام نشدن وعده مسئولان انتقاد کرد و گفت به ایذه و مردم ایذه خیانت شد و مسئولان با بی‌توجهی و بی‌مسئولیتی به ایذه خیانت کردند. همچنین وی گفت :

اسرائیل هم اینگونه غزه را در محاصره قرار نداده بود که برخی مسئولان وزارت نیرو و استانداری خوزستان و به خصوص مسئولان شرکت دولتی آب و نیرو، مردم دنباله رود و سادات برحق حسینی را در محاصره قرار دادند و هر از چند گاهی باید شاهد مرگ این عزیزان باشیم. اگر اجازه می‌دادند، امروز کفن پوش به صحنه می‌آمدم تا مسئولان در اهواز و تهران بدانند که بر مردم ایذه و دهدز چه می‌گذرد و دچار چه فلاکت‌هایی هستند.^[۲۱][۲۲]

در اقدامی بی‌سابقه کمیته‌ای مستقل و غیردولتی گزارشی از حادثه منتشر کرد که ابعاد آن را به دور از سانسورهای معمول بررسی کرد.^[۲۳]

• 
  دریاچه سد
• 
  نمایی سد از موزه کارون
• 
  کارون ۳
• 
  کارون ۳
• 
• 
  بالا آمدن آب؛ پیش از کارون ۳

• نیروگاه کارون ۳
• سد کارون ۴
• سد شهید عباسپور
• سد مسجد سلیمان
• سد گتوند

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سد کارون ۳ موجود است.