16 Batalion Celny – Wikipedia, wolna encyklopedia

16 Batalion Celny

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1922
Tradycje
Rodowód	3/VII batalion wartowniczy
Dowódcy
Pierwszy	kpt. Aleksander Sturomski
Organizacja
Dyslokacja	Nowe nad Wisłą[1]
Formacja	Bataliony Celne
Podległość	Główna Komenda Batalionów Celnych 1 Brygada Celna Ministerstwo Skarbu
Multimedia w Wikimedia Commons

16 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 16 batalion celny powstał w granicach DOG Poznań, a zorganizowano go na bazie 3/VII batalionu wartowniczego^[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych^[4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Nowem nad Wisłą. Swoje kompanie batalion rozmieścił w Lipnikach, Dusocinie, Gronowie i Nowem^[6]. 1 sierpnia sztab 4 kompanii celnej przeniesiono z Nowego do Pieniążkowa. Z dniem 1 września 1921 zniesiono placówkę celną w Niecponiach^[6]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18^[7]. W myśl tego rozkazu 17 batalion celny miał przekazać swoją 3 kompanię do 16 batalionu celnego w Nowem^[8]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia^[9].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[10]. 16 batalion celny znalazł się w strukturze 1 Brygady Celnej^[11]. 16 batalion celny został zluzowany przez Straż Graniczną 14 marca 1922 o godzinie 12:00 i niedługo potem rozwiązany^[12] . Ostatni meldunek dyslokacyjny batalion przesłał na dzień 1 kwietnia 1922^[6].

17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 16 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Scharschau–Jędrychów do Schlanz–Sobkowy. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Grupie^[13].

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[14]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[15].

Sąsiednie bataliony

13 batalion celny w Lubawie ⇔ 21 batalion celny w Tczewie – VI 1921^[16]

Dowódcy batalionu

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.

• Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
• TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009 .
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
• Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.