20 Batalion Celny – Wikipedia, wolna encyklopedia

20 Batalion Celny
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1922
	Tradycje
Rodowód	2/VIII batalion wartowniczy
	Dowódcy
Pierwszy	mjr Wincenty Kwieciński
	Organizacja
Dyslokacja	Chojnice
Formacja	Bataliony Celne
Podległość	Główna Komenda Batalionów Celnych; 1 Brygada Celna; Ministerstwo Skarbu
	Multimedia w Wikimedia Commons

20 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 20 batalion celny powstał w granicach DOG Pomorze, a zorganizowano go na bazie 2/VIII batalionu wartowniczego^[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych^[4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[5].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[6]. 20 batalion celny znalazł się w strukturze 1 Brygady Celnej^[7].

21 stycznia 1922 o godzinie 12:00 20 batalion celny został zluzowany przez nowo powstały Inspektorat Straży Celnej „Chojnice”^[8]. Batalion został rozwiązany, a jego 3 kompania celna miała początkowo wejść w struktury 9 batalionu celnego stacjonującego w Oświęcimiu. Ostatecznie rozkaz zmieniono i przydzielono kompanię do 12 batalionu celnego stacjonującego w Stryju^[8]. W lutym 1922 w podporządkowanie 11 batalionu celnego weszła kompania celna z byłego 20 batalionu celnego. Otrzymała numer 5/11 bc^[9].

Służba celna

17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 3 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Prądzony do Walentynowa. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Chojnicach^[10].

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[11]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[12].

Sąsiednie bataliony

3 batalion celny w Kościerzynie ⇔ 15 batalion celny w Chodzieży – VI 1921^[13]

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu^[1]:

stopień	imię i nazwisko, numer	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
major	Wincenty Kwieciński	VI – IX 1921^[14]
major	Edward Odrowąż-Sypniewski	IX 1921 – I 1922^[14]

Struktura organizacyjna

Ordre de Bataille 20 batalionu celnego w Chojnicach 27 lipca 1921^[14]
kompanie	1. Brzeźno	2. Konarzyny	3. Charzykowy	4. Płutowo	2/15 bc Sypniewo
dowódcy	por. Bronisław Sarnowski	por. Kostrzewski	por. Lucjan Skirfało	por. Jan Szałagan	por. Franciszek Opioła
placówki	Brzeźno	Zychce	leśniczówka	Edmund	Pustynia
	Birkenstein	Konarzyny	Stendershof	Halka	Dorotowo
	Wierzchocin	Ciecholewo	Szenfeld	Dąbrowa	Stebenka
	Kobyla Góra	Babilon	Moszczenica	Witkowo	leśniczówka
	Nowa Karczma		Derefowic	Blumfeld

Ordre de Bataille 20 batalionu celnego w Chojnicach na dzień 1 grudnia 1921^[14]
kompanie	1. Brzeźno^[a]	2. Charzykowy	3. Jerzmionki	4. Sypniewo^[b]
dowódcy	por. Bronisław Sarnowski	por. Lucjan Głodkowski	ppor. Ludwik Kawa	kpt. Mieczysław Polański
placówki	Brzeźno	Nowa Karczma	Stendershof	Dąbrowo
	Brzozowo	Żychce	Szenfeld	Halka
	Wierzchocin	Konarzyny	Moszczenica	Edmund
	Kełpin	Ciechlewo	Deręgowice	Pustynia
		Babilon	Blumfeld	Dorotowo
		leśniczówka	Witkowo	Stebenka
			Zamarte	leśniczówka

Uwagi

↑ 1 kompania celna 20 bc w Brzeźnie została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Brzeźno”
↑ 4 kompania celna 20 bc w Brzeźnie została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Sypniewo”

Przypisy

↑ ^a ^b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
↑ ^a ^b Organizacja batalionów celnych ↓.
↑ OdeB batalionów celnych ↓, s. 11bc.
↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
↑ ^a ^b ^c ^d OdeB batalionów celnych ↓, s. 20bc.

Bibliografia

Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009 .
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Zarządzenia Głównej Komendy Baonów Celnych dotyczące przejęcia odcinka granicy 21 baonu celnego przez Straż Celną . → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.

[15] 1 kompania celna 20 bc w Brzeźnie została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Brzeźno”

[16] 4 kompania celna 20 bc w Brzeźnie została zluzowana przez obsadę komisariatu Straży Celnej „Sypniewo”

[CITEREFPrengel-Boczkowska200913-1] Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.

[CITEREFDominiczak1975124-2] Dominiczak 1975 ↓, s. 124.

[CITEREFBerezaSzczepański201424-3] Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.

[CITEREFBerezaSzczepański201425-4] Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.

[CITEREFDominiczak199275-5] Dominiczak 1992 ↓, s. 75.

[CITEREFBerezaSzczepański201426-6] Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.

[CITEREFDominiczak199274-7] Dominiczak 1992 ↓, s. 74.

[CITEREFOrganizacja_batalionów_celnych-8] Organizacja batalionów celnych ↓.

[CITEREFOdeB_batalionów_celnych11bc-9] OdeB batalionów celnych ↓, s. 11bc.

[CITEREFMateriały_dotyczące_dyslokacji_3_bc4-10] Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.

[CITEREFDominiczak199272-11] Dominiczak 1992 ↓, s. 72.

[CITEREFDominiczak199273-12] Dominiczak 1992 ↓, s. 73.

[13] WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000

[CITEREFOdeB_batalionów_celnych20bc-14] OdeB batalionów celnych ↓, s. 20bc.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[a]

[b]

Straż Graniczna (1918–1919)	1 p SG 2 p SG 1 d SG 2 d SG 3 d SG 4 d SG
Wojskowa Straż Graniczna	Inspektorat WSG 1 p WSG 2 p WSG 3 p WSG 4 p WSG 5 p WSG 6 p WSG 1 d WSG 2 d WSG 3 d WSG
Strzelcy Graniczni	Dowództwo Strzelców Granicznych 1 p StG 2 p StG 3 p StG 4 p StG 5 p StG 6 p StG 9 p StG 10 p StG 11 p StG 1 sd StG
Bataliony Wartownicze	3/I 6/I 1/II 1/III 4/III 1/V 2/V 3/V 4/V 8/VI 1/VII 2/VII 3/VII 4/VII 5/VII 1/VIII 2/VIII 4/VIII
Bataliony Etapowe	I Wbe II Wbe III Wbe IV Wbe V Wbe VII Wbe I Kbe II Kbe III Kbe IV Kbe I Krbe II Krbe III Krbe IV Krbe V Krbe I Lbe II Lbe III Lbe IV Lbe V Lbe VI Lbe VII Lbe I Lwbe II Lwbe III Lwbe IV Lwbe V Lwbe VI Lwbe II Łbe III Łbe IV Łbe V Łbe VI Łbe I Pbe II Pbe III Pbe IVPbe V Pbe I LBbe II LBbe III LBbe IV LBbe

brygady celne	1 2 3 4 5 6 7 8 9
bataliony celne	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44